28.Ы.Алтынсарин әңгімелері – тәрбиенің қайнар көзі екендігін дәлелдеп жазыңыз.

Халқ ымыздың ұ лы перзенті, қ азақ жерінде оқ у-ағ арту ісін жү зеге асырғ ан зиялылар кө шбасшысы, тұ ң ғ ыш халық ағ артушысы, ұ лт тарихында аты мә ң гі ө шпейтін кемел тұ лғ а – Ыбырай Алтынсарин. Ыбырай ә ң гімелері ө з заманының келелі мә селелерін қ амтыды. Оның шығ армалары жас ұ рпақ ты мейірімділікке, адалдық қ а, ізеттілікке, ақ ылдылық пен білімділікке жә не де тағ ы басқ а ізгі қ асиеттерді ү йретуге шақ ырады. Осығ ан дә лел, Ыбырайдың «Қ азақ хрестоматиясына» енгізген, тә лімдік мә ні зор ә ң гімелері: «Қ ара батыр», «Байұ лы», «Жиренше шешен», «Тазша бала туралы ертегі», «Таза бұ лақ » жә не тағ ы басқ а ұ лы Ыбырайдың шығ армалары. Осы «Қ азақ хрестоматиясына» енген Ыбырайдың кө ркем шығ армалары ө зінің ағ артушылық идеясына бағ ындырылғ ан. Ол ә дебиетті бала санасына ә сер ететін, оны жақ сы, ө негелі істерге ү йрететін мық ты қ ұ рал деп атап кө рсетті. Осы арқ ылы ол ө з заманының беталысын анық аң ғ арғ анын, халық ө мірін жаң а арнағ а салуда білім мен тә рбие мә селесі қ атар жү ру керектігіне назар аударғ анын кө руге болады. Ыбырай ә ң гімелерінің негізгі қ айнары халық тұ рмысынан алынғ ан. Ол ө мірді жә не адам ә рекеттерін ешқ ашан дағ дыдан тыс суреттеп, шындық тан алшақ тамағ ан деуге болады, себебі Ыбырай ә ң гімелерінің кейіпкерлерін шынайы ө мірге тә н ә рекеттері арқ ылы бейнелеуді мақ сат тұ тты.

«Ыбырайдың ә ң гімелері – тә рбиенің қ айнар кө зі» деп айтуғ а толық тай негіз бар. Себебі, оның кө птеген ә ң гімелері тә рбиелік мақ сатта жазылғ аны бізге мә лім. Ыбырайдың ә ң гімелерін қ арап отырып, оларды тақ ырып жағ ынан ең бек пен ө нерге баулитын жә не адамгершілікке тә рбиелейтін шығ армалар деп екі топқ а бө ліп қ арастыруғ а болады. Ыбырай шығ армаларының басты тақ ырыбы – ең бек. Ол ең бек адамның ө мірі ү шін ерекше маң ызды рө л атқ арады, ең бексіз ө нер де, білім де қ олғ а келмейді де ең бекті бірінші орынғ а қ ойып, тә рбиі негізі адал ең бекте деп тұ жырым жасайды. Осығ ан дә лел, оның бұ л тақ ырыпта жазғ ан кө птеген ә ң гімелері бар. Мысалы, «Ө рмекші, қ ұ мырсқ а, қ арлығ аш», «Бай мен жарлы баласы», «Байлық », «Ә ке мен бала», «Асыл шө п» жә не «Қ ыпшақ Сейітқ ұ л» сияқ ты ә ң гімелері ө зінің ө негелігімен ерекше мә ң гі тә лім берер кү ші мол кө ркем шығ армалар.

Жазушының келесі бір топ ә ң гімелері адамгершілік тә рбие мә селесіне жазылғ ан. Адамзат баласы шыр етіп жерге тү скеннен бастап ата-ананың аялы алақ аны мен ыстық ық ыласына бө леніп ө сетіні белгілі. Ата-ана баласына кө птеген асыл қ асиеттерді ү йретіп, жақ сы азамат болуын тілейді жә не ү міттенеді. Бұ л тақ ырыпта да жазғ ан Ыбырайдың ә ң гімелері бар. Мысалы, «Бақ ша ағ аштары», «Таза бұ лақ » жә не тағ ы басқ а да ә ң гімелерінде тә рбиенің ізі жатыр деп толық тай сеніммен айтуғ а болады.

Қ орыта келгенде, Ыбырай шығ армалары қ ысқ а мазмұ нды болса да, олардың ішіндегі тә рбие берер терең мағ ыналы сө здердің болуы, ә р ә ң гіменің тағ ылымдық мә ніне ерекше кө ң іл аудару ұ лы ағ артушы Ыбырай шығ армаларының ө зіндік ерекшеліктері бар екенін анық тауғ а болады. Оларды тү сініп оқ ығ ан адам ғ ана ұ лы ұ стаздың шебер тә рбиеші екеніне кө зі жетеді.

⇐ Предыдущая 9 10 11 12 131415 16 17 18 Следующая ⇒