Империяны бекіту кезеңіндегі әдебиет

Б. з. д. 30 жж. Римдегі азаматтық соғ ыс Юлий Цезарьдың асыранды ұ лы Октавиан Августың билік басына отыруымен аяқ талды. Сицилиядағ ы қ ұ лдар толқ уы жә не шығ ыстағ ы қ арсы қ озғ алыстар Рим мен Италия арасындағ ы келіспеушіліктерді ұ мыттырып, Октавианның жаң а ә лемдік империя қ ұ руына жол ашты. Алайда азаматтық Римнің ө ткенімен сә йкес келмей, бұ л жолдың қ ауіпті екенін кө рсетті. Сондық тан ол ө зін не хан не диктатор деп жарияламай, тек республикадағ ы бірінші адам - «принцепс» болып есептелді. Елдегі барлық мемлекеттік кең селер қ ызмет атқ аруды жалғ астырды, тек олардың жанынан жә не астынан «принцепс абыройы» атты жаң а кү ш пайда болды. Шындығ ында Августың билігі бұ нда емес, ә скери басқ армада болды. Бұ л жағ дайда, біріншіден, республика қ ұ лауы мен жаң а империяның қ ұ рылуының арасында есепті шекара болмады. Ресми республика ө мір сү руін тоқ татпады. Екіншіден, Принцепстің абыройы заң ды емес, рухани қ оғ ам кө зқ арастарымен санасатын болғ асын, Август дә л осы қ оғ амғ а аса кө ң іл бө луі қ ажет еді. Қ оғ амдық кө зқ арастық ұ жымның негізгі қ ұ ралы - ә дебиет. Сол себепті ә дебиетке кө ң іл аудару Августың саясатының қ ұ ралының бірі болып табылады. Ә дебиетті қ адағ алаушы принцептің кең есшісі Гай Цильний Меценат болды. Осы кездегі ә деби шең берге эпик Вергилий, лирик Гораций жә не драматург Барийды атап кө рсетуге болады. Жаң а ә дебиет тез арада жетістіктерге жетіп ү лгерді. 30 жылдары Гораций «Сатирлар» мен «Эподтарын» жазса, 29 жылы ө зінің «Георгиктер» атты ең бегін Октавианғ а оқ ытты. Варий болса, триумфалды ойындарғ а «Фиест» трагедиясын (ө те танымал, бірақ сақ талмағ ан) қ ойды. Дә л осы кезең дерде Тит Ливий ө зінің тарихи ең бегін рим халық тарының даң қ ынан бастады. 23 жылы Горацийдың ү ш бірдей кітабы шық ты: «Ода», 20 жылы «Жолдау», бір жылдан кейін Вергилий «Энеиданы» жазып бітірмей қ айтыс болады. Алайда Варий поэманы дә л басталғ ан кү йде аяқ тау жайлы Августтан бұ йрық алады. Сонымен 17 жылы жаң а ғ асырдың салтанатты тойында Горацийдің «Мерейтой ұ раны» ойналды. Бұ л кезең де Римнің гү лденген дә уірі еді.

Жаң а кезең жаң а қ алыпты қ ажет етті. Проза кейінге қ алдырылып, поэзия алғ а шық ты; принцепстің басшылығ ы жаң а дә уірдің саяси идеалы болса, грек классикасы мен шығ армашылық бағ ыттары эстетикалық идеалы саналды. Рим ә дебиеті грек ә дебиетімен ашық қ арсыластық қ а тү сті; «Энеида» Проперцияғ а «Илиададан да маң ызды» санаса, сонымен қ атар Гораций ө зінің «Эподтарында» иониялық ямбылар мен «Одаларында» эолиялық ө лең дерді ашқ анымен мақ танады. Жаң а дә уір мә дениеті алдың ғ ы дә уір мә дениетін қ орыта отырып, ү лгі ретінде қ арастырылады. Бұ л классицизмдік бекітудің грек тіліндегі ә дебиет ү шін ерекше маң ызды болды. Латын ә дебиетінде классицизм тек стильдерді ғ ана қ амтитын, ал грек ә дебиетінде негізінен тілді қ арастырды. Поэзиядағ ы ә рбір жаң а эпик Гомердің ежелгі диалектісін пайдалану керек. Эллиндік койне (жергілікті тіл) тек ғ ылыми жә не іскер прозада қ олданылды. Бұ л аттицизм салтанаты дегенді білдіреді: ө ткен ұ рпақ та - шағ ын оқ у мектебі, жаң а ұ рпақ та ол кү нделікті ә деби қ озғ алыс ретінде танылды. Оның ұ раншылары Римде, жаң а классицизм орталығ ында жұ мыс істейтін екі грек риторлары Дионисий Галикарнаский мен Цецилий Калактинский. Билікке Августың келуі жә не азаматтық соғ ыстың аяқ талуы қ оғ ам ө міріне жаң а ө згерістер алып келді.

⇐ Предыдущая 30 31 32 33 343536 37 38 39 Следующая ⇒