17. Инсоляциялық режим. Инсоляциялық режим түрлері

17. Инсоляциялық режим. Инсоляциялық режим тү рлері

Бө лменің қ атты қ ызыуының алдын алу ү шін бө лменің терезелерін, белгілі бір инсоляциялық режим қ алыптастыратын, дү ниенің тө рт бұ рышына қ арай дұ рыс бағ ыттау маң ызды болып табылады. Инсоляциялық режим деп, бө лме ішіне тікелей тү скен кү н сә улесінің қ арқ ындылығ ы мен ұ зақ тығ ын атайды. Инсоляциялық режим жергілікті жердің географиялық ендігіне, терезелерінің дү ниенің тө рт бұ рышына қ арай бағ ытталуына, терезелерді кө ршілес ү йлердің кө лең келеуіне, терезенің ө лшеміне жә не т. б. байланысты болады. Инсоляциялық режимнің 3 негізгі тү рін, сондай-ақ, олардың ү йлесуінің ә р тү рлі нұ сқ аларын ажыратады

Солтү стік жартышардың орташа климаттық аймағ ындағ ы бө лмелердің инсоляциялық режимінің тү рлері

Инсоляциялық режим	дү ниенің тө рт бұ рышына қ арай бағ ытталуы	Инсоляция уақ ыты, сағ.	Еденге кү н сә улесі тү сетін ауданның пайызы	Жылу радиациясы
Инсоляциялық режим	дү ниенің тө рт бұ рышына қ арай бағ ытталуы	Инсоляция уақ ыты, сағ.	Еденге кү н сә улесі тү сетін ауданның пайызы	К Дж/ м²	Ккал/ м²
Ең жоғ ары (максималды)	ОШ, ОБ	5-6
Орташа	О, Ш	3-5	40-50	2100-3300	500-550
Ең тө мен (минимальды)	СШ, СБ	3 –тен кем

Ыстық жә не жылы климат жағ дайларында терезелерді оң тү стік-батыс жә не батысқ а қ арай 200-290º аралығ ында (7. 1. сү рет) орналастыру ү йдің қ ызып кетуіне байланысты ұ сынылмайды. Сонымен қ атар, барлық климаттық аудандарда солтү стікке бағ ыттау да (50-310º ) ұ сынылмайды. Шығ ыс, оң тү стік-шығ ыс жә не оң тү стік бағ ыттарғ а (70-200º ) қ арай барлық климаттық аудандарда да бағ ыттауғ а болады. Кө к жиектің қ олайсыз бағ ыттарына тек қ осалқ ы бө лмелерді (мысалы, солтү стікте асү йді) жә не пә тер бө лмелерінің бір бө лігін бағ ыттауғ а болады.

18. Санитарлық -гигиеналық зерттеулер ү шін судан сынама алу ә дістері.

Судын сапасы Қ Р «Шаруашылық – ауыз су жә не мә дени-тұ рмыстық су пайдалану пунктеріндегі су нысандарының су қ ұ рамы мен сапасына қ ойылатын гигиеналық талаптарына» (2004 ж. ) сә йкес бағ аланады:

- суғ а араласқ ан заттардың (антропогенді жә не басқ а) мө лшері бойынша: ауыз суғ а пайдаланылатын судағ ы араласқ ан заттардың мө лшері 0, 25 мг/дм³ жә не мә дени-тұ рмыстық мақ сатта пайдаланылатын су ү шін - 75 мг/дм³аспауы керек; жыл сайынғ ы су дең гейінің ең азайғ ан кезінде судың қ ұ рамындағ ы табиги минералды заттардың мө лшері 30 мг/дм³ артық болғ ан суаттар ү шін, суғ а араласқ ан заттардың мө лшері 5, 0% дейін кө беюі рұ қ сат етіледі; ағ ысы бар суаттар ү шін тұ нбағ а тү су жылдамдығ ы 0, 4 мм/сек жә не жасанды су қ оймалары ү шін 0, 2 мм/сек жоғ ары болатын қ оспасы бар суларды су кө здеріне ағ ызуғ а рұ қ сат етілмейді;

- қ алқ ығ ан қ оспалары (заттар) бойынша– суаттардың бетінде қ алқ ығ ан пленкалар, минералдық майлардың дақ тары мен басқ а да жиналғ ан қ оспалар болмауы керек;

- кейбір органолептикалық кө рсеткіштері бойынша (адамның сезу мү шелері арқ ылы анық талатын): исі – судың оғ ан тә н емес иістердің қ арқ ындылығ ы 1 балдан аспауы керек, тү сі – I санатқ а жататын суаттар ү шін биіктігі 20 см су бағ анасында, ал IΙ санатқ а жататын суаттар мен тең іздер ү шін – биіктігі 10 см су бағ анасында анық талмауы тиіс;

кейбір физикалық кө рсеткіштері бойынша: температура – ағ ынды суларды жіберу нә тижесінде, судың жазғ ы температурасы, соң ғ ы 10 жыл ішіндегі жылдың ең ыстық айының орташа айлық температурасымен салыстырғ анда, 3º С артық аспауы керек;

- бірқ атар химиялық кө рсеткіштері бойынша: минералдық қ ұ рамы – қ ұ рғ ақ қ алдығ ының мө лшері бойынша 1000 мг/дм³аспауы, оның ішінде, хлоридтердің мө лшері бойынша – 350 мг/дм³; сульфаттардың мө лшері бойынша - 500 мг/дм³ аспауы керек; химиялық заттардың (бірқ атар улы заттардың ) концентрациясы – шектік рұ қ сат етілген концентрациясынан (ШРЕК ) аспауы тиіс

ШРЕК – адам ағ засына бү кіл ө мірі бойына тү суі кезінде халық тың қ азіргі кездегі жә не келешектегі ұ рпақ тарының, оның ішінде, ө мірінің қ артайғ ан шағ ында да, денсаулық тарына тікелей немесе басқ а орта арқ ылы ә сер етпейтін, сондай-ақ, су пайдаланудың гигиеналық жағ дайларын нашарлатпайтын, судағ а заттардың ең жоғ ары концентрациясы.

Судағ ы химиялық заттарғ а арналғ ан ШРЕК зияндылық тың лимиттеуші белгісін (ЗЛБ):

- санитарлық -токсикологиялық;

- жалпы санитарлық;

- органолептикалық белгісін ескеріп бекітеді.

Судың органолептикалық қ асиеттерінің ө згеру сипаты келесідей тү сіндіріледі: иіс – судың исін ө згертеді; тү с – тү сіне ә сер етеді; кө бік – кө бік тү зеді; қ абыршық – судың бетінде қ абыршық пайда болуы; дә м – суғ а дә м береді). Суды ластайтын барлық химиялық заттар келесі тү рде жіктеледі:

I класс – ө те қ ауіпті

Ι I класс – қ ауіптілігі жоғ ары,

Ι IΙ класс – қ ауіпті,

IVкласс – орташа қ ауіпті.

Бұ л жіктелуінің негізіне, суды ластайтын химиялық қ осылыстардың, олардың уыттылығ ына, ағ зада жиналу қ абілетіне, ә серінен біраз уақ ыт ө ткеннен кейін эффектілерін туғ ызатын қ абілетіне, зияндылық тың лимиттеуші кө рсеткіштеріне байланысты, адамғ а ә р тү рлі қ ауіптілік дә режесін сипаттайтын кө рсеткіштер қ ойылғ ан.

Заттардың қ ауіптілік кластары

- судағ ы индикатор ретіндегі ең алдымен тексерілетін қ осылыстарды таң дауда;

- қ осымша қ аржы салынуды қ ажет ететін су ресурстарын қ орғ ау іс-шараларының реттілігін анық тауда;

- технологиялық ү рдістерде қ ауіптілігі жоғ ары заттарды қ ауіпсіз заттармен алмастыру жө ніндегі ұ сыныстарды негіздеуде;

- судағ ы заттарды аналитикалық анық тау ү шін сезімтал ә дістерінің дайындау кезектілігі.

Су нысандарына қ ауіптілігі бойынша 1 жә не 2 класқ а жататын, лимиттеуші зияндылық кө рсеткіші бірдей, бірнеше заттар тү скен кезде жә не, бұ л су нысанынан жоғ ары орналасқ ан су кө здерінен тү сетін қ оспаларды есепке ала отырып, олардың зияндылық ә серін қ оса есептейді. Бұ л жағ дайда су нысанындағ ы ә рбір заттың концентрацияларының (С₁, С₂, С_n) осы заттардың ШРЕК- на қ атынастарының қ осындысы 1(бірден) артық болмауы керек:

С₁/ ШРЕК₁+ С₂/ ШРЕК₂ +.... + С_n/ ШРЕК_n ≤ 1

Суаттардағ ы судың сапасы жоғ арыда кө рсетілген гигиеналық талаптарғ а сә йкес келесі кө рсеткіштер бойынша бағ аланады:

- сутектік кө рсеткіші (рН);

- еріген оттек мө лшері;

- оттегінің химиялық жұ мсалуы (ОХЖ);

- оттегінің биохимиялық қ ажеттілігі (ОБҚ );

- тү рлі аурулар тудыратын микробиологиялық жә не паразиттік кө рсеткіштері бойынша: лактоза-оң ішек таяқ шалары (ЛІТ), коли-фагтар, гельминттердің тірі жұ мыртқ алары (аскарида, қ ылбас, т. б. ), патогенді ішек қ арапайымдыларының цисталары

Сутектік кө рсеткіші (рН) – рН, 6, 5-8, 5 аралығ ында болуы керек.

Еріген оттегінің мө лшері жылдың кез келген маусымында, кү ндізгі сағ ат 12 дейін алынғ ан сынамада 4 мг/дм³ кем болмауы керек. Оттегінің химиялық жұ мсалуы (ОХЖ)- судағ ы органикалық заттардың тотығ уына жұ мсалатын оттектің мө лшері. ОХЖ су пайдаланудың 1 категориясы ү шін– 15 мг О₂/дм³; II-категориясы ү шін - 30 мг О₂/дм³ аспауы керек.

Оттегінің биохимиялық қ ажеттілігі (ОБҚ ) – белгілі уақ ыт бірлігіндегі (1, 2, 5, 20 тә улік ішінде) судағ ы органикалық заттардың биологиялық ыдырауына жұ мсалатын оттегінің мө лшері. Кө птеген органикалық ластаушылардың тотығ уы 20 тә улік ішінде жү зеге асады. 20 тә улік ішінде ластаушылардың толық биохимиялық тотығ уына жұ мсалатын оттегінің мө лшері толық оттегінің биохимиялық қ ажеттілігі (_толық ОБҚ ) деп аталады.

20⁰С температурада_толық ОБҚ :

Суды пайдаланудың I категориясы ү шін – 3 мг О₂/дм³;

Суды пайдаланудың II категориясы ү шін - 6 мг О₂/дм^3;

рекреациялық аймақ тар ү шін - 4, 0 мг О₂/дм³аспауы керек.

⇐ Предыдущая 10 11 12 13 141516 17 18 19 Следующая ⇒