13. Дәм анализаторы. Иіс анализаторы. Тері анализаторлары қызметтерін талдап, көрсетіңіз

Дә м анализаторы. Дә мді қ абылдайтын рецепторлар тілдің кілегей қ абық шасындағ ы дә м емізікшелерінде орналасқ ан.

Дә м емізікшелеріне тіл, жұ тқ ыншақ (ІХ), бет (VІІ) жә не кезкелген (Х) жү йкелерінің ұ штары (рецепторлар) келіп аяқ талады. Осы жү йке ұ штары арқ ылы ащы, тә тті, тұ зды жә не қ ышқ ыл дә мдер қ абылданады. Қ абылданғ ан жү йке импульстері сопақ ша мидың ромба ойысындағ ы ядроларда аяқ талады, ал осы ядролардан басталғ ан нейрондар талшық тары мидың кө ру тө мпегінің сыртқ ы бө лігіне барады. Осы сыртқ ы ядродан басталғ ан қ осымша нейрондар арқ ылы жү ретін импульс ми сың арларының дә м сезу орталығ ына жетеді.

Иіс анализаторы. Мұ рын қ уысының кілегей қ абық шасының жоғ арғ ы бө лігі саналады. Бұ л жерде иіс, сезім қ абылдайтын жү йке элементтері бар.

Иіс жасушаларының пішіні ұ ршық тә різді болады. Олардың бір ұ шы кілегей қ абық шадан басталса, екінші жағ ы ө ткізгіш бө лігін тү зіп, иіс жү йкелерінің қ ұ рамына кіреді. Иіс жү йкесінің талшық тары тор сү йегі арқ ылы ми сауытының ішіне еніп, мидың маң дайбө лігінің астың ғ ы жағ ындағ ы иіс орталығ ына жетіп аяқ талады.

Адамның иіс анализаторы басқ а жануарғ а қ арағ анда нашар дамығ ан.

Тері анализаторы. Теріде сезімтал жү йкелер рецепторлары, тері, май бездері, ет ұ лпалары орналасады.

Тері беткей, меншікті, шел қ абаттарынапн тү зілген. Беткей қ абаты –эпидермис эктодермадан дамып, кө п қ абатты эпителий ұ лпасынан тү зілген. Эпидермистің терең інде миелинді (пигмент) заты орналасады. Ол теріге белгілі бір тү с беріп тұ рады. Терінің меншікті қ абаты мезодермадан пайда болып, дә некер ұ лпа мен серпімді талшық тардан тү зілген. Бұ л қ абатта қ ан тамырларының торы мен сезімтал жү йке ұ штары орналасады. Терінің шел немесе май қ абаты, негізінен май ұ лпасынан тү зілген, бұ л ұ лпада дә некер ұ лпаның коллагенді жә не серпімді талшық ты торлары тү зеді.

Тері бездері-ө здерінің шығ аратын затына байланыстымай бездері, тер бездері жә не сү т бездері болып бө лінеді.

Тырнақ -саусақ тың тырнақ бақ айшағ ының сыртын жауып жатқ анмү йізді пластинка. Тырнақ терінің сыртқ ы эпидермис қ абатының туындысы болып табылады.

Шаш та терінің сыртқ ы эпидермис қ абатының туындысы болып табылады. Оның тері қ абатындағ ы бө лігін тү бі, ал теріден шығ ып тұ рғ ан бө лігін талшығ ы деп атайды. Шаштың тү бін шаш қ апшығ ы қ оршап жатады, оның сыртқ ы жағ ында еттер бар. Ол еттер жиырылғ анда(қ орық қ анда, тоң ғ анда)шаш талшығ ы кө теріледі.

Тері рецепторлары денеге тиген қ атты жұ мсақ ты, ыстық суық ты, қ ысымды қ абылдайды-бұ ны механикалық, химиялық, температуралық тітіркендіргіштер дейді. Тері рецепторлары тері анализаторларының шеткі бө лігі болып саналады. Ал, орталығ ы болып ү лкен ми сың арларындағ ы артқ ы орталық қ атпар есептеледі.

⇐ Предыдущая 27 28 29 30 31 32 33 343536 Следующая ⇒