19. Желдетудің түрлері.

Дұ рыс ұ йымдастырылғ ан ауа алмасуы (желдету), яғ ни жабық бө лмедегі ластанғ ан ауаны таза ауамен алмастыру, бө лмелердегі ауаның ластануымен кү ресу шараларының бірі болып табылады. Желдету, бұ дан басқ а, микроклиматты жақ сартуғ а мү мкіндік тұ ғ ызады жә не эпидемияғ а қ арсы маң ызы бар.

Желдетудің табиғ и жә не жасанды тү рлері бар. Табиғ и желдету кезінде ауа бө лмеге табиғ и жолмен беріледі жә не шығ ады, ал жасанды желдету кезінде - механикалық қ оздырғ ыш қ ұ ралдар кө мегімен іске асырылады.

Тұ рғ ын ү йлердің кө бінде ауа алмасуы ү шін табиғ и желдету жә не оны кү шейтетін қ ұ ралдар қ оланылады. Ол сыртқ ы жә не бө лмедегі ауа температурасының айырмашылығ ы жә не желдің кү ші есебінен жү зеге асырылады. Бө лме ішіндегі жылы жә не жең іл ауаны сыртқ ы ауыр, суық ауа терезе жә не есік, қ ұ рылыс қ ондырғ ыларының саң ылаулары мен бос қ уыстары арқ ылы ығ ыстырып шығ арады. Желдің кү ші ғ имараттың жел соғ ып тұ рғ ан жағ ына қ осымша қ ысым тү сіреді; нә тижесінде ауа ү лкенрек жылдамдық пен бө лмеге енеді. Ғ имараттың жел соғ ып тұ рғ ан жағ ына қ арсы, ық жағ ында тү зілген, қ ысымы бә сен ауа бө лмедегі ауаны сорып алуғ а жағ дай жасайды. Бұ ндай ұ йымдастырылмағ ан табиғ и ауа алмасуы инфильтрация деп аталады. Терезелер мен есіктер жабық болғ ан жағ дайларда желдету тек инфильтрация есебінен ғ ана іске асырылады. Бұ л кезде ауа алмасу есесі кө п емес - 1-1, 5 ғ ана болады. Сондық тан, ауа алмасуын жеткілікті дә режеде ұ йымдастыру ү шін, желдеткіш каналдар орнату есебінен жә не желдету арқ ылы табиғ и желдетуді кү шейтетін тә сілдер қ олданылады. Желдету жел кө з, фрамугалар, терезелерді ашу арқ ылы жү реді. Ең тиімдісі ө тпелі желдету болып табылады, бұ л кезде пә тердегі қ арама қ арсы орналасқ ан бө лмелердің терезелері немесе фрамугалары ашылады. Бұ рыштық желдетуді де (кө ршілес бө лмелер арқ ылы) жү ргізуге болады, бірақ оның тиімділігі аздау.

Желдетуді кү шейту ү шін сонымен қ атар ауаны сорып ә кететін желдеткіш каналдар орнатады, олар ғ имараттардың қ абырғ аларымен ө тіп, ғ имараттың тө бесіне орнатылатын, жел энергиясы есебінен ауаның сорылуын кү шейтетін арнайы қ ондырғ ылар- дефлекторлармен аяқ талады. Желдеткіш каналдар ә детте, ас ү йге, жуынатын бө лмелерге, ә жетханаларғ а орнатылады, болмаса олардың ауасы адамдар тұ ратын бө лмелерге тү суі мү мкін. Ә рбір пә тердің жеке ө з алдына сормалы каналдары болуы керек, себебі «соруының тө ң керілу» сияқ ты қ ұ былыстың пайда болуы сирек емес, бұ л кезде ауа сормалы каналдан бө лмеге енеді. Газ пештері бар ас ү йлерде пештің ү стіне механикалық қ озғ аушысы бар, лас ауаны сорып ә кететін қ ондырғ ы орнату керек, себебі, ластанғ ан ауа ү немі табиғ и жолмен ғ ана шығ арып отыру барлық уақ ытта толық бола бермейді.

Қ атты ластанғ ан жә не тұ рақ ты тү рде ластанып отыратын бө лмелерді табиғ и жолмен желдету жеткіліксіз болуы мү мкін. Мұ ндай жағ дайларда бө лмелерді механикалық жасанды желдетумен жабдық тайды, бұ л ауа алмасуының қ ажетті есесін қ амтамасыз етеді жә не бө лмелер арасындағ ы ауа қ озғ алысын басқ арып отыруғ а мү мкіндік береді

Механикалық желдетудің енбелі, сормалы жә не енбелі-сормалы тү рлері бар. Енбелі желдету кезінде, таза ауа бө лмеге желдеткіш кө мегімен беріледі, ал лас ауа табиғ и жолмен сыртқ а шығ арылады. Сормалы желдету кезінде, ластанғ ан ауа бө лмеден желдеткіштің кө мегімен сорып шығ арылады, таза ауа табиғ и жолмен тү седі. Ал енбелі-сормалы желдету кезінде, ауа бө лмеге механикалық қ озғ ағ ыш (вентилятор) кө мегімен бө лмеге беріліп, одан сыртқ а шығ арылады. Жасанды желдетудің қ олданылатын тү рі бө лмені пайдалану мақ сатына, оғ ан қ андай ластаушы заттар тү сетініне, бө лмедегі ауа тазалығ ының дең гейі қ андай болуы керектігіне байланысты. Мысалы, сормалы желдету бө лме ауасы зиянды газдармен, шаң мен немесе су булармен ластанғ анда қ олданылады. Оның кемшілігі - қ ыс мезгілінде бө лменің қ атты салқ ындауы, себебі, бө лмеден ауаны сорып ә кетуі кезінде, оғ ан сырттағ ы суық ауа сорылады. Бө лменің салқ ындауының алдын алуғ а желдетудің енбелі-сормалы тү рі мү мкіндік береді. Бұ л тү рінде бө лмеге қ ыс мезгілінде, ауаны сорып ә кететін желдетудің салқ ындататын ә серін тө мендететіп отыратын, жылытылғ ан ауа беріледі. Енбелі-сормалы желдету тү рін ауруханаларда, мектептерде, ө ндіріс орындарында, ойын-сауық, т. б. мекемелерінде орнатады. Бұ л кезде, ластанғ ан ауа бө лмеден, атап айтқ анда, ас ү йлерінен, ә жетханалардан, кір киімдерге арналғ ан бө лмелерден кө ршілес бө лмелерге тү спеуі ү шін, ауа енуіне қ арағ анда, оның сорып ә кетуін жоғ ары етеді. Егер, бө лмеге ластаушы заттардың кө рші бө лмелерден тү суінің алдын алу қ ажет болса, онда ауа ағ ынының енуі, операция жасайтын бө лмелердегі сияқ ты, басым болуы қ ажет.

Тұ рғ ын ү йлер мен қ оғ амдық ғ имараттарда қ алыпты микроклиматты кә дімгі жасанды желдету қ ұ ралдарымен қ амтамасыз ету мү мкін болмағ ан жағ дайларда ауаны кондиционерлеу қ олданылады. Ауаны кондиционерлеу деп, бө лмеде берілген қ олайлы температура, ылғ алдылық жә не ауаның қ озғ алу жылдамдығ ын, егер қ ажет болса, ауаны иондандыруды да, қ амтамасыз етуді жә не автоматты тү рде сақ тап тұ руды тү сінеді. Кондиционерлер орталық жә не жергілікті болып бө лінеді.

Орталық кондиционерлер бү кіл ғ имаратқ а немесе бө лмелердің жекелеген топтарына қ олданылады. Жергілікті немесе бө лмелік кондиционерлер (климатизерлер) жеке бө лмелерге орнатылады. Кондиционерлер бө лмеде берілген температураны, ылғ алдылық ты, ауаның берілу жылдамдығ ын сақ тап тұ рады, шаң нан, иістерден тазартылғ ан, ал кейбір жағ дайларда (мысалы, операциялық бө лмелерде), бактерицидтік сү згілерден ө ткен, ауа береді. Кондиционерлеуші қ ондырғ ылар ыстық климат жағ дайында ө те қ ажет: адамның жағ дайы жақ сарады, ең бекке қ абілеттілігі едә уір жоғ арылайды, жоғ ары температураның денсаулық қ а қ олайсыз ә сер ету мү мкіншілігі тө мендейді. Олардың аурухана мекемелерінде маң ызы зор, ө йткені, қ олайлы микроклимат жағ дайларын жасап, стерильді бө лмелерде ауаның тазалығ ын жоғ ары дә режеде сақ тап тұ рады.

Кондиционерлеудің кемшіліктеріне ауаны тазарту барысында жең іл иондардың азаюы, озонның концентрациясының тө мендеуі, кондиционерленген бө лмелерде ұ зақ уақ ыт болғ ан кезде ауаның қ олайсыздығ ын сезіну жатады. Ауаның иондық қ ұ рамын тү зету ү шін ә р тү рлі типті аэроионизаторлар қ олданылады. Кондиционерлер мен ауаны ылғ алдағ ыштарда суы тұ щы суаттарда табиғ и мекендеушілер болып табылатын, легионеллалар ө зіне кө бірек қ олайлы жағ дай табады. Олар легионеллез (легионерлер ауруы, понтиак қ ызбасы, питтсбург пневмониясы, т. б. ) дамуының себебі болады. Сондық тан, пайдаланылатын суды, ауаны жә не ауа жү ретін жолдардың бетін зарарсыздандыру маң ызды болып табылады.

Ауа алмасуды бағ алау ү шін тө мендегідей кө рсеткіштер қ олданылады: желдетудің қ ажетті жә не іс жү зіндегі кө лемін, ауа алмасу есесін. Желдетудің қ ажетті кө лемі - бұ л, бө лме ішіндегі зиянды заттардың мө лшері рұ қ сат етілген дең гейден асып кетпеуі ү шін, бір адамғ а бір сағ ат ішінде бө лмеге берілуі қ ажет таза ауаның мө лшері.

Ә детте, ауасы негізінде адамдардын есебінен ластанатын тұ рғ ын ү й бө лмелері мен аудиторияларда желдетудің қ ажетті кө лемі адамның тыныс алу кезінде шығ арғ ан кө мір қ ышқ ыл газының мө лшері мен (жоғ арыда қ ара) оның ауадағ ы рұ қ сат етілген концентрациясына байланысты анық талады. Алайда, ауада басқ а кө здерден келіп тү сетін улы жә не қ ауіпті ластаушы заттар болса, есептеуді, бө лінген ластаушы заттардың концентрациясы мен олардың ШРЕК-ің ескере отырып, жү ргізеді.

Ересек адам жең іл дене ең бегі кезінде сағ атына 22 л жуық кө мірқ ышқ ыл газын ауағ а бө леді. Бө лмелерде кө мірқ ышқ ыл газының рұ қ сат етілген дең гейін (0, 1%) сақ тап тұ ру ү шін, тыныс шығ арудан ауағ а бө лінген 22 л СО₂ шамамен 36-37 м³ атмосфералық ауамен сұ йылуы керек, яғ ни, желдетудің қ ажетті кө лемі 36-37 м³ болуы керек. Желдетудің кө рсетілген кө лемдерін ең тө менгі мө лшер деп санау қ ажет. Жабық бө лмелерде ауа ортасының қ олайлы жағ дайлары желдету кө лемі тек 80-120 м3/сағ болғ анда қ амтамасыз етіледі. Желдетудің мұ ндай кө лемі бір адамғ а шақ қ андағ ы ауаның кубы мен ауа алмасу есесін арттыру арқ ылы жү зеге асырылуы мү мкін.

Ауа кубы деп, жан басына шақ қ анда бір адамғ а келетін бө лменің кө лемін тү сінеді, ал ауа алмасу есесі- бір сағ ат ішінде бө лменің ауасы неше рет атмосфералық ауамен алмасатынын кө рсететін сан. Ауа алмасу есесін К=V: P формула бойынша анық тайды, бұ ндағ ы К- бір сағ ат ішіндегі ауа алмасу есесі, V- бір адамғ а есептегендегі желдету кө лемі (м3/сағ ), P- бір адамғ а есептегендегі ауа кубы (м3). Ауа енуі бойынша алмасу еселігін «+» белгімен, ал сорып ә кету бойынша еселігін «-» белгімен белгілейді. Мысалы, «+2/-3» дегеніміз, бұ л сағ атына берілген бө лменің кө лемінен екі есе артық ауа берілетінін, 3 есе артық ауа шығ арылатынын кө рсетеді. Ауа алмасу нормативтері ә р тү рлі бө лмелер ү шін, олардың ластану сипатына, бө лмені пайдалану мақ сатына байланысты ө з алдына белгіленеді.

Тұ рғ ын ү й ғ имараттарындағ ы ауа алмасу нормативтері

Бө лмелер	Желдетудің қ ажетті кө лемі, м ³
Пә терлердің немесе жатақ ханалардың адамдар тұ ратын бө лмесі	Бө лме ауданының 1 м² - 3
Пә тердің электр пеші бар ас ү йі	60 кем емес
Пә тердің газ пеші бар ас ү йі: 2 конфоркалы пешке 3 конфоркалы пешке 4 конфоркалы пешке	60 кем емес 75 кем емес 90 кем емес
Жуынатын бө лме жә не ә жетхана	25 кем емес
Біріктірілген санитарлық жү йе	50 кем емес

Бір адамғ а шақ қ анда ең тө менгі ауа кубы 25 м 3 болуы керек, бірақ, қ олайлы ауа кубы 30-35 м3 артық болуы керек деп саналады, бұ л тіпті жасанды желдету болмаганның ө зінде де, жақ сы ауа алмасуын қ амтамасыз етуге мү мкіндік береді.

Ауаның тазалық дә режесін бағ алау ү шін ауадағ ы кө мірқ ышқ ыл газының концентрациясы, ауаның тотық қ ыштығ ы, микроорағ залардың жалпы мө лшері мен стрепотококтар мен стафилакоктардың мө лшері қ олданылады.

Жабық бө лмелердегі ауа тазалығ ының кө рсеткіштері

Ауаның тазалық дең гейі	СО ₂ концентра-циясы, %	Бихроматты тотық қ ыш-тық, мг / м³	1 м³ ауадағ ы микроағ залардың саны
Ауаның тазалық дең гейі	СО ₂ концентра-циясы, %	Бихроматты тотық қ ыш-тық, мг / м³	Жалпы	Стрепто- кокктар	Стафило-кокктар
Таза	0, 007 дейін	4 дейін	3000 дейін	10 дейін	75 дейін
Қ анағ аттанарлық таза	0, 1 дейін	6 дейін	4000 дейін	40 дейін	100 дейін
Орташа ластанғ ан	0, 15 дейін	10 дейін	7000 дейін	120 дейін	150 дейін
Ө те ластанғ ан	0, 15 артық	20 дейін	7000 артық	120 артық	150 артық

⇐ Предыдущая 11 12 13 14 151617 18 19 20 Следующая ⇒