26.Шортанбай Қанайұлының «Зар заман» өлеңінің өзектілігі туралы ойларыңызды талдап жазыңыз.

25. «Сү йінбай мен Қ атағ анның айтысындағ ы» Сү йінбай қ олданғ ан бейнелі сө здер мен ә сірелеулердің кө ркемдік қ уаты жайлы кө зқ арасың ызды дә леледер арқ ылы жеткізіп жазың ыз.

«Сү йінбай мен Қ атағ ан айтысы» ө нер ө лкесіндегі саф алтын қ азына болып саналады. Қ азақ тың бар баласы айтылатын бұ л айтыстың мақ саты – елімізді, жұ ртымызды бірлікке шақ ыру. Ө ткір сынның ү стінде тұ рғ ан Сү йінбай ө рттей ө ршіген Қ атағ анғ а қ алайша бейнелі сө здер мен ә сірелеулерді қ олданып, ө ршелене ө рлеп, жалтақ сыз жауап қ айырды? Мен осы сауалғ а ө з кө зқ арасымды білдіргім келеді.

Сү йінбай озық ойлы, ө ткір тілді, сө зді астарлы оймен кө ркем жеткізетін айтыскер ақ ын. Ө йткені, дә лел ретінде «... Топ бастағ ан бұ лбұ лмын, Сө з бастағ ан жү йрікпін, Судан шық қ ан сү йрікпін, Бә йгеден озғ ан дү лділмін... Шығ арма Қ атағ ан ү нің ді! »-деп, Сү йінбай бірден Қ атағ анның мысын басып, қ анатын қ айырады. Міне, бұ дан ақ ынның шалқ ар шабытын, тең еулерді ұ тымды пайдаланғ анын байқ адым. Бірден қ арсылысының бетін қ айтарды. Ең сесін тіктеуге мұ ршасын келтірмеді. Тұ тқ иылдан тұ қ ыртуғ а ынталы екенін танытты. Міне, нағ ыз ақ ынғ а тә н қ асиет.

Қ атағ ан бір сө зінде ө зін алмас болат қ ылышқ а баласа, Сү йінбай ө зін жай алмас қ ұ рыш қ ылыш емес, сабы алтыннан соқ қ анын айтады. Бұ л жерде, менің ше, Сү йінбай ө з дең гейін биіктете, айбынын асыра тү сті. «Қ арсы шапқ ан қ ырғ иғ а, Ажалы жеткен торғ айсың..., », «Ажалы жеткен қ арғ асың, Бү ркітпенен ойнадың... », «Жауғ ан қ ардай борайын, алды-артың ды орайын... » - деп, ө нері шоқ болып қ ызып тұ рғ ан Сү йінбай қ азақ елінің мә ртебесін кө теру ә рқ ашан абырой екенін танытты, шапшығ ан, шабытты Қ атағ анның аптығ ын басты. Ақ ын басынан бұ лт аса алмас шың секілді кө рінді. Осығ ан орай, менің ойымша, қ азіргі заман айтыскерлерінде ө ткір тіл бар, бетке айту жоқ, жалтақ тап, шенділерден қ орқ ып, халық кө кейінде жү рген мә селелерді айналшық тап ө теді. Сірә, жү регі «Отан» деп соқ қ ан от тілді, орақ ауызды бү гінгі айтыскер ақ ындар Сү йінбайдан ү лгі алса, игі ү стіне игі болар еді.

Сонымен қ оса, ә сірелеу тә сілін де шабытпен кә деге жаратады. «... Қ абағ ын шытса Сү йінбай, Тарту қ ылып тартарсың, Қ ойның дағ ы жарың ды. Айдап алып берерсің, Алдың дағ ы малың ды, Малың тү гіл барың ды!... » -деп, қ арсылас ақ ынның намысына тиіп, ту сыртынан пышақ сұ қ қ андай ә сер берді. Ө зінің намысын таптатпау ү шін осы ү детулер сынды кө ркем де, мә нді сө здер ү лкен басымдылық қ а ие. Бұ л айтыста мағ ан Сү йінбай ұ станғ ан бағ ыт қ атты ұ нады. Ө з кү шің е сеніп, сө з қ адірін тү сініп, намысты қ олдан бермеуге жетеледі.

Тоқ сан ауыз сө здің тобық тай тү йінін білдірсем, сө здердің ө ткірлігі, қ ызулығ ы, кө ркемдік бейнелі сө здердің молдығ ы Сү йінбай айтысының бойында тұ нып тұ р. «... Қ азақ деген батыр ел, Ешкімге намыс бермеген... » деп ө зі айтқ андай, Сү йінбай қ азақ халқ ының беделін арттырды.

26. Шортанбай Қ анайұ лының «Зар заман» ө лең інің ө зектілігі туралы ойларың ызды талдап жазың ыз.

Шортанбай Қ анайұ лы «Зарлағ ан заманның » ө кілі. Ө з заманының халқ ының жағ дайын ойлап, ө зекті мә селелерді қ озғ айды. Осы ө зекті мә селе «Зар заман» ақ ынының жырында қ алай кө рініс тапқ ан екен жә не қ озғ алғ ан ө зекті мә селелер қ азіргі кезде қ андай дең гейге жетті?

Ақ ынның қ озғ ағ ан бірінші мә селесі – жең ілтек қ ыздардың мә селесі. Менің ойымша, бұ л мә селе бү кіл ә лемді ойландырады. Соның ішінде, қ азақ қ ыздарына мү лдем жат нә рсе. Сө здеріме дә лел ретінде мына бір ө лең жолдарын мысалғ а келтірейін:

Қ ызың киді биқ асап, тергеп кимей байқ астап,

Кешкі тұ рым болғ анда, қ ұ лан менен бұ ландай

Ү йде тұ рмас ойқ астап.

Бұ л қ ыздардың басты жауы батысқ а еліктеушілік. «Ә р ұ лттың салты басқ а, иттері қ ара қ асқ а» демекші, Еуропағ а еліктеудің қ ажеті шамалы. Еліктеудің ө зі жаман жә не жақ сы болады ғ ой. Шет елдің жаман жақ тарына еліктегенше, жақ сы жақ тарын неге қ айталамаймыз, айта берсек, таусылмайды. Мысалы, Жапония – дамығ ан технология елі, Еуропа – туризм елі, Тү ркия – сапалы киім отаны, тіпті Ө збекстанның ө зі тә уелсіздігін алмай тұ рып 13 млн еді, қ азір 30 млн-ғ а жетті.

Екіншіден, қ ой ү стіне бозторғ ай жұ мыртқ алағ ан заманда, ашық аспанның астында тә уелсіз еліміздің 1731 жылдан бастап Ресейдің қ ол астына кіруі. Ұ лан-байтақ жерімізге солтү стік кә пірлердің, қ иыр шығ ыстан корейлердің келуі халқ ымыздың таза қ анын бұ зды. Жеті атағ а дейін қ ыз алыспағ ан ата-бабамыз ұ лтымыздың генін жоғ алтпай, ұ рпақ тан-ұ рпақ қ а мұ ра ретінде, ырым, тә рбиелік мә нін жоғ ары етіп қ алдырды. Генетикалық жағ ынан қ арасақ бұ л дұ рыс.

Реформа мен қ анаудан кө з ашпағ ан халқ ымыз не кө рмеді? Қ азақ жері Ресей ү шін «Еуропа мен Орта Азияғ а апаратын алтын қ ақ па» болса, Еуропа елдеріне «таза шикізат базасына» айналды. Ақ ын:

Кетейін десе, алды тар, тұ райын десе, кә пір бар,

Қ айсы бірін айтайын, қ азақ тың ұ лы қ амалды

Қ амалмай енді неғ ып тұ р,. Тау басынан қ азақ жаң ылды, -

деп кү йіне жырлайды.

Ү шінші қ озғ алатын мә селе жемқ орлық пен халық ты қ анау мә селесі.

Жарлының жаны берік екен,

Мал ү шін он екі ай қ ой бағ ып,

Жалғ ыз тоқ ты алады.

Жарлының тынышын

Қ ұ рттай санап мал алды,

Ел қ амқ оры сандалды, -

деп байлардың кедейлерге деген арақ атынасы туралы ашық айтады. Солардың барлығ ы да бірінің ауызына бірі тү кіріп қ ойғ андай, билік тарапынан ширек ғ асыр бойы қ азақ ұ лтына деген тасбауырлық пен қ атігездік туралы отбасында, оң ашада ашына айыптап сө йлегенде керемет те, ал баспасө зде, қ оғ амдық жиындарда, елдің алдына шығ ып сө йлеуге жұ мылғ ан ауыздарын ашпайтындары таң қ алдырады. Сонда ә ділет қ айда? Ә лде президент елде болып жатқ ан жағ дайды естіп-кө рмей ме? Тә уелсіздік алғ аннан бері ә уелі «дамығ ан 50 елдің » қ атарынан, сосын «дамығ ан 30 елдің » біріне айналдық. «EXPO 2017», «Рухани жаң ғ ыру», ә рине, істеліп жатқ ан ең бекті айтпасақ болмас, бірақ бұ л аз. Неге бізге Жапония, АҚ Ш, Ұ лыбриятания секілді елдердің қ атарына қ осылмасқ а? Осығ ан кедергілер кө п. Қ азақ станның шикізатты ө ндіріп, ө ң дегеннің орнына, шет елдерге ө ндіріп беріп, ө зіміз он есе қ ымбат бағ амен сатып аламыз. Қ арыздарымыздың 15 млрд-қ а жеткені, екінің бірінің басында кредиті бар екендігі ө тірік пе? Жұ мыссыз сенделген қ азақ жастары кө п. Осыдан кейін қ алай шет елге жұ мыс іздеп бармайды?

Қ орытындылай келе, санасыз қ аракө з қ ыздарымыз есін жиса, ең бекқ ор қ азақ жігіттері одан ә рі талаптанса, Қ азақ станның болашағ ы зор деп ү міттенемін. Ақ ынның мақ саты да, арманы да осы шығ ар.

⇐ Предыдущая 7 8 9 10 111213 14 15 16 Следующая ⇒