Феокрит (б.з.д. III ғ.)

Феокрит Сиракуз аралында б. з. д. 300 жылы дү ниеге келген деген болжам бар. Оның ө мірбаяны жайлы мә лімет ө те аз. Ақ ындық талантының гү лденуі Феокриттің Адександрияда болғ ан уакытымен тұ спа-тұ с келеді. Бірқ атар шығ армаларында ақ ын Птоломей II Филадельф патшаның кең пейілдігін, Береника ханшайымғ а арнап мадақ тау ө лең дерін жазғ ан Осы қ алада Феокрит Каллимах ақ ындар ү йірмесіне барып, олармен танысып, достасады. Феокрит кейде жоқ шылық тауқ ыметін тартқ ан делінеді.

Феокрит тү рлі тақ ырыпта кө птеген ө лең дер жазғ ан, бізге тек 30 идиллиялар жинағ ы мен 23 эпиграммасы жеткен. Феокрит - «идиллия» жанрының негізін салушы. Бұ л сө з тура мағ ынасында «кө рініс», «шағ ын пьеса», «сценка» дегенді білдіреді. Жаң а заманда бұ л терминге бір қ алыпты, тыныш, қ арапайым /дағ дарыс, толқ уларсыз/ ө мірді бейнелейтін мә н берілген. Феокрит идиллиялары мазмұ ны жағ ынан келесідей топтастыруғ а болады:

а) Буколиктік немесе мал бағ ушылық (малшылық ) ө лең дері. 11 санымен (I, ІІІ-ХІ, XX) табиғ ат аясындағ ы малшылардың ө мірін, ө зара айтысы тү рінде бейнелейді.

б) Мимдер, 4 санымен (II, ХІҮ, ХҮ, XXI) драмалық кө ріністерді баяндайды. Мысалы, II идиллиясында жас ә йел ө зін тастап кеткен сү йген адамын қ айтармақ болып магиялық ә рекеттерге жү гінгені бейнеленеді. Бұ л ә рекет оның қ олынан келмей, ол тү ндегі жарық айғ а ө з бақ ытсыздығ ын айтып, жас тө гіп бұ л тығ ырық тан шығ атын жол жоқ екеніне налиды.

Ақ ынның буколистік ө лең деріне оралатын болсақ, X идиллиясында бақ сылар ө мірі, XXI балық шылар тіршілігі шынайылық пен кө рсетіледі. Осы адамдардың барлығ ы қ ұ лдар, бірақ ақ ынның суреттеуінде бұ л жағ дай сезілмейді. Сондай бейнеде малшы, қ ұ быжық киклоп Полифем кө рінеді. Мә селен, Ү I идиллиясында Коса аралының топографиясы шынайы суреттелген.

Махаббат тақ ырыбындағ ы ө лең дерде ә йел махаббатының ү лгісі кейпінде Амариллида жырланады. Жауапсыз махаббат ү шін болғ ан ө лім Дафнис бақ ташы туралы идиллияда ә ң гімеленеді.

Ақ ынның ХІҮ идиллиясы юморғ а толы. Мұ нда реалистік кескіндермен Эсхин махаббаты қ араланғ ан. Ө зінің ғ ашығ ы Киниска басқ а адамды сү йетініне кө зі жеткен Эсхин оны соқ қ ығ а жығ ып, біржола ү мітін ү зеді. Енді ө зінің жастығ ын пайдаланып Египеттегі Птоломей патшағ а ә скери кызметке аттануды мақ сат етеді.

Феокриттің кейбір махаббат сезімін берудегі психологиялық қ олданыстары Сапфо ө лең дерін еске тү сіреді.

Мимдерге қ арағ анда Феокрит идиллиялары реалистігімен ерекшеленеді. «Сиқ ыршылар», «Сиракуз ә йелдері», «Балық шылар» сияқ ты идиллияларда Сафрон мимдеріне еліктеушілік байқ алады.

Бұ л туындылар қ арапайым балық шылардың ө мірін суреттеуге негізделген. Бейнеленген адамдардың ө мірі кедейлік тауқ ыметін тартумен ө теді. Бұ ндай адамдардың ө здерінде жоқ нә рселері тү стеріне енеді. Мысалы, олар тү сінде ү лкен балық аулап алады, қ араса алтын балық екен...

Феокрит шығ армаларында анық кө зге тү сетіні адамдар жә не оларды қ оршағ ан табиғ и орта. Бұ л тақ ырыптың барлығ ы эллинизмге тә н болып келеді. Кейіпкерлері кө біне тө мен таптағ ы адамдар, қ ұ лдар, ал қ ұ дайлары болса қ арапайым, кү нделікті ө мірдегі сияқ ты болып келеді.

Сонымен қ атар Феокритте сарайлық сарындар да жиі ұ шырасады. Мысалғ а, ХҮ І идиллиясында ол Сиракуз тираны II Гиеронды жария еткенмен, сараң дығ ын ескерусіз қ алдырмайды. Ал 259-258 жылдарғ а жататын ХҮ ІІ идиллиясында гиперболалық тұ рғ ыда Птоломей II Филодельфтің ө лшеусіз мү мкіндігі мен ү стемдігі мадақ талады. Ол мың дағ ан елдерді басқ арып, сан жетпес халық қ а ә мірін жү ргізеді. Патшаның қ арамағ ында 33 333 қ ала болып, ол тіпті қ ұ дай болу сатысына дейін кө теріледі.

Феокрит идиллиялары жеке тұ лғ аның дамып, кү рделене тү суін кө рсетеді. Оның ө нерін жалғ астырушы Бион жә не Мосх болды. Римдік ақ ын Вергилий ө зінің буколикалық шығ армаларында Феокрит тә сіліне еліктеп, оын қ айта ө рлеу дә уіріне дейін жеткізді. Орыс ә дебиетінде оғ ан еліктеушілер қ атарына Н. И. Гнедич, А. А. Дельвич, А. А. Мей жә не тағ ы басқ алар саналады.

⇐ Предыдущая 25 26 27 28 293031 32 33 34 Следующая ⇒