Вергилий

Публий Вергилий Марон (б. з. д. 70-19) Рим империясының ә йгілі ақ ындарының бірі. Вергилийдің ө мірі тірі кезіндеаң ызғ а айналғ ан. Оның ә кесі бірде, бірде тағ ы басқ а жұ мыс істеп, кө п ең бегінің арқ асында жекеменшік жер иелеігіне ие болғ ан. Ол жер Мантун қ аласының маң ында.

Бастауыш білімді ол кө рші қ ала Кременодан, кейін Миланда, Солтү стік Италия орталығ ында, ал 50-ші ж. Соң ына қ арай ө зінің білімі мен дү ниетанымын жетілдіру ү шін Римге қ оныс аударады. Адвокаттық мамандық қ а оқ ығ анмен, ораторлық қ абілетінің болмауынан жетістіктерге жетпеді. Ол табиғ атынан биязы, ұ ялшақ адам болғ ан делінеді.

Жас кезінде Вергилийдің ойы екі идеяның ә серінде болады, сондық тан бір жағ ынан ол неотерикалық поэзия бой ұ рса да, кейде жаң а стильдегі лирикалық та, сатиралық та ө лең дер жаза бастайды.

Жас кезінде жазылғ ан ө лең дерінен тек қ айтыс болғ аннан кейін ғ ана «Ұ сақ ө лең дер» деген жинағ ы жарық кө реді.

Оның шығ армашылық ғ ұ мырына екінші ә сер етуші фактор ол - эпикурлық мектеп болатын. Ол мектеп Вергилийдің поэзияғ а деген қ ұ штарлығ ын оятады. Ал поэзия Вергилийдің ө мірде ұ стантан мақ саты мен шығ армашылығ ының іске асуы жолындағ ы орны бө лек жанр еді. Осы мектепте жү ріп, ол ақ ын Вариймен танысып, онымен тығ ыз қ арым-қ атынаста болады. Вергилий Рим империясының кү йреуін ө з кө зімен кө рген куә герлердің бірі.

Вергилийдің негізгі ү ш жыры бар. Олар:

1. « Бақ ташы жыры»

2. «Егіншілік туралы дастан»

3. «Энеида»

Бірінші жырында - негізгі идеясы идиллиялық ө мірді мадақ тап, саясаттан аулақ болуғ а тырысты. Жыр «Бакташы жыры» немесе «Эклог» деп аталады. Себебі бұ л жыр - 10 эклогтан тұ рады.

Бұ л эклогта Мелибий деген қ ойшы ө з Отанын тастап кетеді. Ө йткені мемлекет оның жерін азамат соғ ысына қ атысқ ан ардагерлерге тартып алып берген еді. Ал оның досы Титир деген қ ойшы ө з жерін ешкімге бермей сақ гап қ алады (Титир - автордың ө зі). Вергилийдің ө мірінде осындай жағ дай болғ ан. Сондық тан автор римдік кезең ді сұ рық сыз заман ретінде кө рсетеді.

V эклогта Асиний Полион «алтын ғ асыр» келе жатқ анын естиді. Бұ л болашақ Августың бейбітшілік саясаты еді. Олар бұ л баланың туылуын екі отбасынан кү тті. Бірі Октавиана отбасында, екіншісі Асиний Полион жанұ ясында. Брундисейлік бейбітшілік осы баланың ө мірге келуімен суреттеледі. Бү л Октавиан мен Антонидің достасуына ә келеді. Асиней Полион отбасында бұ л бала туылады. Бірақ «бала» шынайы ө мірде болмағ ан қ иялдың жемісі еді.

X эклогта Корнелей Галло деген махаббат кү йігіне ө ртенген бейнені кө реміз. Оқ иғ а жырды тү йіндейді.

Екінші «Егіншілік туралы жырда» (б. з. д. 36-24 жж. ) - «рахат» ө мірді шаруалар ең бегінен іздейді. Ақ ын осы жазу ү шін шығ армасын жеті жыл кү ткен, тек 29-шы жылы Акциумдағ ы шайқ астан кейін ғ ана қ олына қ алам алады. Бұ л шығ арма 4 кітаптан тұ рады.

1-ші кітабында Меценат меп Октавианда жер жырту, жердің тың айтылуы,. егіншілік, тұ қ ым себу, жыл мезгілдері, кү з тү ралы айтылады. Ал кітабының соң ында ол Цезарьдің ө лімі жайында жә не Августты мадақ тағ ан арнауын жазады.

2-ші кітабында бағ бандық, ағ аштардың ө сірілуінің топырақ қ а байланысты ә ртү рлілігі, ә сіресе жү зімге деген кү тім жайында айтылады. Италияны мадақ тау, Меценаттағ ы кө ктемді суреттеу жә не бақ ытты ө мір кешкен егінші жә не диханшылар жайында жазады.

3-ші кітабында мал шаруашылығ ы, соның ішінде сиыр, жылқ ы жә не олардың кү тімі жайында, одан соң қ ойлар мен ешкілер жайында жә не олар ауыратын аурулар жайында, ө гіздердің сү зісі, оң тү стік пен солтү стікте тұ ратын шопандарды салыстырып жазғ ан.

4-ші кітабы ара ө сіру, олардың ө мірі, олардың кө беюі, олардың ә рекегі жә не аурулары жайында. Осы тө ртінші кітапта Аристи, Орфи жә не Эфридика жайында мифтердің кездесуі, Октавиандағ ы соғ ыстардағ ы жең істері жазылады.

Ү шінші жыр «Энеида» да «Илиада» мен «Одиссеяғ а» ұ қ сас поэма. Бұ л поэмада император Августтың «тү п атасы» Энейдың жорық тары мен шайқ астары жайлы баяндайды. Негізгі кейіпкер қ ашқ ын, ө зінің Отанының кү йреп жатқ анын кө ре тұ ра қ ашып кетеді. Антикалық биографтардан Вергилий кітабын он екі бө лімді қ ұ райтынын білдік. Б. з. д. 19-шы жылы «Энеида» дайын болуғ а жақ ын қ алғ ан еді. Автор енді қ алғ ан ө мірінде осы шығ арманың кем-кетігін толтырумен айналыспақ ойы бар болатын. Бірақ қ апыда келген ажал бұ л жоспарына жеткізбейді. Грециядан қ айтар жолда Вергилий ауырып, халі ө те нашар кү йінде Брундизийге жеткізіледі. Сонда 19-шы жылы 21 қ ыркү йекте қ айтыс болады. Ол ө лер алдында ө зінің бітпей қ алғ ан поэмасын ө ртегісі келеді жә не ө зінің баспағ а берілмеген жұ мыстарын жарық қ а шық пасын деп ө сиет етеді. Бірақ Август бұ л ө сиетке қ арсы болып, барлық қ алғ ан ең бегін оның ақ ын достарының қ олына ұ статып, бастыруғ а тапсырыс береді.

Екі бө лімнен тұ ратын «Энеида» сюжеті былай ө рбиді: Бірінші Энейдің ел аралап жү руі, екінші Италиядағ ы соғ ысы. Ә р бө лім алты бө лімшеден тұ рады. Бірінші жартысы «Илиадағ а» ұ қ сас болып келеді. Эней трояндық батыр, қ ұ дайлардың шешімі бойынша тірі қ алуғ а тиіс болады. Троя қ ұ лағ анғ а дейін ол Италияғ а келіп, Римдік мемлекет негізін қ алайды. Эней ел аралап жү ріп Юнонның қ арғ ысына ұ шырайды. Юнон ғ асырлар бойы римдіктерге жау болғ ан жә не Карфагеннің қ орғ аушысы. Эней Италияғ а жақ ындағ анда қ аһ арлы Юнон қ атты дауыл жібереді. Трояндық тардың қ айық кемелері быт-шыты шығ ып, ө здері белгісіз жағ алауғ а келеді. Осы кезде Юпитер Венерағ а Энейдің тағ дырын, оның болашағ ы бар екенін, римдік державаның ұ лылығ ы жайында айтады. Венера Энейдің шешесіне қ анша қ амқ ор болса да, Юнонның ә скеріне қ арсы тұ ра алмайды.

Бірде Эней мен оның жолдастары қ атты қ уанады. Ө йткені олар Карфагеннің маң айындағ ы Ливин қ аласына жеткен еді. Бұ л қ ала ә йел ханшайым Дидонаның арқ асында қ ұ рылғ ан. Бұ л ә йел Тирадан қ ашып кеткен, оның кү йеуі Сихейді ө зінің ағ асы Пигмалион ө лтіреді. Ол Трояның қ ұ лағ анына қ атты қ апа болады. Дидонаның айтуы бойынша Юнонғ а салынғ ан ғ ибадатханада Троя қ аласының анық жә не қ айғ ылы кө ріністері бейнеленген.

Оны Энейдің тағ дыры қ атты қ ызық тырады да одан басынан кешкен оқ иғ алары жө нінде айтуды сұ райды. Соң ынан ол Энейге ғ ашық болып қ алады. Осымен бірінші кітап аяқ галады.

2-3 кітаптарда Энейдің ә ң гімесі арқ ылы Трояның қ ұ лауы суреттеледі. Эней басында ә скер қ ұ рып ұ рыска кіріскенімен, ақ ыр аяғ ында ә кесін арқ алап, тағ ы бірнеше серіктерін ертіп қ аладан кетуге мә жбү р болады. Кейін Эней қ айтадан Италияғ а сапар шегеді. Олар Сицилияга келгенде ә кесі Анхис қ айтыс болады. Жолда Юнонның дауылы жайында айтылады.

4-ші кітапта Дидонаның Энейге деген махаббаты суреттеледі. Онда Дидона Энейдің батылдығ ына, ө ткірлігіне сү йсінсе, бір жағ ынан қ айтыс болып кеткен кү йеуіне берген серті оны ә бден қ инайды. Бірақ Эней ол жерден кетіп қ алғ анда, кү йікке шыдамағ ан ханшайым Энейдің сыйлық қ а берген қ ылышымен ө лтіреді.

5-ші кітапта Эней қ айтадан Сицилияғ а келіп, ә кесінің жылдығ ын береді.

6-ші кітапта Эней Италияның маң ына жақ ындағ анда Кум деген қ аланың тұ сына тоқ тайды. Бұ л жерде Аполлонның ә йгілі аракулы болады. Эней бұ л жерде ө лілер патшалығ ына ә кесін кө руге барады. Анхис Эней меи Сивилланы ертегілер еліне жібереді. Одан соң олар қ айтып ле аралап жү ріп Латын патшалығ ына тап болады.

7-ші кітапта Энейге қ арсы тайпалар мен оның басшылары арасындағ ы ә ң гіме негіз болады. Олардың арасында Амата, Турно, ө зінің балаларымен Мезентий, Камила Пенфесили болады.

8-ші кітапта болашақ Рим жеріне біртіндеп шаруа халық гың қ оныстануы бейнеленеді. Бү л жерді кә рі грек Эвандр Аркадий басқ арады. Венераның Вулканғ а тапсырысы бойынша Энейге қ ару-жарақ дайындатады.

9-шы кітапта италияндық тардың жері бірте-бірте трояндық тардың қ олына ө теді. Ондағ ы ең ү здік эпизод сол жолы трояндық Ниса мен Эвриаланың арасындағ ы достык, батырлық тың суреттелуі. Олардың қ аһ армандығ ын бейнелей отырып, ерлікпен ө ліміне дейін кө рініс табады.

10-ші кітапта қ ым-қ иғ аш шайқ ас суреттеледі. Палиамт Турнаның қ олынан, ал Лавс мен Мезентий Энейдің қ олынан қ аза табады. Камиланың ө лімі де осында айтылады.

11-12-ші кітаптарда Эней мен Турна арасындағ ы кү рес баяндалады. Юнон Турнаны жең гені ү шін Энейге қ арсылық кө рсетпейді, бірақ латынм тілі жә не латын дә стү рін қ абылдауын сұ райды.

Вергилийдің классикалық ү лгіде жазылғ ан шығ армасы «Энеиданы» орыс қ аламгері В. Брюсов зерттеп, орыс тіліне аударғ ан.

⇐ Предыдущая 34 35 36 37 383940 41 42 43 Следующая ⇒