7. Эволюция – тірі ағзалардың дамуы мен шарықтауы. Эволюциялық теория, оның сипаттамасы мен түсінігін қарастырыңыз

Эволюция (лат. evolutіo – ө рлеу, ө ркендеу), биологияда – тірі табиғ аттың қ айта айналып келмейтін жә не тура бағ ытталғ ан тарихи дамуы. Эволюциялық ілім жасауда Чарльз Дарвинның ең бегі зор. Ол ашқ ан ең маң ызды жаң алық қ а дейін кө птеген ғ алымдардың ең бегі болды. Эволюциялық ү дерістер зандылығ ы ө те кү рделі жә не ғ алымдар кү ні бү гінге дейін толық анық тай алғ ан жоқ. Алайда эволюцияның неге жү ретіні бізге нақ тылы белгілі.

Эволюция терминін алғ ашқ ы рет швейцарлық табиғ аттанушы жә не философы Шарль Бонне 1762 жылы эмбриологияғ а арналғ ан ең бектерінде пайдаланды. Эволюция қ ұ былысы тіршілік дең гейлерінің барлық сатыларында (молекула дең гейден биосфералық дең гейге дейін) байқ алып, ү немі қ ұ рылысы мен атқ аратын қ ызметтерінде бұ рын болмағ ан жаң а қ ұ рылымдар мен олардың жаң а қ ызметімен ерекшеленеді. Эволюцияның ең қ арапайым дең гейі – мутациялық ө згерістер болып есептелінеді. Табиғ и сұ рыпталу кезінде мутацияарқ ылы пайда болғ ан жаң а белгілер мен қ асиеттер организмдердің жаң а орта жағ дайларына бейімделуіне жағ дай жасайды. Ең алғ ашқ ы Эволюциялық процестер тіршіліктің популяция дең гейінде пайда болады. Бұ л кезде организмдердің генотипі ө згереді. Эволюцияның қ озғ аушы кү штері — деп Ч. Дарвин тұ қ ымқ уалаушылық, ө згеріштік жә не табиғ и сұ рыпталу деп бө лді. Ол тұ қ ымқ уалаушылық пен ө згергіштік эсерінен пайда болғ ан ө згерштігін организм ө зінде сақ тап жә не келесі ұ рпақ қ а бере алады деп тү сіндірді. Ө згергіштік организмдердің алуантү рлігін туғ ызса, ал тұ қ ымқ уалаушылық осы ө згерісті келесі ұ рпақ қ а береді. Сонымен барлық тірі организмдердегі ө згерштік пен шағ ылыстыру кезіндегі пайда болғ ан ө згерістер тұ қ ымқ уалаушылық тың жемісі (гетерогендігі). Эволюция барысында тірі организмдердің белгілі бір заң дылық қ а сә йкес ө згеруін зерттеу барысында, Ч. Дарвин егер белгілі бір қ олдан жасалғ ан ортада алынғ ан жануарлардың қ ол тұ қ ымын жә не ө сімдіктердің сұ рпын қ олдан сұ рыптау деп атады. Ал табиғ атта болатын жағ дайда тірі организмдердің тұ тастығ ына жә не ө міршең дігіне, жаң а тү рлердің пайда болуына, оның сол ортада сақ талуына жә не жаң а тү рлерді шығ уын, одан жаң а тү рдің пайда болуын жә не жаң а ү лкен жү йеліктің негізін қ алауына ә сер ететін кү шті Ч. Дарвин тіршілік ү шін кү ресі жә не табиғ и сұ рыпталу деп тұ жырымдады. Тірі организмдер кө бейіп, ұ рпақ қ алдыруғ а қ абілетті, оның бә рі ө міршең емес, сондық тан да тү р ішінде олар кө п ұ рпақ қ алдыруғ а тырысады. Артық ұ рпақ ә ртү рлі жағ дайларғ а байланысты тіршілік ү шін кү рес кезінде ө леді. Ч. Дарвин бойынша тіршілік ү шін кү рес бір тү рден екінші тү рдің арасында, сонымен бірге тү р ішінде болуы мү мкін, соның ішінде тү рлер ішіндегі кү рес тү р арасындағ ы кү рестен де ө те қ атал болады, себебі олар бір жерде мекендейді, бірдей қ орекпен қ оректенеді, қ ауіп-қ атерде екеуіне бірдей жә не т. б. жағ дайлар. Эволюцияның жаң ару жолдарына Ч. Дарвин белгілердің жойылуы (дивергенциясы) жатады деген қ орытынды жасады. Ч. Дарвин бойынша ө згеріп жатқ ан тіршілікте жә не табиғ и сұ рыпталудың нә тижесінде алғ ашқ ы белгілерінен қ атты ө згеріп, ә ртү рлі бағ ыттарғ а бейімделген тү рлер ғ ана ө міршең болады. Осындай ө згеру кезінде қ олайсыз жағ дайда организм негізгі белгілерін жоғ алтады жә не соның салдарынан бә секелестік азаяды, яғ ни осы белгілерді жоғ алтуынан организмдер ә ртү рлі ортаны пайдалануғ а мү мкіндік алады. Осы белгілердің жойылуы (дивергенция) кезінде ә ртү рлілік пайда болады да, ол жаң а тү рдің пайда болуына қ олайлы деп есептеді Ч. Дарвин, яғ ни дивергенция ә серінен жаң а тү р пайда болады. Организмдердің ө згеруі табиғ аттың заң дылық тарына сә йкес ғ ана емес, ол кездейсоқ та табиғ и сұ рыпталудың арқ асында болуы да мү мкін деді Ч. Дарвин

⇐ Предыдущая 26 27 28 29 303132 33 34 35 Следующая ⇒