16.С.Мәуленовтің «Шөңге», «Қаратау» өлеңдеріндегі туған жерге деген махаббат сезімін нақты мысалдармен талдап жазыңыз.

15. Ж. Молдағ алиевтің «Мен - қ азақ пын» поэмасындағ ы рухани қ ұ ндылық тардың қ аншалық ты кө рініс тапқ анын дә лелдеп жазың ыз.

Ж. Молдағ алиевтің ақ ындық даң қ ын кө теріп, оның есімін ә дебиет ә леміне енгізген шығ армасы — «Мен – қ азақ пын» поэмасы (1964). Ө ткен ғ асырдың 70-ші жылдары жарық кө рген туынды қ азақ ұ лтының ө зі туралы поэмалық жариялауы болды. Бұ л поэмада ақ ын қ азақ халқ ының ө ткен ө мірі мен тағ дыры жайлы лирикалық -публицистикалық стильде толғ ана жырлады. Қ азақ халқ ының ұ лттық ерекшеліктерін ашуда, оның ерлік дә стү рі, туғ ан жер мен ел, оның байлығ ы, адамдары жайлы асқ ақ тата кө ркемдеп жырлай білді.

Мен — қ азақ пын, мың ө ліп, мың тірілген,

Жө ргегімде табыстым мұ ң тілімен.

Жылағ анда жү регім кү н тұ тылып,

Қ уанғ анда кү лкімнен тү н тү рілген.

Мен — қ азақ пын, ажалсыз анамын мен,

Қ ұ рсағ ыма сыйдырам даланы мен.

Пә к сә бимін бесікте уілдеген,

Дә уірлермен қ ұ рдаспын, данамын мен, —

деген ө лең жолдарынан — ақ ақ ынның қ азақ тық, азаматтық, патриоттық намысын бірден танимыз. Ө зінің «қ азақ » екенін ағ ынан жарыла ерекше шабытпен жырлауы — оның ерлігінің бір кө рінісі десек қ ателеспейміз. Бұ л поэмада ақ ын қ азақ халқ ының басынан кешірген небір қ иын кезең дерді суреттейді.

Ақ ын қ азақ халқ ының сан ғ асыр бойында ауыр азаппен ө ткен тағ дырын еске тү сіреді. Қ азақ елінің талай шапқ ыншылық қ а ұ шырағ анын, бірақ халық бә ріне тө теп беріп, ө зін қ орғ ай білгенін, елдігі мен салтын, ұ лттық қ асиетін сақ тап қ алғ анын мақ тана, асқ ақ тата жырына қ осады.

…Қ арсыласпай ө лмедім, қ ан татырдым,

Қ ұ лап қ алсам атымнан, қ айта тұ рдым.

Сансыз басты диюдай сан тіріліп,

«Мен – қ азақ пын» дегенді айта тұ рдым, —

деп, оқ ырманды жігерлендіре тү седі. Ерлік, қ арсылық, кү ш, қ уатты жырғ а қ осып, «қ ұ ласа да қ айта тұ рып» ө зінің қ азақ екенін тағ ы да жү рек жара, жан даусымен қ уана, шаттана жеткізеді. Енді бірде қ азақ тың ә н — кү йінің қ ұ діретін ө згеше бір ү нмен суреттейді:

…. Кү й емес пе, ботасыз нар идірген?

Ә н емес пе, ақ қ удай жар ілдірген?

Жыр емес пе жү рекке жел бітірген?

Олар барда қ алайша тарылды іргем? –

деп, қ азақ халқ ының ә н — кү йі мен жырының ө зіндік ерекшелігін, даралығ ын паш етіп, мұ ндай ө нері бар халық тың ешқ ашан мойымайтынына ү лкен сенім артады. Поэманың келесі бір шумағ ында ақ ын:

Шалқ ы, қ азақ, шалқ итын заман келді,

Текке қ анын тө ккен жоқ Аманкелді.

Кең далаң да керіліп, атың ды атап,

Жырла, қ азақ, жаң а кү й, жаң а ә н келді… —

деп, қ азақ халқ ына жаң а заманғ а сай болуғ а, еркіндікті, елдікті, бірлікті сақ тауғ а ү ндейді. Елі ү шін қ ұ рбан болғ ан Ә лия, Мә ншү к, Тө легендерді жырына қ осып, олардың ерлігін, олар бастағ ан жол, халық бақ ытының тү п қ азығ ы болғ анын суреттей отырып, олардың ісін жалғ астырушы бү гінгі ұ рпақ екенін мақ тан ете жырлайды. Мерейі ө скен бү гінгі бақ ытты халқ ымыздың қ уанышы жыр боп тө гіледі. Бү гінгі таң да еліміз егемендік алып, осы азаттық жолындағ ы «мың ө ліп, мың тірілген» кездерді еске алғ анда ақ ын арманы поэма шумақ тарынан анық байқ алады.

Ұ лы аманат етейік еркіндікті,

Ел қ ұ лдық ты білмесін, жер кү ң дікті,

Аң саймын мен, сенемін, туады ертең.

«Қ азақ болу — зор бақ ыт» дер кү н тіпті… —

деген ө лең жолдары бү гінгі «егемендікті» жыр еткендей ә серге бө лейді. Ақ ын болашақ қ а сенеді. Сондық тан да ол ақ ынша желпіне, кө ң іл кү йдің ырқ ына беріле жырлайды. Енді бірде ақ ын:

Мен — қ азақ пын қ аныммен, сү йегіммен.

Сә н — салтанат, салтымды сү йемін мен, —

… Ө з бейнең дей ә лемге тұ р танылып.

Қ азақ стан гербі де, жалауы да, —

деп шаттанады, қ азақ елінің ешкімнен кем емес екенін дә лелдей тү седі. Ақ ын ө з жырының елі ү шін ешқ ашан таусылмайтынына ерекше қ уанады.

Мен — қ азақ пын, биікпін, байтақ елмін,

Қ айта тудым, ө мірге қ айта келдім.

Мың да бір тірілдім мә ң гі ө лмеске —

Айта бергім келеді, айта бергім, —

деген ө лең жолдары бү гінгі кү н ү шін айтылғ андай сезіліп, ақ ындық даң қ ын кө тере тү седі.

16. С. Мә уленовтің «Шө ң ге», «Қ аратау» ө лең деріндегі туғ ан жерге деген махаббат сезімін нақ ты мысалдармен талдап жазың ыз.

Қ азақ поэзиясына нағ ыз сыршыл сезімді, шынайы ө лең ү лгілерін ә келгендердің ортасында Сырбай Мә уленовтің орны ерекше. Сырбай Мә уленов – қ азақ тың ұ лттық ә дебиетінің классигі. Ақ ын ө мірдің сан тү рлі қ ұ былыстарына мә н беріп, талғ ампаздығ ының арқ асында ә серлі жырлар жазды. Ә рбірімізге Отанымыз қ аншалық ты қ ымбат болса соншалық ты ақ ынғ а да туғ ан жері қ ымбат. Осығ ан орай ақ ынның «Шө ң ге», «Қ аратау» ө лең дерінде туғ ан жерге деген махаббаты сипатталады. «Шө ң ге» ө лең інде туғ ан жеріне деген сағ ынышын бірғ ана тікенек арқ ылы сипаттайды. Оны біз:

Сағ ыныппын, дариғ а, туғ ан жердің,

Гү лі тұ рсын, тікенек-шө ң гесін де, -

деген жолдардан біле аламыз. Ақ ын ү шін туғ ан жер дү ниедегі ең ұ лы, ең асылдардың бірі. Себебі, ол – кіндік қ аны тамғ ан жер, бақ ытты балалық шақ ө ткен жер. ақ ын бұ л туралы:

Кө з бұ лдырап, елжіреп барады ішім,

О, туғ ан жер, сен кү нсің балаң ү шін.

Қ алтама сол шө ң гең ді салып алдым,

Бала кү нді еске алып қ арау ү шін, -

деп жырлайды. Расул Ғ амзатовтың:

Қ ымбат мағ ан елімнің бар даласы,

Балтық пенен Сахалиннің арасы, -

деген ө лең шумақ тары сияқ ты Сырбай ақ ын да Атырау мен Алтай арасындағ ы байтақ табиғ атқ а арнағ ан қ ұ рметі ретінде «Қ аратау» ө лең ін жазды. Ақ ын ойынша қ азақ тауының бабасы – Қ аратау. Шексіз махаббатқ а ие ақ ын жү регі Қ аратауды бірде бақ -берекеге тең есе, бірде алтын қ азынағ а, мол кен-қ ұ рышқ а тең ейді.

Қ аратау – кен-қ ұ рыш,

Қ аратау – ө ндіріс.

Халқ ымның бақ -қ ұ ты,

Қ аратау – мол ырыс.

Қ ортындылай келе, ақ ын екі ө лең де де туғ ан жерін, елі, оның табиғ атын асқ ан шеберлікпен, нә зік сезімімен жырлайды. Ө лең дерді оқ у арқ ылы сағ ыныш шебін, жү регіне мейірім ұ ялатқ ан табиғ ат перзентін кө рдім, сезіндім. Сырбай Мә уленовтің сырлы да, ә уезді, мол махаббатқ а толы осы шығ армалары арқ ылы «Туғ ан жердің қ адірін шетте жү рсең білерсің » деп бекер айтылмағ анын тү сінесің. Оның ә дебиет ә лемінде орны зор. Оның сырғ а толы ө лең дері ә рдайым халық жадында.

⇐ Предыдущая 3 4 5 6 789 10 11 12 Следующая ⇒