Аристофан (б.з.д. V ғ.)

Кө не грек кө ркем ә дебиетінің негізін салушылардың бірі - Аристофанды бү кіл дү ниежү зі комедия жанрының атасы ретінде біледі. Ө кінішке орай бізге Аристофан ө мірінен жеткен мә лімет ө те аз. Аристофан б. з. д. 445 жылы дү ниеге келген. Ол ертедегі антикалық комедия ө нерінің дамуына ү лкен ү лес косқ ан тұ лғ а. Біз ү шін ол поэзияны, сонымен қ атар комедиялық позия ө нерін дамытқ ан, ә лемдік ә дебиеттің тө рінен орын алғ ан қ аламгер.

Жас кезінде Эгин бұ ғ азында жұ мыс істеп, ә скери /IV ғ. бас кезінде сақ талғ ан қ олжазбаларда оның аты Пандиондағ ы бес жү з адамдық
ә скери бө лімі/ қ ызмет атқ арады. Оның шығ армалары: «Қ арақ шылық », «Вавилонда», «Ахарнях», «Байлық » атты комедиясы, б. з. д. 388 жылы сахнағ а қ ойылады. Бұ дан кейін «Конад», «Эолосинион» оның ұ лы Арардың атымен қ ойылады, бірақ бұ л туындылар белгісіз болып қ алды. Аристофан 40 аса комедия жазғ ан, соның бізге жеткені 11 ғ ана.

425 жылғ ы «Ахарнях» комедиясында кедей шаруа Динеонолид ұ лттық жиында соғ ысты сынақ ретінде қ арастырып, біздің жаң а ә лемге қ ол жеткізуіміз ү шін дейді. Бірақ ол кү тпеген жерден сол ә лемді ө зі орнатады. Оның жерлесі, комедия хорын жасаушы ү лкен Антика жерінің тұ рғ ыны Ахарнның қ ұ рметіне арналғ ан комедия. Шығ армада Ахарндар отбасы соғ ыстың бірінші жырында қ аты қ иналып, азап шегеді. Динеонолид соғ ыс тек Демогонттар мен Стратегтарғ а ғ ана зиян, Ламоехтарғ а пайдалы екенін дә лелдейді. Динеонолид бұ л уақ ытта кө ң іл кө теріп жү рсе, басқ алары соғ ыстан зардап шегуде еді. Оның емін- еркін сауда жасауғ а қ олайлы базары басқ а қ алалардағ ы адамдармен араласуына дә некер болады. Мегарец аштық тан оғ ан ө зінің қ ыздарын сатады. Тіпті қ олбасшы Ламоех та оғ ан қ ү с пен ең тә тті балық беріп, мерекеге барғ ысы келеді. Бірақ Динеонолид соғ ысқ а болғ андарғ а ешнә рсе де татырмайды. Сө йтіп Ламоех дұ шпандарына шабуыл жасамақ болып мереке кезінде шекарадан шығ ып кетеді. Бірақ біреуге ор қ азғ аны ү шін аянышты халде, жаралы кү йде қ айтып оралады. Аристофан ө зінің жазғ ан драмаларында кейіпкерлердің характерін аша отырып, ә р образғ а аса жауапкершілікпен қ арайтынын байқ атады.

Оның «Алма», «Қ ұ стар» жә не басқ а да бірқ атар шығ армаларында басынан аяғ ына дейін тұ нып тұ рғ ан тә лім-тә рбие, адамдарды адамгершілікке баулу мә селесі қ озғ алып, автордың айтар ойынан ізгілік исі аң қ ып тұ рады. Аристофанның ең маң ызды сатиралары - ә деби пародияғ а ө те ұ қ сас. Комедиялық образдардан жазушының ө з характерін, кө ркемдік бейнесін толық аң ғ аруымызғ а болады. Ең керемет бейне ретінде «Бағ баншы» комедиясындағ ы ролін Аристофан ө зі ойнап шығ ады. Аристофан сомдағ ан Клеон ролін ең ұ ятсыз, ө тірікші, адам ө лтіруші, елінің сенімін ақ тамағ ан, байлардың зә ресін алушы, ө мірге қ ауіпті адам ретінде ә р азаматты кінә лағ ан демократияғ а қ арсы дұ шпан ретінде ойнап шығ ады. Аристофан ө мірде болғ ан, кө зімен кө рген жайттарды ғ ана қ ағ аз бетіне тү сіріп отырғ ан. Сондық тан оның барлық шығ армаларынан тарихи дә лдікті аң ғ арамыз. Ә дебиет тарихын зерттеуші ғ алымдар кө не грек ә дебиетінің ө кілдері туралы кө птеген мә ліметтерді Аристофан комедияларына сілтеме жасай отырып пайдаланып жү р. Аристофан комедиялары тез, шапшаң оқ ылуымен, оқ иғ асының мә нділігімен, сюжетінің саздылығ ымен, тақ ырыбының алуан тү рлілігімен ерекшеленеді. Комедияларының басты керемет кейіпкерлері қ ай уақ ыта болсын табан астында тауып айтылғ ан ә зілдің арқ асында қ иыннан жол тауып кетіп отырады. Кө п жағ дайда автор комедияның ерекше мағ ыналық типін кө рсетуге тырысады. Аристофан шығ армашылығ ындағ ы типтік стильге лайық ты туындылары эпостары мен трагедиялары болып табылады. Ол сонысымен де кө не дә стү рді сақ таушы қ аламгер. Аристофан кө п туындыларындағ ы оқ иғ аларды ө мірдің дә л ө зі деуімізге болады. Сондық тан Аристофан шығ армалары ө з замандастарынан қ ай кезде де ерекшеленіп тұ рады. Аристофан комедиялары театр кө рермендерінің ү лкен қ ұ рметіне ие болады. Ә лем ә дебиетінде Аристофан Платоннан кейінгі ұ лы ізбасар ретінде танылғ ан. XVII ғ. оның шығ армалары Германия, Франция кө рермендерінің қ атты қ ызығ ушылығ ына ие болады.

⇐ Предыдущая 22 23 24 25 262728 29 30 31 Следующая ⇒