Мұсылмандарды күпірлікте айыптауға қатаң тыйым салынғандығы туралы

Мұ сылмандарды кү пірлікте айыптаудың о бастағ ы ү кімін білу ү шін, шариғ аттың қ айнар кө здеріне жү гіну керек.

Қ ұ ран мен Сү ннет, сондай-ақ ғ алымдардың бірауызды пікірі (ижма`) кә пір деп есептеген адамды ғ ана кә пір деп санау міндетті болатындығ ын ескертіп кету қ ажет, ө йткені Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) айтып кеткендей, бү кіл ү ммет тұ тас адасушылық та болуы мү мкін емес.

Шейхуль-Ислам Ибн Таймия ө зінің кө птеген ең бектерінде: «Білім иелерінен болғ ан Сү ннеттің жақ таушылары ө здеріне қ айшы келетіндерді кү пірлікте айыптамайды, тіпті егер ә лгілер олардың ө здерін кү пірлікте айыптаса да, ө йткені такфир – бұ л шариғ и ү кім жә не адам бұ л арқ ылы ө ш ала алмайды. Егер, мысалы, біреулер сағ ан ө тірік жапса немесе сенің отбасы мү шелерің нің біреуімен зина жасаса, сен оларғ а қ атысты тура соны жасамауың керек, ө йткені ө тірік жә не зина харам етілген! Сол сияқ ты такфир де Аллаһ Тағ аланың қ ұ қ ығ ы болып табылады жә не Аллаһ пен Оның Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) кү пірлікте айыптағ аннан ө зге ешкімді кү пірлікте айыптауғ а рұ қ сат етілмейді! ” Қ з.: “Мә жму’уль-фатауа” 3/245, “Минһ ажжу-Ссунна” 5/244, “ә р-Радду ‘алә ә л-Бакри” 254.

Шейх Ибн ә л-Қ айим былай дейтін: “Кү пірлікте айыптау – біреудің сө здеріне емес, шариғ атқ а негізделетін, Аллаһ тың, содан соң Оның Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) қ ұ қ ығ ы”. Қ з.: “Мухтасар ә с-Сауа’иқ ” 494.

Шейх ‘Абдур-Рахман ә с-Са’ди былай деген: “Кү пірлік – бұ л тек Аллаһ тың жә не Оның Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) қ ұ қ ығ ы жә не Аллаһ пен Оның Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) кә пір деп атағ аннан ө зге ешкім кә пір болып табылмайды! ” Қ з.: “ә л-Иршә д” 1/198.

Мысалы, бізде Перғ ауын – кә пір, Иблис – кә пір, Кітап иелері, кө пқ ұ дайшылдар, немесе атеистер сияқ ты ө зге кә пірлер де – кә пір екендігі туралы шариғ и мә тіндер бар. Міне, осығ ан кү мә ндануғ а болмайды, жә не Аллаһ пен Оның Елшісі (оғ ан Аллаһ тың Аллаһ тың оғ ан игілігі мен сә лемі болсын) кә пір деп атағ анды кә пір деп есептемеу – ү лкен кү пір болып табылады! Алайда мұ ндай адамның кү пірлікке тү суінің себебі – оның такфир жасамауында емес, Аллаһ тың жә не Оның Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) белгілі бір адамдар немесе категориялар туралы айтқ ан сө здеріне кү мә нданғ анында, немесе оларды қ абыл алмағ анында!

Бұ л – ө з негізінде (болмысында) кә пір болып табылатындарғ а қ атыстысы. Бірақ, ө з негізінде (болмысында) мұ сылман болғ ан жә не оның Исламы айқ ын[1] адамғ а келер болсақ, мұ ндай адамғ а қ атысты бұ л ереже ешқ андай қ олданыла алмайды, тек егер оны ғ алымдар тиісті дә лелдерді ұ сынғ аннан кейін бірауызды Исламнан шығ армағ ан болса! Ө йткені мұ сылманды кү ндей айқ ын дә лелдерсіз кә пір деп есептеу – кү пірлік жә не мұ ндай адамды кү пірлікте айыптағ анның ө зі кү пірлікке тү седі! Енді мұ ның дә лелдеріне назар аударайық:

Аллаһ Тағ ала Ө зінің Ұ лы Кітабында былай дейді: « Ә й, мү миндер! Аллаһ жолында (соғ ысқ а) шық саң дар, ө те анық таң дар. Сә лем бергенді дү ние-мү лікке қ ызығ ып: «Сен - кә пірсің », - демең дер » (ә н-Ниса 4: 94).

Ибн ‘Аббас бұ л аятқ а қ атысты былай деген: “Аллаһ Тағ ала мү міндерге ө лексені тыйым салғ ан сияқ ты, оларғ а «Лә илә һ ә иллә ллаһ » деп куә лік бергенге: «Сен – кә пірсің! », - деп айтуғ а тыйым салды! ” Қ з.: “Тафсир Ибн Аби Хатим” 5829.

Ибн ‘Умардан Аллаһ тың Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) былай дегені жеткізіледі: «Егер қ андай да бір адам мұ сылманғ а: «Ә й, кә пір! », - десе, бұ л екеуінің біреуіне қ айта оралады». Ә л-Бухари 6104, Муслим 60.

Абу Заррдан жеткен хадисте Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) былай деген: «Кім ө зінің бауырына: “Кә пір, - немесе, - Аллаһ тың дұ шпаны”, – десе, ал ол ондай емес болса, онда айтылғ ан нә рсе осыны айтқ анғ а қ айта оралады! » Муслим 1/79.

Ендеше, сорлы, адасқ ан жә не ақ ылдан азғ ан адамнан ө зге біреу осы ү рейлі ескертулерді білгеннен кейін де мұ сылмандарғ а такфир жасауғ а жең іл-желпі қ арай алады ма?! Ө йткені мұ ндай адам осы арқ ылы ө зіне-ө зі такфир жасайды ғ ой! Имам Ибн Хә жар ә л-Хайтами адамды кү пірлікке кіргізетін сө здерге арналғ ан ө зінің танымал кітабында былай деген: “Ә р-Рафи’и: «Мұ сылмандарғ а дә лелсіз «кә пір» дегеннің ө зі кү пірлікке кіреді, ө йткені ол Исламды кү пірлік дейді! », - деп айтқ ан! Мұ сылманды кү пірлікте айыптағ ан адам ө зі кә пір болады! Жә не оның сө зінен кейін тура осыны имам ә н-Науауи де айтқ ан”. Қ з.: “ә л-И’лә м би қ ауаты’ ә л-Ислам” 98.

Жә не бұ л кө пке белгілі мына хадиспен расталады: «Егер кімде-кім ө зінің мұ сылман бауырына: «Ә й, кә пір! » - десе, онда кү пірлік олардың біреуіне міндетті (уә жіп) болады». Абу ‘Ауана 1/23. Хадис сахих.

Сондай-ақ Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) былай деген: «Бір адам басқ а бір адамды бұ зақ ылық та, немесе кү пірлікке айыптаса, жә не егер оның айыптағ ан адамы іс жү зінде ондай болмаса, онда айыптау міндетті тү рде оның ө зіне қ айта оралады». Ә л-Бухари 6045.

Сонда Аллаһ тың Елшісі (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) осы сө здерін бекер айтты ма, ә лде ө здерін Мухаммадтың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ү мметіндегі жоғ арғ ы сот деп санайтын кез келген асық қ ыш ақ ымақ тар ой тоқ татулары ү шін бе?!

Имам Ибн ‘Асакир мұ сылмандарды кү пірлікте айыптауғ а тыйым салатын хадистерге қ атысты былай деген: “Бұ л хабарлар мұ сылмандарғ а такфир жасауғ а тыйым салады, ал кім мұ ны жасағ ан болса, ол елшілердің Мырзасын (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) тың дамағ ан болады! ” Қ з.: “Табә йин кизб ә л-муфтара” 405.

Хафиз Ибн ‘Абдуль-Барр былай дейтін: “Мұ сылманғ а такфир жасағ ан (адам) ұ лы жә не ең ұ лы кү нә ғ а тү сті! «Кім ө зінің бауырына: «Ә й, кә пір! » - десе... » деген бұ л хадис қ андай да бір мұ сылманғ а: «Ә й, кә пір! », - деп айтуғ а ең салмақ ты ескерту ә рі тыйым болып табылады”. Қ з.: “ә т-Тамхид” 17/22.

Имам Ибн Дакық ә л-‘Ид былай дейтін: “Бұ л – айыптауғ а лайық ты болмағ ан мұ сылман адамды такфир жасаушығ а деген қ орқ ынышты ескерту! Бұ л – ө здерін Сү ннет пен хадиске телитін кө птеген адамдар тү сіп қ алғ ан қ ауіпті нә рсе, олар ақ ида мә селесінде бө лінген кезде, ө здеріне қ айшы келетіндердің ә рбірін кү пірлікте айыптай бастады! ” “Ихкамуль-ахкам” 4/76.

Имам ә з-Заркаши былай дейтін: “Такфирге салынып жү ргеннің ө зі мұ сылманғ а такфир жасауының себебінен кү пірлікке кіріп кетуден қ орық сын! ” Қ з.: “Тухфатуль-мухтаж” 9/88.

Кімге бұ л да жеткіліксіз болса, онда Аллаһ тың Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) мұ сылмандарды такфир жасауғ а тыйым салатын мына тікелей хадисін оқ ысын: «Мұ сылманды кү пірлікте айыптағ ан - оны ө лтірген сияқ ты! » Хадис сахих. Қ з.: «Сахих ә л-жә ми’» 6269.

Имам ә л-Мунауи бұ л хадиске қ атысты былай деген: “Осыда бұ л ә рекеттің Аллаһ тың алдындағ ы ү лкен маң ыздылығ ына нұ сқ ау бар жә не кү пірлікте айыптауды адам ө лтірумен салыстыру мұ сылманды кү пірлікте айыптаушы оның ар-намысына қ ол сұ ғ атынына нұ сқ айды, ал мү міннің ар-намысы, оның қ аны сияқ ты, қ ол сұ ғ ылмайтын нә рсе, жә не иман келтірген адамды кү пірлікте айыптағ ан (адам) оның қ анын тө ккен сияқ ты болады! Немесе хадистің мағ ынасы: иман келтірген адамды кү пірлікте айыптағ ан (адамның ) Қ ияметтегі ү кімі оны ө лтірген адамның ү кіміндей болады да, ол сол ү шін Отқ а кіреді! ” Қ з.: “Файдуль-Қ адир” 6/328.

Ал осы адасқ ан такфиршілерге мұ сылманды ө лтірген адамның ү кімі мә лім бе? Аллаһ Тағ ала былай деп айтады: «Кім бір мү мінді қ асақ ана ө лтірсе, оның жазасы - ішінде мү лде қ алатын Тозақ болады. Сондай-ақ, Аллаһ оғ ан ызаланады, лағ ынеттейді жә не зор қ инау ә зірлеп қ ояды» (ә н-Ниса 4: 93).

Сондай-ақ Хузайфа да Аллаһ Елшісінің (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) былай дегенін баяндағ ан: «Ақ иқ атында, мен сендер ү шін Қ ұ ранды оқ итын, ә рі оның ә демілігі оның келбетінде тұ ратын жә не ол Исламның қ орғ аушысына айналатын адамнан қ орқ амын. Кейін ол Қ ұ ранды артына тастап қ алдырады да, ө з кө ршісін кө пқ ұ дайшылық та (ширкте) айыптап, оғ ан қ ылыш кө теріп тап береді». Хузайфа: “Уа, Аллаһ тың пайғ амбары, олардың қ айсысы кө пқ ұ дайшылық қ а жақ ын: айыптаушысы ма, ә лде айыпталушысы ма?! ”, - деп сұ рады. Ол: « Жоқ, айыптаушысы », - деді. Ә л-Бухари “ә т-Тарих” 297, Ибн Хиббан 81. Хадистің сахихтығ ын имам ә л-Хайсами, хафиз Ибн Касир жә не шейх ә л-Ә лбани растағ ан. Қ з.: “ә с-Сильсилә ә с-сахиха” 3201.

Осы хадистер де оғ ан жеткіліксіз болып табылатын біреу бар ма екен?! Пайғ амбарымыз (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) қ ауіптенген нә рселері біздің уақ ытымызда орын алып жатқ анына біздің барлығ ымыз куә емеспіз бе?! Пайғ амбар (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) қ орық қ ан нә рседен қ орқ у - барлық мұ сылмандар ү шін міндетті емес пе?! Жә не ақ иқ атқ а ілесіп жү ргендердің ө здері де: «Біз дұ рыс істеп жү рміз» - деп жү ргенде, кө п жағ дайда ө здерінің ақ идасы мен манһ ажын толық ө згертіп алды емес пе!

Ал аталғ ан хадистегі ең таң қ аларлық нә рсе – бұ л «... олардың қ айсысы кө пқ ұ дайшылық қ а жақ ын: айыптаушысы ма, ә лде айыпталушысы ма? » деген сұ рақ тың « Жоқ, айыптаушысы » деген жауабы.

Сондай-ақ, Пайғ амбардың (оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) мұ сылмандарды такфир жасауғ а тыйым салынғ ан жолына сахабалар да ілесетін жә не осыдан (ө згелерді) сақ тандыратын. Абу Суфьян былай деп баяндайтын: “Бірде мен Жабирден: “Сіз мұ сылмандардан біреуді кә пір деп атағ ансыз ба? ”, – деп сұ радым. Ол: «Жоқ », - деді. Мен: «Ал мү шрик деп ше? », - деп сұ радым. Ол: «Аллаһ бізді бұ дан сақ тасын! », - деді де, бұ дан қ орқ ып кетіп: «Ал сендер мұ сылмандардан біреуді кә пір дейсің дер ме? », - деп сұ рады. Мен: «Жоқ! », - дедім, ал ол кетіп қ алды”. Абу Я‘лә 2317, ә т-Табарани 2/107, Ибн ‘Абдуль-Барр 17/23. Хафиз Ибн Хә жар сахихтығ ын растағ ан.

Бұ л ү мметтің атақ ты имамдарының мұ сылмандарды такфир жасаудың қ ауіптілігі туралы айтқ ан сө здерін тағ ы келтірейік.

Қ ұ ранның атақ ты тә псіршісі болғ ан ә л-Қ уртубидің ұ стазы имам Абуль-‘Аббас ә л-Қ уртуби былай деген: “Такфир – оның алдына кө птеген адамдар келіп, сү рінген қ ауіпті есік, ол есіктің алдында таң даулылар ғ ана тоқ тап, қ ұ тылды. Ал қ ұ тылумен не тең десе алады! ” Қ з.: “ә л-Муфхим” 3/111.

Имам Ибн ‘Абидин былай дейтін: “Кү пірлік – қ ауіпті нә рсе! Жә не егер мен мү міннің кү пірлікке тү спейтініне бір ғ ана ақ тау тапсам, оны кү пірлікте айыптамаймын”. Қ з.: “Фатауа-ссуғ ра” 4/224.

Хафиз Ибн ‘Абдуль-Барр былай деген: “Келіспеушілік жоқ болғ ан нә рседен ө зге нә рсенің негізінде кү пірлікте айыптамау керек”. Қ з.: “ә т-Тамхид” 17/22.

Хафиз Ибн Хә жар былай деген: “Кімнің Исламы айқ ын болса, ол одан сондай айқ ын дә лелдердің негізінде ғ ана болмаса, ө зге жағ дайда шық пайды”. Қ з.: “Фә тхуль-Бә ри” 2/314.

Имам Ибн ә л-Уә зир былай дейтін: “Мұ ның барлығ ы (мұ сылмандарды такфир жасауғ а тыйым салатын хадистер) мұ сылмандарды кү пірлікте айыптаудың жә не оларды Исламнан шығ арудың қ ауіптілігіне нұ сқ айды! Егер адам таухид туралы куә лік берсе жә не жолдауды мойындаса, бұ ларғ а қ оса оның Исламның тіректерін орындауы жә не ауыр кү нә лардан қ ашқ ақ тауы жә не шыншылдық сипаттарын танытуы туралы айтпағ анның ө зінде, онда оны адасушылығ ы жә не бидғ аты ү шін Исламнан шығ армайды! Ө йткені оны кү пірлікте айыптаушының ө зі осындай қ ылық жасаудан сақ тандырылмағ ан болуы да мү мкін ғ ой, ө йткені, ешкім кү нә сыз емес қ ой! ” Қ з.: “Исаруль-хақ қ ‘алә ә л-хә лқ ” 385.

Шейх ‘Абдуллаһ ибн Мухаммад ибн ‘Абдуль-Уаххаб былай деген: “Ө з-ө зіне қ атысты ық ыласты адамғ а бұ л мә селе (такфир) туралы білім мен Аллаһ тың дә лелдерінен ө зге нә рсенің негізінде сө йлемеу міндетті (уә жіп) болады. Жә не ә ркім ө зінің тү сінуінің жә не ө з ақ ылының қ алауының негізінде біреуді Исламнан шығ арудан сақ болсын! Ақ иқ атында, адамды Исламнан шығ ару немесе оны Исламғ а телу – діннің ең маң ызды істерінен! ” Қ з.: “ә д-Дурару-ссә нийя” 8/217.

Такфир – бұ л ө те салмақ ты нә рсе жә не оның ізінен, Ибн ә л-Уә зирдің сө зімен айтқ анда, бұ л адамның мал-мү лкін тә ркілеу, оны ө лім жазасымен жазалау жә не оның Тозақ та мә ң гі қ алуымен куә лік ету ұ ласады! Қ з.: “ә л-‘Ауасым уә л-қ ауасым” 4/178. Ө йткені мұ ндай ұ лы жә не маң ызды мә селелерге салғ ырттық пен қ арау Аллаһ тың дінімен онайтын адамнан ө зге ешкімнен шық пайды!

Кү мә нді немесе анық емес мә селерде тіпті жазалау да (хадд) орындалмайтынын кө пшілік жақ сы біледі. ‘Умар ибн ә л-Хаттаб былай дейтін: “Кү мә ні бар жазалауды (хаддты) тастау мен ү шін кү мә ні бар хаддты жасаудан жақ сы! ” Ибн Аби Шайба 11/70. Хафиз ә с-Сахуаи иснадын сахих деді.

Имам Ибн ә л-Мунзир былай дейтін: “Барлық білім иелері тү сініксіздіктер мен кү мә н тұ рғ ан тұ ста жаза орындалмайтынына бірауызды келіскен! ” Қ з.: “ә л-‘Удда” 537.

Егер жазаланушының Исламы сақ талатын кездегі жазалау ү кімі осындай болса, онда жорамалдардың, кү мә ндардың, ә уес-қ алаулардың жә не ө шпенділіктің негізінде Исламнан шығ ару туралы не айтуғ а болады?!

Сө йтіп, аталғ андардың барлығ ы «негіз – мұ сылманды кү пірлікте айыптауғ а тыйым салынғ андығ ында! » дегенге нұ сқ айды. Хафиз Ибн ‘Абдуль-Барр былай деген: “Кұ ран мен Сү ннет кү мә н қ алуы мү мкін емес айқ ын дә лелдің негізінен ө зге жағ дайда мұ сылманды фасиқ жә не кә пір деп атауғ а рұ қ сат етпейді! ” Қ з.: “ә т-Тамхид” 17/21.

Ә рі осы жоғ арыда аталғ аның бә рінен кейін де пә ленше деген біреу пайда болады да, адамдардың арасындаң ы ө зінен де ізгі жә не Аллаһ қ а сү йікті болуы мү мкін болғ ан кісілерге жасағ ан такфирін қ абылдауды талап етеді, ал егер ө згелер бұ дан бас тартса, ол ө зімен келіспейтіннің барлығ ын кү пірлікте айыптай бастайды! Аллаһ тың тү сіргеніне негізделмеген нағ ыз сот – міне, осы! Бұ л адамдар басқ алар оларғ а мойынсұ нбағ андық тары ү шін жә не олармен келіспегендіктері ү шін кез келген адамды Исламнан шығ арып тастай алатын шариғ ат заң дарын бекітетін адамдардың санатына қ осып қ ояды. Олардың кө пшілігінің соң ы жаман болғ ан, ө йткені олардың такфирлері ө здеріне оралып, ө здерін опат ететін, ә рі бұ л адасқ ан адамдардың ө здерінің кү пірлігінде кү мә н жоқ!

Жә не осы такфиршілер бізге кү пірліктің, діннен шығ удың шариғ и анық тамаларын жә не олардың тү рлерін келтірсінші!

Такфиршілердің кө бі кү пірліктің тү рлі болып жіктелетінін жә не ол сө здерде, амалдарда жә не сенімдерде болатынын мү лде білмейтініне біз кү мә нданбаймыз. Кү пірліктің діннен шығ аратын жә не діннен шығ армайтын тү рлері бар екендігін жә не осыда ә һ лю-Сунна ішінде келіспеушілік жоқ екендігін де (білмейді). «Куфр» сө зі араб тілінде ө зіне «имансыздық » деген мә нді қ амтымайтын мағ ынағ а да ие болуы мү мкін екендігін білмейтініне де кү мә німіз жоқ.

Имам Ибн ә л-Жә узи былай деген: “Қ ұ ранның тә псіршілері «куфр» сө зінің Қ ұ ранда бес мағ ынасы бар екендігін атап ө ткен.

Олардың біріншісі: Таухидке қ атысты кү пірлік, ә рі Аллаһ тың «Ақ иқ атында, кә пірлерге бә рібір, сен оларды ескерттің бе, ә лде ескертпедің бе. Олар бә рібір иман келтірмейді! » (ә л-Бақ ара 2: 6) деген сө здері осы туралы айтылғ ан.

Кү пірліктің екінші мағ ынасы: шү кіршілік етпеу (қ айырымсыздық ), бұ л жө нінде Аллаһ былай деген: «Мені еске алың дар, жә не Мен де сендерді есте сақ таймын. Мағ ан шү кірлік етің дер жә не мағ ан шү кір етпеуші (такфурун) болмаң дар» (ә л-Бақ ара 2: 152).

Кү пірліктің ү шінші мағ ынасы: қ атыссыздық, бұ л жө нінде Аллаһ Тағ ала былай деп хабарлағ андай: « Сосын Қ иямет Кү ні бір-бірің е қ арсы боласың дар (якфур)» (ә л-‘Анкә бут 29: 25).

Кү пірліктің тө ртінші мағ ынасы: мойындамау, қ арсы шығ у, бас тарту, бұ л жө нінде Аллаһ былай деп айтқ андай: « Оларғ а ө здерінің танығ аны келген заманда, оғ ан иман келтуруден бас тартты» (ә л-Бақ ара 2: 89).

Жә не кү пірліктің бесінші мағ ынасы: жасыру, бұ л туралы Аллаһ былай деп айқ анындай: « Білің дер! Шын мә нінде, дү ние тіршілігі бір ойын, ермек, сә н жә не ө зара мақ танысу, сондай-ақ, малдарды, балаларды кө бейту ғ ана. Мұ ның мысалы: ө сірген ө сімдігі егіншілерді (куффар) таң ырқ атқ ан жаң быр сияқ ты » (ә л-Хадид 57: 20)”. Қ з.: “Нузхатуль-ә ’юн” 516.

Діннен шығ уғ а («ә р-ридда») келер болсақ, ғ алымдар оның анық тамасына қ атысты былай деген:

Имам Ибн Муфлих былай деген: “Бұ л - сө збен, сеніммен немесе кү мә нданумен Ислам дінінен кү пірлікке қ айта оралу, ол сондай-ақ амалмен болуы да мү мкін”. Қ з.: «ә л-Мубди’» 9/175.

Имам ә с-Субки былай дейтін: “Такфир – бұ л шариғ и ү кім, оның себебі – Аллаһ Тағ аланың Раббылығ ын жә не пайғ амбарлық жолдауды мойындамау немесе Заң шығ арушы (Аллаһ ) кү пірлік деп атағ ан сө здер мен істерді орындау болып табылады, тіпті егер бұ л кү пірлік тек мойындамаумен ғ ана (жухуд) байланысты болмаса да”. Қ з.: “Фатауа ә с-Субки” 2/586.

Имам ә л-Бухути «ә р-ридда» (діннен шығ у) сө зіне берген анық тамасында былай деген: “Бұ л – Исламнан кейін сө здерімен, сенімдерімен, кү мә нымен немесе амалымен ү лкен кү пірлікке тү скен (ә лдебіреу)”. Қ з.: «Кә шә ф ә л-қ анә ’» 6/167.

⇐ Предыдущая 123 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒