24.Махамбет жырлары – асқақ рухтың үні. Ойыңызды нақты дәлелдермен талдап жазыңыз.

23. Дулат Бабатайұ лының «Еспенбет» дастанындағ ы жас батыр Еспенбеттің ерлік істерінің кө рінісін дә лелдер арқ ылы сипаттап жазың ыз.

Батыр дегеніміз – алып кү штің иесі. Батырдың қ асиеттерін кө рсететін -оның ерлік істері. Дулат Бабатайұ лының «Еспенбет» дастанының патриоттық мә ні зор. Ақ ын бұ л дастанда жас батырдың ерлік істерін жеткізуге тырысқ ан. Дастандағ ы басты кейіпкер Еспенбет - батырғ а тә н ө зінің ерлігімен кө рінеді. Оны ақ ын: «Еспенбеттей ер туса, Ер кү тетін ел қ айда? » - деген жолдармен жеткізеді. Бұ л ақ ынның елге тірек ер, кө сем шық са, халық соның қ асынан табылса деген идеясын анық тайды. «Ө зге елде сұ лтан болғ анша, ө з елің де ұ лтан бол» - деген аталы сө з - Еспенбет бойындағ ы ө р рухтың қ айнар кө зі болып табылатыны анық. Себебі, оның ерлік ісінің бастау алар кезең і балалық шағ ындағ ы арманынан басталады. Біріншіден, Еспенбет Ақ бө ртені мініп, қ ару асынып, жау қ айтаруды ойласа, екіншіден, «Еліме барып, ұ л болсам» - деп армандайды. Міне, осы арманы оны ерлікке жетелейді.

Кү ндердің кү нінде Қ абанбай бастағ ан батырлар ескі бір кекті қ айтару ү шін қ алмақ қ а қ арсы аттанбақ болады. Мұ ны естіген Еспенбеттің бастан кешкен кү йін ақ ын:

«Басталар қ ашан соғ ыс» деп –

Белін шешіп жатпады,

Тү нде кірпік қ ақ пады.

Ерлік қ ысқ ан кеудеге,

Ішкен асы батпады, - деп елінің еркіндігі мен бейбіт ө мірін кө ксеген жас батыр бейнесін шынайы суреттейді. Ал, ұ рыстың шешуші сә тінде қ азақ тың жеті батырын жең ген қ алмақ батырымен ө зі сұ ранып, жекпе-жекке шығ ады. Осылайша, Еспенбеттің батылдығ ы арқ асында қ азақ халқ ы жең іске жетіп, ү лкен олжағ а кенеледі. Ел мү ддесі мен намысын ойлағ ан ер Еспенбет бұ л жолы да тоқ пейіл ә детінен таймай, кө л-кө сір олжадан ештең е алмайды. Міне, осындай ерлік істер арқ ылы оның халқ ына қ ызмет ету арманы орындалады. Ақ ын халық қ а қ амқ ор, елге тірек болам деген нағ ыз ер осы Еспенбеттей болу керек деп оның батырлығ ын, ақ ыл-парасатын, қ анағ атшылдығ ын, мә рттігін ө зінің замандастары мен кейінгіге ү лгі етеді.

Қ орытындылай келе, дастандағ ы Еспенбеттің ә рбір ерлік ісі – оқ ырманғ а ү лгі. Ү лгі болып қ ана қ оймай, елін, жерін жаудан қ орғ ау туралы ойлауғ а тү рткі болады. Еспенбет бойындағ ы ерлік істер – болашақ ұ рпақ қ а мә ң гі ө неге.

24. Махамбет жырлары – асқ ақ рухтың ү ні. Ойың ызды нақ ты дә лелдермен талдап жазың ыз.

Махамбет-халық арасында келең сіз қ ұ былыстарды, келелі істерді ө лең іне арқ ау еткен ө р рухты, асқ ан ақ ындығ ына қ алың жұ ртшылық бас иген ақ ын. Ақ ын ө лең дері –саяси бағ ыт. Менің ойымша, Махамбет ақ ын ө згеде жоқ, ө зінде ғ ана бар қ ұ діретті қ асиетімен батырлар тарихында да, ақ ындар тарихында да жарық жұ лдыздай жарқ ырап жеке тұ ратын тең десі жоқ дара да, дана тұ лғ ада екі арман кетті, біріншісі-елдікғ екіншісі-ерлік.

Елдік –қ ай дә уірдің болмасын асыл ү ні. Махамбет жырларында егілу, сарнау, зарлау сарыны жоқ. Отаршылдық тә ртібі бұ ғ ау болып басқ акиілгенімен, одан қ ұ тылып шығ удың реті жоғ ын кө рсе де Махамбет, егілмейді. Бұ ғ ауғ а кө нгісі келмей бұ лқ ынады. Жалаулы найза алып, жау тоқ татар кү нді аң сайды. Елдік аманы сол-тар қ апасқ а тап болғ ан халқ ын еркіндікке жеткізе алмады. Халқ ын тә уелсіздікке жеткізу жолында ақ ынның асқ ақ рухын:

“Еділдің бойы ен тоғ ай,

Ел қ ондырсам деп едім”-деген жолдардан айқ ын кө руге болады. Ақ ынның барлық дерлік ө лең дері бостандық пен ә ділдікті жақ тайды, халқ ына рух береді. Дауылпаз ақ ынның ерлік арманы сол-ата жаумен қ ан майданда айқ асып, қ аруын қ апысыз сілтеп, қ ан кешіп жү ріп мерт болмады, бұ ғ ып келген қ арақ шының қ олынан қ апыда кетті. Осы орайда ақ ын Сағ ат Ә бдуғ алиевтің мына бір ө лең жолдары есіме тү седі:

“Бө рілермен бө рілерше белдескен,

Сен менен бақ ыттысың, Махамбет! ”. Демек, елі ү шін айқ асқ ан ақ ынның еш арманы жоқ.

Қ орытындылай келе, ғ асырлар, жылдар алмаса келе талай оқ иғ а кө мескі тартары заң дылық. Ал Махамбеттің ісі мен жырларына ондай қ ауіп тө нбек емес. Оның ө лең ағ ыны-ө мірдің ө зіндей тоқ таусыз. Ақ ынның жыр-толғ ауы бір кезең нің баяны ғ ана емес, кү ллі адамзатқ а тә н азаттық пен тең діктің ө шпейтін ұ раны. Махамбет сонысымен мә ң гілік.

⇐ Предыдущая 6 7 8 9 101112 13 14 15 Следующая ⇒