21. Топырақты санитарлық-гигиениеналық бағалау. Көрсеткіштері

Топырақ тың санитарлық жағ дайын талдау ү шін оның эпидемиялық, химиялық жә не радиациялық тұ рғ ыдан қ ауіпсіздігін анық тауғ а мү мкіндік беретін кө рсеткіштер пайдаланылады. Олардың бірі, топырақ тың ластануын тікелей дә лелдейтін, тікелей кө рсеткіштері. Басқ алары, жанама кө рсеткіштері, зерттеліп отырғ ан топырақ тың кө рсеткіштерін салыстыру ү шін алынғ ан таза топырақ тың кө рсеткіштерімен салыстыру кезінде ластанғ андығ ы туралы, ластану мерзімі мен оның ұ зақ тығ ы туралы қ орытынды жасауғ а мү мкіндік береді. Топырақ тың эпидемиялық қ ауіпсіздігінің тікелей кө рсеткіштеріне санитарлық -микробиологиялық, санитарлық -гельминтологиялық жә не санитарлық -энтомологиялық кө рсеткіштері жатады. Санитарлық -микробиологиялық кө рсеткіштерінә ң қ атарына коли-титр жә неанаэробтардың титрі кіреді. Бұ лар, ішек таяқ шасын (коли-титр) немесе Cl. Perfringens (анаэробтар титрі) ө сіріп шығ аруғ а болатын, топырақ тың ең аз мө лшері. Нә жіспен жаң адан ластанғ ан кезде коли-титр мен анаэробтардың титрі кү рт тө мендейді, олардың басым кө пшілігі спора тү рінде емес болады. Ластануынан белгілі бір уақ ыт ө ткен соң, ішек таяқ шалары мен патогенді спора тү збейтін бактериялар жойылғ ан кезде, анаэробтар титрінің кө рсеткіштері салыстырмалы тү рде тө мен кезінде коли-титрдің жоғ арылауы байқ алады. Бұ л спора тү зуші микроорганизмдердің ұ зақ уақ ыт ө здерінің тіршілігін сақ тап қ алуына байланысты.

Геогельминттердің деформацияланбағ ан тіршілікке қ абілетті жұ мыртқ аларының кө птеп табылуы топырақ тың жақ ын арада ластанғ анын білдіреді. Ал аскариданың деформацияланғ ан жұ мыртқ аларының аз ғ ана мө лшерде кездесуі ластануынан бірталай уақ ыт бұ рын басталғ аны жө нінде қ орытынды жасауғ а мү мкіндік береді, ө йткені аскариданың жұ мыртқ алары кө птеген басқ а геогельминттердің жұ мыртқ аларына қ арағ анда, ө здерінің тіршілік қ абілетін ұ зақ уақ ыт бойы – 10 жылғ а дейін сақ тап қ ала алады.

Топырақ та шыбын мен олардың личинкаларының болуы топырақ тың ә р тү рлі қ алдық тармен ластануының жә не қ анағ аттанарлық сыз тазартылуының кө рсеткіші болып табылады.

Топырақ тың ластану дә режесі туралы пікір айтуғ а мү мкіндік беретін санитарлық -химиялық кө рсеткіштердің бірі, Хлебниковтың санитарлық саны болып табылады. Санитарлық саны деп, топырақ тағ ы белок азотының (қ арашірік азоты) ондағ ы органикалық азоттың жалпы мө лшеріне (қ арашірік азоты+органикалық ластаушылардың азоты) қ атынасын айтады. Таза топырақ та Хлебниковтың санитарлық саны 0, 98-1, 0-ге жетеді, топырақ біршама ластанғ анда, бұ л кө рсеткіш кү рт тө мендейді.

Топырақ тың қ алдық тармен ластануының бағ алау ү шін бұ рын қ олданылғ ан басқ а санитарлық -химиялық кө рсеткіштерін (жалпы органикалық азоттың, кө міртегінің, хлоридтердің, аммоний тұ здарының, нитриттердің, нитраттардың мө лшері) тек салыстыру ү шін алынғ ан, ластанбағ ан учаскенің кө рсеткіштермен салыстыру арқ ылы бағ алайды, бұ ның белгілі бір ө зіндік қ иындық тары бар. Зерттеуге алынғ ан топырақ та органикалық азоттың, кө міртегінің жә не хлоридтердің жоғ арырақ мө лшерде болуы, оның жаң адан ластанғ анын кө рсетеді, ал аммиактың, нитриттер мен нитраттардың жоғ арырақ мө лшерде болуы, топырақ тың ө здігінен тазару ү рдістерінің жү ріп жатқ анын дә лелдейді.

Елді мекендер топырақ тарының эпидемиялық қ ауіптілігін бағ алау ү шін басқ а кө рсеткіштермен қ атар, патогендік микрофлораның жеке тү рлерінің мө лшерін анық тауды да қ олданады.

Топырақ тың химиялық қ ауіпсіздігін оның қ ұ рамындағ ы ластаушы экзогенді химиялық заттардың мө лшері бойынша (ЭХЗ) сол заттардың ШРЕК немесе ШАРК-мен (уақ ытша норматив - шамамен алынғ ан рұ қ сат етілген концентрация) салыстырып бағ алайды. Топырақ тағ ы экзогенді химиялық заттардың ШРЕК дегеніміз - 1 кг абсолютті қ ұ рғ ақ топырақ тағ ы мг – мен берілген, экологиялық тізбектер арқ ылы кез келген тасымалдану тү рлерінде тікелей немесе жанама контакті кезінде адамның денсаулығ ына, оның ұ рпақ тарына жә не санитарлық жағ дайына тікелей немесе жанама зиянды

⇐ Предыдущая 13 14 15 16 171819 20 21 22 Следующая ⇒