62,1986 ж Желтоқсан котерілісі

Желтоқ сан кө терілісі — 1986 жылы 17 — 18 желтоқ сан аралығ ында Алматыда болғ ан қ азақ жастарының КСРО ү кіметінің отаршылдық, ә міршіл-ә кімшіл жү йесіне қ арсы наразылық іс-қ имылдары. Бостандық қ а, тә уелсіздікке ұ мтылғ ан қ азақ халқ ы тарихындағ ы елеулі оқ иғ а болып табылады.

Себептері

Кө терілістің басталуына Мә скеудегі орталық тың республика халқ ының пікірімен санаспастан Ресейдің Ульянов облысы партия коммитетінің 1-хатшысы Г. В. Колбинді Қ КОК-нің 1-хатшысы етіп тағ айындауы тү рткі болды.

Қ азақ стан тә уелсіздігін алғ ан соң Желтоқ сан кө терілісі туралы шындық қ алпына келтіріліп, бұ л жө нінде “Желтоқ сан. 1986. Алматы. ” (қ ұ растырылғ ан Т. Ө тегенов, Т. Зейнә білов), “Желтоқ сан қ ұ рбандарын жоқ тау”, “Ер намысы — ел намысы” жинақ тары, К. Тә бейдің “Мұ зда жанғ ан алау”, Т. Бейісқ ұ ловтың “Желтоқ сан ызғ ары” кітаптары мен “Желтоқ сан” (бас редакторы Х. Қ ожа-Ахмет) газеті жарық кө рді, “Аллажар” (1991, реж. Т. Теменов), “Қ ызғ ыш қ ұ с” кинофильмдері тү сірілді. [2]

Оқ иғ ағ а қ атысқ андарды саяси тұ рғ ыдан қ уғ ындау басталды. 99 адам сотталды, 264 студент оқ удан шығ арылды. 1987 ж. жазда КОКП Ок қ аулысы шығ ып, желтоқ сан оқ иғ асы қ азақ ұ лтшылдығ ының кө рінісі ретінде бағ аланды. Желтоқ сан оқ иғ асы қ оғ амның саяси ө мірін демократияландыруғ а серпін берді.

17 желтоқ сан кү ні таң ертең гі сағ ат 8-де қ аладағ ы Л. И. Брежнев атындағ ы алаң ғ а (қ азіргі Республика алаң ы) саяси тә уелсіздікті талап еткен ұ рандармен алғ ашында 300-дей адам жиналып, кешкісін кө терілісшілер саны 20 мың ғ а жетті. Бірақ кө терілісшілердің қ ойғ ан талап-тілектері аяқ асты етіліп, “бұ зақ ыларды” кү шпен тарату мақ сатында алаң ғ а қ ұ қ ық қ орғ ау органдарының қ ызметкерлері мен арнайы ә скери кү штер тобы жеткізілді. КСРО ІІМ-нің бұ йрығ ы негізінде дайындалғ ан “Қ ұ йын — 86” операциясы бойынша кө теріліс қ атыгездікпен басып жаншылды.

18 желтоқ сан кү ні алаң ғ а қ айта жиналмақ болғ ан кө терілісшілерге қ арсы ә скер кү ші қ олданылды. Кө терілісшілердің қ алғ ан топтарын ығ ыстыру ү шін жедел отряд, милиция мен жасақ шылардан арнайы топтар қ ұ рылып, қ ала кө шелеріне аттандырылды.

Осы ә скери кү штер 19 желтоқ сан кү ні қ аланың ә р тұ сында қ айтадан шеруге шық пақ болғ ан 6 топты басып, таратты. Алаң дағ ы кө терілісшілер таратылғ ан соң ішкі істер бө лімдеріне 2401 адам жеткізілген (Алматы тү рмесіне сыймағ андық тан, қ ала сыртына апарып тасталғ андарды қ осып есептегенде барлығ ы 8, 5 мың адам ұ сталғ ан). Желтоқ сан кө терілісі қ ұ рбандарының қ атарында Е. Сыпатаев, С. Мұ хаметжанова, К. Молданазарова, Қ. Рысқ ұ лбеков, М. Ә бдіқ ұ лов, Л. Асанова сынды ержү рек қ азақ жастары бар.

Желтоқ санның 19 — 23 аралығ ында халық тың наразылық шерулері мен митингілер Қ азақ станның Жезқ азғ ан, Талдық орғ ан, Кө кшетау, Қ арағ анды, Арқ алық, Павлодар, Жамбыл, Талғ ар, Сарқ ан, т. б. қ алалары мен Сарыө зек, Шамалғ ан, Шелек елді мекендерінде жалғ асты.

Желтоқ сан кө терілісіне КОКП ОК-нің қ аулысымен “қ азақ ұ лтшылдығ ының кө рінісі” деген бағ а беріліп, кө теріліске қ атысқ ан азаматтар қ уғ ын-сү ргінге ұ шырады. КСРО-ның тоталитарлық, отаршыл саясатына қ арсы қ азақ жастарының азаттық кү ресі тарихи маң ызы бар ү лкен оқ иғ а болды.

⇐ Предыдущая 21 22 23 24 252627 28 29 30 Следующая ⇒