3. Қазақстан ғалымдарының биология ғылымына қосқан үлесі туралы атап көрсетіңіз

Қ азақ стан Ғ ылым Академиясының академиктері Н. В. Павлов, И. Байтулин, Б. А. Быков, Ғ. Бияшев, корреспондент мү шелері Л. Қ ылышев, А. Ғ аббасов, ғ ылым докторлары Б. Қ алымбетов, М. В. Бессчетнова, т. б. қ атысуымен кең ауқ ымды ботаникалық -географиялық, геоботаникалық зерттеулер жү ргізілді. Ең ү лкен гербарий жинақ талды, ө сімдік биологиясы туралы аса бағ алы басылымдар жарық кө рді. Мысалы, 9 томдық “Қ азақ стан флорасы”, 13 томдық “Қ азақ станның споралы ө сімдіктер флорасы”(Қ азақ стан Мемлекеттік сыйлығ ы, 1986), т. б. Республика зоологтары омыртқ алы жә не омыртқ асыз жануарлар фаунасын зерттеді; кә сіптік мә ні бар бірқ атар сү тқ оректі жануарлар (ондатр, америка қ ұ ндызы) мен балық тү рлері (ақ амур, дө ң маң дай, кө ксерке, т. б. ) жерсіндірілді. Қ азақ стан фаунасы туралы аса қ ұ нды басылымдар: мысалы, С. Н. Боевтың “Легочные нематоды копытных животных Казахстана” (1957), И. Г. Галузоның “Природная очаговость болезней и вопросы паразитологии” (1961) жә не “Токсоплазмоз животных” (1965) деген монографиялық ең бектері ағ ылшын тіліне аударылды. Академик Галузо, А. Д. Долгушин, т. б. ғ алымдардың қ атысуымен “Қ азақ станның қ ансорғ ыш кенелері” (КСРО Мемлекеттік сыйлығ ы, 1951), Э. И. Гаврилов, А. Ф. Ковшарь, т. б. ғ алымдардың қ атысуымен 5 томдық “Қ азақ станның қ ұ стары” (Қ азақ стан Мемлекеттік сыйлығ ы, 1978) жә не А. Бекеновтың “Қ азақ стандағ ы ақ бө кенді қ орғ ау жә не оны пайдаланудың ғ ылыми негіздерін жасау” (1978) (Қ азақ стан Мемлекеттік сыйлығ ы, 1982), Қ азақ стан Ғ ылым Академиясының корреспондент мү шесі А. А. Слудский, Бекенов, т. б. ғ алымдардың қ атысуымен 4 томдық “Қ азақ станның сү тқ оректілері” (Бү кілодақ тық табиғ ат қ орғ ау қ оғ амы сыйлығ ы, 1988) деген ең бектер жарық кө рді. Адам жә не жануарлар физиологиясы институтында академик А. П. Полосухиннің басшылығ ымен лимфа жә не қ ан айналым, ас қ орыту, т. б. жү йелерін зерттеу жұ мыстары ү лкен табыстарғ а жетті. Академик Н. Базанованың ауыл шаруашылығ ы жануарларының физиологиясы жө ніндегі зерттеулері — малдың ө німділігін жоғ арылатудың теориялық негізін қ алады. 1946 ж. қ ұ рылғ ан Экспериментальді биология институтында (қ азіргі “Биоген” жабық акционерлік қ оғ амы) жануарлар селекциясының генетикалық негіздерін зерттеуге бағ ытталғ ан тү р аралық будандастыру жү ргізіліп, соның нә тижесінде қ ойдың (“қ азақ арқ ар-мериносы”, “жартылай биязы жү нді қ ой”, т. б. ), шошқ аның (“жетісулық ”, т. б. ) жаң а тұ қ ымдары шығ арылды. 1940 — 50 ж. республикада ө сімдіктердің тұ зғ а, қ уаң шылық қ а тө зімділігі зерттеле бастады, соның нә тижесінде бидайдың сабағ ы жапырылмайтын, қ ұ рғ ақ шылық қ а жә не ауруларғ а тө зімді “Эритроспермум-350” жә не “Кө кбидай”, суық қ а тө зімді “Эритроспермум-260” жә не “Комсомол-1”, т. б сорттары шығ арылды. Жаздық жә не кү здік бидай, т. б. ө сімдіктер биохимиясы, олардың қ уаң шылық қ а тө зімділігі, физиологиясы анық талды. Бидайдың биохимиялық кө рсеткіштері, ұ ны мен дә нінің сапасы корреляциялық байланыста болатыны байқ алды. Дә ннің биохимиясы мен сапасы ө сіру экологиясына байланыстыра зерттелді. Қ азіргі кезең тірі организмдердің тұ қ ым қ уалаушылығ ы мен ө згергіштігі механизмдерін молекулалық дең гейде одан ары зерттеумен қ атар, ол процестерді басқ арып, қ алағ ан бағ ытқ а сай пайдаланумен сипатталады. Қ азақ станда молекулалық биологияның қ алыптасуы академик М. Айтхожиннің есімімен байланысты. 1983 ж. қ ұ рылғ ан Молекулалық биология жә не биохимия институты ү лкен ғ ылыми орталық қ а айналып, елімізде алғ аш рет клеткалық жә не гендік инженерия, трансгеноз, ө сімдік геномы лабораториялары ашылды. Алматы мен Астанада биотехнологиялық орталық тар қ ұ рылды. Биологияның ө неркә сіп пен ауыл шаруашылығ ында жә не медицинада алатын орны ерекше. Ө неркә сіптік жағ дайда тү рлі органикалық қ ышқ ылдар мен амин қ ышқ ылдарын синтездеу, антибиотиктер мен басқ а да дә рілік препараттар алу іске асырылып, соның нә тижесінде жаң а сала — биотехнология ғ ылымы пайда болды. Генетика мен селекцияның заң дылық тарын біле отырып, ө сімдіктер мен жануарлардың жоғ ары ө німді жаң а тұ қ ымдары мен сорттарын алуғ а мү мкіндік туды. Жалпы жә не молекулалық генетика заң дылық тары, анатомиялық, физиологиялық жә не биохимиялық зерттеу нә тижелері адамның тұ қ ым қ уалайтын ауруларының себебін табуда, оны емдеуде теориялық негіз болып табылады.

⇐ Предыдущая 23 24 25 26 272829 30 31 32 Следующая ⇒