11. Ми, жұлын нервтері. Мойын торабы. Иық торабы. Бел торабы. Сегізкөз торабына сипаттама жасап, көрсетіңіз

Жұ лын жү йкелері(спинно-мозговые нервы). Адамда 31 жұ п жұ лын жү йкелері болады. Оларды жатқ ан жағ дайына қ арай 8 жұ п мойын, 12 жұ п кө кірек, 5 жұ п бел, 5 жұ п сегізкө з, 1 жұ п қ ұ йымшақ жү йкелеріне бө леді.

Жұ лын жү йкелерінің алдың ғ ы тарамдарынан пайда болғ ан тө рт торапты айырамыз. Оларғ а: мойын, иық, бел, сегізкө з — қ ұ йымшақ жү йке тораптары жатады.

Мойын торабы негізінде жоғ арғ ы тө рт пар мойын жү йкелерінің алдың ғ ы бұ таларының қ осылысынан пайда болады. Ол мойын омыртқ аларынаң жаның да мойын еттерінің астында орналасқ ан. Бұ л тораптан таралатын жү йкелерді ет, тері жә не аралас жү йкелер деп бө леді. Тораптан шығ атын жү йкелер бастың тік жә не бү йір бұ лшық еттерін, бас пен мойынның ұ зын еттерін, сатылы жә не тө с-бұ ғ ана-емізікше еттерін жү йкелендіреді. Мойын торабынан тө мендеу мойын жү йкесі, тө мендеу тіласты жү йкесімен бірігіп мойын жү йке ілмегін тү зеді. Бұ л жү йке ілмегі тіласты сү йегінің тө менгі жағ ындағ ы еттерді жү йкелендіреді. Мойын торабынан еттерге баратын қ озғ алтқ ыш жү йкелерден басқ а, сезімтал нервтер де шығ ады. Оларғ а негізінде мойын терісіне тарамдалатын шү йделік кіші нерв, мойынның келденең нервісі, бұ ғ анаү сті нервтері жатады.

Иық торабы мойынның тө менгі тө рт пар жү йкесінің алдың ғ ы бұ таларының ө рімінен пайда болады. Бұ л торап мойынның екі жағ ында, сатылы еттердің аралығ ында жатады. Бұ ның бұ ғ анаү сті бө лігінен шық кан қ ысқ а нервтері адамның иық буынына, иық белдеуіне, кө кіректің беткей еттеріне тарамдалса, бұ ғ анаасты белігінен шық қ ан ұ зын нервтер қ олдың ұ зына бойына тарамдалып бұ лшық еттері мен терісін жү йкелендіреді.

Бел торабы негізінде тө рт бел жү йкелерінің алдың ғ ы бұ тағ ының ө рімінен пайда болады. Бұ л торап бел омыртқ аларының екі жақ бү йірінде, ү лкен бел етінің астында орналасқ ан. Одан шық қ ан қ ысқ а жү йке талшық тары бел-мық ын жә не белдің шаршы етте-рін жү йкелендіреді. Тораптан шық қ ан ұ зын жү йкелерінің жоғ арғ ы бө лігі қ ұ рсақ тың алдың ғ ы қ абырғ асын жә не жыныс органдарын жү йкелендіреді. Ұ зын нервтердің тө менгі тобына сан, қ олсұ ғ ар, тө менгі мық ын-қ ұ рсақ жә не мық ын-қ асағ а жү йкелері жатады.

Сегізкө з торабы негізінде сегізкө з жү йкелерінің алдың ғ ы бұ таларының ө рімінен тү зіледі, бұ л ең ірі торап болып саналады. Ол кіші жамбас қ уысында алмұ рт тә різді бұ лшық еттің алдында жатып қ ысқ а жә не ұ зын жү йкелерге тарамдалады.

12. Ішкі секреция бездерінің қ ызметтерін талдап, кө рсетің із

Эндокринді бездер немесе Ішкі секреция бездері(glandula endocrinae, лат. glandula без, грек, endon — ішкі, krino — бө лу) — секреттерін (гормондар) организмнің сұ йық ішкі ортасына (қ ан, лимфа, ұ лпа сұ йығ ы) бө летін бездер. Бұ л бездер тек секрет бө летін соң ғ ы бө лімдерден тұ рады, шығ ару ө зектері болмайды жә не қ ан тамырларына ө те бай келеді. Эндокринді бездер (ішкі секреция бездері): орталық жә не шеткі эндокринді бездер болып екіге бө лінеді. Орталық эндокринді бездерге: гипоталамус, гипофиз жә не элифиз, ал шеткі эндокринді бездерге: қ алқ анша, қ алқ анша маң ы, бү йрекү сті бездері жатады. Бұ лардан басқ а организмде қ осарлана қ ызмет атқ аратын аралас бездер де болады. Оларғ а: жынысбездері, ұ йқ ы безі, плацента жә не тимус (айырша без) жатады. Эндокринді бездер гормондары организмнің сұ йық ішкі ортасы арқ ылы дене мү шелерінің дамуы мен қ ызметін, олардағ ы зат алмасу дең гейін гуморальды реттеуге қ атысады.

Ішкі секреция бездерінен бө лінетін гормондар жә не олардың адам ағ засына ә сері

Гормондар	Бө летін бездер	Ағ зағ а ә сері
Тироксин	Қ алқ анша безі	Негізінен зат алмасу қ арқ ындылығ ын арттырады
Паратгормон	Қ алқ аншамаң ы безі	Кальций жә не фосфор алмасуын реттейді
Инсулин	Ұ йқ ыбездің аралды бө лігі	Бұ лшық ет жә не басқ а жасушалардың глюкозаны пайдалануын арттырады, қ анның қ ұ рамындағ ы қ анттың мө лшерін азайтады, гликогеннің қ орын арттырады, глюкозаның алмасуына ә сер етеді
Глюкагон	-" -	Бауырдағ ы гликогеннің қ анда глюкозағ а айналуына ә сер етеді
Адреналин	Бү йрекү сті бездің без заты	Симпатикалық жү йкелердің ә серін арттырады, бауыр мен бұ лшық еттердегі гликогеннің ыдырауына ә сер етеді
Норадреналин	-" -	Қ антамырларын тарылтады
Ө су гормоны [соматропты гормон)	Гипофиздің алдың ғ ы бө лігі	Сү йектің жә не ағ заның қ алыпты ө суін реттейді, нә руыздың, кө мірсудың жә не майдың алмасуына ә сер етеді
Гиреотропты гормон	-" -	Қ алқ анша бездің ө суіне жә не тироксиннін тү зілуіне ә сер етеді
Адренокортикотропты гормон [АКТГ)	-" -	Бү йрекү сті бездердің ө суіне жә не оларда гормондардың тү зілуіне ә сер етеді
Экцитоцин	Гипоталамус (гипофиздің артқ ы бө лігі)	Жатыр бұ лшық еттерінің жиырылуына жә не сү ттің бө лінуіне ә сер етеді
Вазопрессин	Example	Бірың ғ айсалалы бұ лшық еттердің жиырылуына жағ дай жасайды. Зә рдің бө лінуін азайтады
Тестостерон (андрогендер)	Аталық бездер	Аталық жыныс белгілердің дамуына ә рі сақ талуына ә сер етеді
Эстрадиол (экстрогендер)	Аналық бездер	Аналық жыныс белгілердің дамуын ә рі сақ талуын қ амтамасыз етеді

⇐ Предыдущая 27 28 29 30 31 32 333435 36 Следующая ⇒