27.Ш.Уәлихановтың зерттеуші-ғалым екендігін еңбектері арқылы дәлелдеп

Шоқ ан Уә лиханов – ұ лы ағ артушы, қ азақ тың ғ ұ лама ғ алымы, тарихшысы. Этнограф Шоқ ан Шың ғ ысұ лы Уә лиханов қ азақ мә дениеті мен ә дебиетінің тарихында ерекше орын алады. Аса дарынды қ азақ халқ ының ғ алымы жә не ағ артушысының ө мірі мен қ ызметі ерекше таң қ алдырады деп айтуғ а болады, себебі Шоқ ан ө зінің қ ысқ а ө мірінің ішінде ғ ылым саласында орасан зор табыстарғ а жетіп, қ азақ ғ ылымының негіін салушы адам ретінде аты бү кіл ә лемге танылды.

Шоқ ан 1835 жылдың қ араша айында қ азіргі Қ останай облысының Қ ұ смұ рын бекетінде дү ниеге келген. Жасында ауыл мектебінен мұ сылманша хат танығ ан. Шоқ ан кейін орыс мектебі тә рбиесінде ө скен. Мектептегі оқ уын бітірген соң, Шоқ ан Омбыдағ ы Кадет корпусына тү седі. Кадет корпусы ағ артушы-ғ алым ү шін ғ ылым саласындағ ы талантын ұ штауда орны ерекше, себебі Шоқ анның кө птеген зерттеу жұ мыстары Кадет корпусында оқ ып жү ргенде жү ргізілген болатын.

Шоқ ан жазғ ы демалыс уақ ыттарында ел ішіндегі аң ыз ә ң гімелерді, халық жырлары мен поэмаларын жазып алумен шұ ғ ылданғ ан. Осығ ан дә лел, Шоқ анның алғ ашқ ы жазып алғ ан шығ армаларының ішінде «Қ озы Кө рпеш-Баян Сұ лу» жыры болғ ан. Ғ алым ө зінің ерекше дарындылығ ымен кө зге тү скен болатын, сондық тан ол тек қ ана халық мә дениетіне кө ң ілін бө лген жоқ, сонымен қ атар сол кезең дегі саяхатшылардың ө мірі мен ісіне қ атты қ ызығ ушылық танытқ ан болатын. Осының арқ асында ол саяхатшы болуды, соның ішінде Орта Азияны аралап, зерттеуді мақ сат етіп қ ойғ ан болатын. Ө зінің мақ сатын жү зеге асыру ү шін Шоқ ан 1855 жылы Орталық Қ азақ станды, Жетісу мен Тарбағ атайды аралап, қ азақ халқ ының тарихы мен ә дет-ғ ұ рпы, діни ұ ғ ымдары жайында қ ұ нды материалдар жинап қ айтады. Осыдан кейін Шоқ ан «Тә ң ір», «Қ азақ тардағ ы шамандық тың қ алдығ ы» деген ең бектерді жазғ ан болатын. 1856-1857 жылдары аралығ ында Шоқ ан Қ ырғ ыз елін зерттеу экспедициясына қ атысып, кейін Қ ұ лжа қ аласында болып, Жоң ғ ария тарихын зерттеумен шұ ғ ылданады. Осы сапарлар барысында ғ алымның танымал «Жоң ғ ария очерктері», «Қ ырғ ыздар туралы жазбалар», «Ыстық кө л сапарының кү нделіктері» атты ең бектері дү ниеге келеді. Бұ л ең бектерде жергілікті халық тардың тарихы, мә дениеті, ә дебиеті жә не қ ырғ ыздар Ұ лы жү з қ азақ тарының этнографиясы жайлы сө з етіледі. Шоқ анның бұ л ең бектері оның ағ артушы-ғ алым ғ ана емес екенін, сонымен қ атар зерттеуші-ғ алым екенін дә лелдей тү скендей.

Қ орыта келе, Шоқ ан Уә лиханов қ азақ тарихында қ алдыран іздері ә рқ ашан кейінгі ұ рпақ тың есінде болады деп ойлаймын, себебі Шоқ ан – ө з еліне шын берілген қ азақ тұ рмысын ардақ таушы ү здік тұ лғ а.

⇐ Предыдущая 8 9 10 11 121314 15 16 17 Следующая ⇒