Главная

Контакты

Случайная статья

• Автоматизация
• Антропология
• Археология
• Архитектура
• Биология
• Ботаника
• Бухгалтерия
• Военная наука
• Генетика
• География
• Геология
• Демография
• Деревообработка
• Журналистика
• Зоология
• Изобретательство
• Информатика
• Искусство
• История
• Кинематография
• Компьютеризация
• Косметика
• Кулинария
• Культура
• Лексикология
• Лингвистика
• Литература
• Логика
• Маркетинг
• Математика
• Материаловедение
• Медицина
• Менеджмент
• Металлургия
• Метрология
• Механика
• Музыка
• Науковедение
• Образование
• Охрана Труда
• Педагогика
• Полиграфия
• Политология
• Право
• Предпринимательство
• Приборостроение
• Программирование
• Производство
• Промышленность
• Психология
• Радиосвязь
• Религия
• Риторика
• Социология
• Спорт
• Стандартизация
• Статистика
• Строительство
• Технологии
• Торговля
• Транспорт
• Фармакология
• Физика
• Физиология
• Философия
• Финансы
• Химия
• Хозяйство
• Черчение
• Экология
• Экономика
• Электроника
• Электротехника
• Энергетика

3.1 Өнімдік есептеу 4 страница

Кү кіртті ангидридтен басқ а атмосферағ а кү кірттің басқ а да зиянды қ осылыстары келіп тү седі. Оларғ а кү кіртсутек (Н₂S) жатады. Бұ л газдың жоғ ары концентрацияларымен улану ө кпенің ісінуіне, тыныс алу параличіне жә не ө лімге ә келіп соқ тырады. Табиғ атта ол кө бінесе су қ оймаларында, шайынды суларда, ақ уыздардың бактериалды ластану ө німі ретінде минералдық бұ лақ тарда кездеседі.

Кү кірткө міртек (СS₂) – улы қ осылыс, тү ссіз, оң ай жанатын сұ йық. Ауамен жарылғ ыш қ оспа тү зеді. Вискоздық жібек, целлофан мен инсектицидтер алу ү шін шикізат ретінде қ олданылады. Адам ағ засына тыныс алу жолдары мен тамақ пен бірге тү седі. Орталық жү йке жү йесінің қ ызметінің нашарлауын туғ ызады, есірткілік ә сері бар.

Атмосфераның басқ а ластаушыларының ішінен азот тотық тарының, кө мірсулардың бензо(а)пирен, хлор, фтор жә не басқ а да қ осылыстарының маң ызы зор. Бұ лардың кө пшілігінің жылу балансының ө згеруі (кө міртегі қ ос оксиді, азот тотық тары, метан, фреондар жә не т. б. ) немесе озонның бұ зылуы (фреон, азот тотық тары) арқ ылы ә сер етеді.

Судың ластану мә селесіне барлық категориялары: мұ хит, континенттік, жерасты ә р тү рлі дә режеде ұ шырайды.

Судың, ә сіресе ауыз суының сапасы халық тың денсаулығ ын анық тайтын маң ызды факторлардың бірі болып табылады. Дү ниежү зілік денсаулық сақ тау ұ йымының мә ліметтері бойынша судың сапасының тө мен болуы себепті шамамен 5 млн. адам (негізінен балалар) ө леді де, ә р тү рлі дә режеде уланғ ан немесе ауырғ ан адамдардың саны 500 млн. -нан 1 млрд. -қ а дейін жетеді.

Барлық сулардың қ ұ рамында еріген заттар болады. Судағ ы кө п кездесетін элементтерге кальций, хлор, калий жатады.

Судағ ы химиялық элементтердің жиынтығ ы жануарлар мен адамның қ анының қ ұ рамына жақ ын болады. Бұ л ө мірдің суда пайда болғ андығ ының дә лелі бола алады.

Ауыз судың сапасын бағ алауда химиялық критерийлермен қ атар бактериологиялық жә не органолептикалық ә дістер қ олданылады.

Сулардың ластануы ең бірінші рет су қ оймаларында ә р тү рлі ластаушы заттардың келіп тү суіне байланысты болады. Екінші ретті ластану бірінші ретті ластаушылардың ә р тү рлі тізбекті реакцияларғ а тү суі арқ ылы жү реді. Ластаушы заттарғ а негізінен топырақ эррозиясының ө німдері, минералдық тың айтқ ыштар, улы химикаттар жә не т. б. заттар жатады (азот, фосфор жә не басқ а биогенді элементтер мен олардың қ осылыстары, органикалық заттар, пестицидтер, тұ рмыстық қ алдық, мұ най жә не мұ най ө німдері).

Саланың экологиялық мә селелері

Халық шаруашылығ ы салаларының ішінде, шығ арылатын ө нім бірлігіне қ арай су шығ ыны бойынша бірінші орындарды тамақ ө неркә сібі алады. Осының салдарыныан кә сіпорындарда ластанғ ан ағ ынды су кө лемінің мө лшері тү зіліп, қ оршағ ан орта ү шін аса қ ауіп тө ндіреді. Ө ндірісте пайдаланғ ан ағ ынды суларды пайдаланғ аннан кейін су қ оймаларына ағ ызу оттегі қ орын тез арада жоғ алтып, сол су қ оймаларындағ ы тіршілік атаулының қ ырылуына ә келіп соғ ады.

Консерві, кондитер, крахмалсірнелі, шарап жасау кә сіпорындарында негізгі ағ ынды су кө лемі гидро тасмалдануда, жууда жә не шикізаттарды шаюда, бланширлеуде, консервілерді стерильдеуде тү зіледі. Осы салалардың ағ ынды сулары ү шін органикалық заттардың аса жоғ ары кө рсеткіші сипатты жағ дайда. Бұ л шикізаттарды егістіктерде тү рлі химикаттарды қ олданып ө сірудің ә серінен пайда болғ ан жә не де шаруа қ ожалық тарынан шикізатты қ абылдауда сө зсіз келетін заттардың арқ асында. Суғ жуылып, шайылғ аннан, ө ң делгеннен кейін, бұ л тұ нба тү рінде кө птеген жылдар бойына жинақ тағ ыштар мен сү зілу алаң дарында жинақ талады. БПК дең гейі консерві ө неркә сібі ү шін 1, 4 мың. мг О/л.

Атмосферағ а тү сетін ең зиянды заттар – органикалық тозаң, двуокись, бензин, басқ а кө мірсутектер жә не отынды жағ удан шық қ ан қ алдық тар. Тамақ ө неркә сібі кә сіпорындары ү шін қ оршағ ан ортаны қ орғ ау мә селесі ө зекті мә селенің бірі болып отыр.

Ауа бассейінін ластамау мә селесі технологиялық ә рекеттің ө су жағ дайында ү лкен шарық алуда. Ө неркә сіптік ү лкен қ алалар ауасында зиянды заттардың аса кө п мө лшері жиналғ ан. Осының салдарынан улы заттардың консцентрациясы мү мкін болғ ан дең гейден анағ ұ рлым жоғ ары. Атмосфералық ауаны ластаудың негізгі қ айнар кө здері мұ найө ң деу кә сіпорындары, химиялық кә сіпорындар, тамақ ө неркә сіптері жә не қ айта ө ң деу ө ндірістері, сонымен қ атар ү лкен ауылшаруашылық кешендері, ағ ынды суладың жиналғ ан жерлері, қ алдық тарды майсызандыру қ ондырғ ылары болып табылады. Осы заттардың арасында органикалық (ароматты жә не шексіз кө мірсутектер, азот, оттегі, кү кірт жә не галоген мө лшері бар қ осылыстар) жә не бейорганикалық заттар (кү кіртті газ, кү кіркө міртегі, кө міртегі тотығ ы жә не т. б. )

 Берілген дипломдық жұ мыстың тақ ырыбы: тү скі тағ ам консервісін табиғ и қ оспалармен байытып технологиясын жасау (арпа жармасымен жасалғ ан саң ырауқ ұ лақ сорпасы) жалпы ө німділігі 7меб/ауысымына.

Тү скі тағ ам консервісінің ө ндірудің шикізаттары: саң ырауқ ұ лақ, картоп, пияз, сә біз, тұ з, аскө к жә не ұ нтақ талғ ан қ ара бұ рыш.

Ө ндірістің технологиялық қ ажеттіліктері ү шін су МЕСТ 2874-73 " Ауыз суы" талаптарына жауап беруі керек [28].

Тамақ ө німдері сумен жанаспайтын процестер ү шін немесе шикізатты біріншілік ө ң деу ү шін ауыз суы емес суды пайдалануғ а болады. Ө ндіріс процесінде айтарлық тай мө лшнрде ауыз су жұ мсалады. Ол қ алдық тармен ластанып, кір суғ а айналады жә не кә сіпорынның канализациялық жү йесімен кетеді. Ө ндіріс процесіндегі су шығ ыны орташа есеппен 15%-ті қ ұ райды.

Табиғ ат объектілеріне ластанғ ан судан келген зиянды есептеу ү шін тағ ам ө неркә сібі саларының кә сіпопрындарындағ ы ластанғ ан судың негізгі кө рсеткіштерінің кестеде кө рсетілген мә ліметтерін пайдаланамыз [29].

Консерві зауытының жылдық ө ндірімділігі:

Р=П∙ n                                                                                                   (13)

мұ ндағ ы: П-1 ауысымдағ ы зауыттың ө ндірімділігі, меб/ау; n-ауысым саны.

Р=7∙ 500=3500 меб/ау.

Ластанғ ан судың жылдық кө лемі.

V=H∙ ω                                                                                                (14)

мұ ндағ ы: ω -ластанғ ан судың 1 меб кеткен орташа жылдық мө лшері, м³.

V=3500∙ 7, 32=25620м³/жыл=0. 025620млн м³/жыл.

m_i=V∙ C_i                                                                                                 (15)

формуласы бойынша, ластанғ ан суда БСК жә не ХСК бойынша органикалық заттардың қ андай мө лшері бар екенін анық таймыз:

Қ озғ ан бө лшектердің массасы

m₁=450∙ 0, 025620=11, 529 т/жыл.

БСК бойынша органикалық заттар массасы:

m₂=500∙ 0, 025620=12, 81 т/жыл

ХСК бойынша органикалық заттар массасы:

m₃=900∙ 0, 025620=23, 06 т/жыл.

Су шығ ынының нормасы жә не консерві ө ндіріс ө німінің бірлігіне шақ қ анда тү зілген лас су мө лшері 25- кестеде келтірілген.

27 кесте - Тағ ам ө неркә сібіндегі ө німнің бірлігіне шақ қ андағ ы лас су шығ ынының нормасы.

m₂=500∙ 0. 0256204=12, 81 т/жыл

ХСК бойынша органикалық заттар массасы:

m₃=900∙ 0, 025620=23, 06 т/жыл.

28 кесте - Ластанғ ан судағ ы ластағ ыш заттардың шартты массалық есебі

 Σ М_і=8, 26

Зауыттың жылдық ағ ымындағ ы ластағ ыш заттардың шартты тонналарының массасы

Қ озғ ан бө лшектер ү шін.

М_і=23. 058∙ 0. 032=0. 74шар т/жыл

БСК бойынша органикалық заттар ү шін:

М₂₌35. 89∙ 0. 167=6шарт т/жыл

Қ ұ рғ ақ қ алдық тар ү шін:

М₃=46. 12∙ 0. 033=1. 52шарт т/жыл

 Су қ оймаларына экологиялық шығ ынын бағ алау келесі формуламен анық талады:

                                                                                          (16)

мұ ндағ ы: g_i – табиғ и ортағ а 1 шартты тонна ластағ ыштарды тастағ ан ү шін  тө лемақ ы, тенге/ шарт. т; g_i = МРП*g, МРП ОҚ О бойынша 2013  жылғ а 1731 тең геге тең, g - табиғ и ортағ а 1 шартты тонна ластағ ыштарды тастағ ан ү шін тө лемақ ы, b- халақ щаруашылығ ына мә ні бар суаттардың, іркінді сулардың қ атерлі ә серін ескеретін коэффициент [1, 2]; А_i – i- ші моноластағ ыш қ оспасының тү ріне келтірілген коэффициент, шарт. т/т; (табл. 5), А_і кө рсеткіштерінің мә ні болмағ ан жағ дайда оны мына формуламен 1/ШМК_i анық тауғ а болады. δ -су қ оймасының халық тық -тұ рмыстық маң ызының коэффициенті, Алматы ө зені ү шін 1, 2 алынады.

У_{қ. б}=1852 х 1 х 0, 74=1370, 5 тен/жыл

У_БСК=1852 х 4 х 6=44448 тен/жыл

У_{қ. қ} =1852 х 1 х 1, 52=2815, 04 тен/жыл

У_жалпы=(1370, 5+44448+2815, 04) х 1, 2=58360, 25 тен/жыл

Ө ндірістен шық қ ан ақ аба сулар қ оршағ ан ортағ а 58360, 25 тенгеге шығ ын ә келеді.

Қ атты заттектерді топырақ қ а тастағ аннан экологиялы-экономикалық

шығ ынды 17 формула бойынша есептейміз

У_п= g_п∙ к_с∙ М_п                                                                                                                                                         (17)                              

мұ ндағ ы: g_п – қ алдық тарды ә дейлеп белгіленген аумақ тарда, полигондарда, санкционирленген қ оқ ыс жинау орындарында, жинағ ыштарда орналастыру ү шін тө лемақ ы тенге 1 тоннағ а, g_п – табиғ и ортағ а 1 шартты тонна ластағ ыштарды тастағ ан ү шін тө лемақ ы, тенге/ шарт. т; gп = МРП*g, МРП ОҚ О бойынша 2013 жылғ а 1731 тең геге тең, g - табиғ и ортағ а 1 шартты тонна ластағ ыштарды тастағ ан ү шін тө лемақ ы, К_с – ө ндірістің қ алдық тары орналасқ ан аумақ тың ә леуметтік- экономикалық кө рсеткіші, М_п – қ алдық тардың салмағ ы, т/жыл

Уm₁=1852 х 0, 38 х 6, 45=4539, 25 тг/жыл

Уm₂₌1852 х 0, 38 х 1, 21=851, 55тг/жыл

Қ атты қ алдық тармен қ оршағ ан ортағ а ә сері:

Σ У=5390, 8 тг/жыл

Тү скі тағ ам консервісінің қ ұ рамына қ оспа қ осып технологиясын жасау кезінде қ оршағ ан ортағ а сү йық жә не қ атты қ алдық тармен жалпы экологиялы-экономикалық шығ ыны 63751, 05 тенге қ ұ райды.

Табиғ атты қ орғ ау іс-шаралары.

Қ ұ рамында қ озғ ан бө лшектері, БСК жә не ХСК кө п ластанғ ан суды тө гуге тиым салынады.

Кө л суларын ластанудан қ орғ ау ү шін технологиялық жә не техникалық іс-шараларды жү ргізуді қ арастыру керек. Технологиялық іс-шаралар – балғ ын суды технологиялық қ ажеттіліктерге жұ мсауды қ ысқ арту, қ ұ быр суындағ ы ластанулардың концентрациясын тө мендету. Иехникалық іс-шаралар қ ұ быр суын су қ оймаларына тө кпестен бұ рын тазалауды, содай-ақ оны кә сіпорынды сумен қ амтамасыз етуде қ айтадан пайдалануды қ арастырады.

Қ ұ быр суларын суқ оймаларғ а жіберуден бұ рын тазалау санитарлық нормаларғ а жә не Қ Р-ның " Қ оршағ ан табиғ ат ортасын қ орғ ау туралы" -заң ына сә йкес жү ргізіледі.

Қ ұ быр суларын тазалаудың дә режесі мен ә дістері оның ө ндірістік жә не ауылшаруашылық қ ажеттіліктеріне қ аншалық ты пайдаланатынына қ арай анық талады.

Консерві зауыттарынан шық қ ан қ ұ быр суларында органикалық заттар болады жә не біраз тұ ндырылып болғ ан соң кө кө ніс мә дениеттерін ө сіретін жерлерге себелеуге қ олданылуы мү мкін [29].

6 Экономика

6. 1 Жұ мыстың қ ұ рылысын техникалық -экономикалық негіздеу

Ө німдік есептемені орындау кезінде берілген бастапқ ы мә ліметтер бойынша шикізаттың тү су графигі; цехтың жұ мыс істеу графигі; цех бағ дарламасы; 1меб (немесе 1тонна) дайын ө нім ө ндірісіне шикізатпен материалдардың қ ажетілігін есептеу; шикізат, материал мен ыдыстың сағ аттық, ауысымдық пен жылдық қ ажеттілігі; ә р технологиялық операцияғ а сағ ат сайын тү сетін шикізат (немесе жартылай дү мбілдің ) мө лшері анық талады.

Ө німдік есептеменің кө мегімен ә р технологиялық операцияда ө ң делетін шикізата ө тетін сандық ө згерістерді анық тауғ а болады.

 Ө німдік есептемені орындауғ а қ ажетті мә ліметтер:

­ ө ндірілетін ө нім тү рі;

­ технологиялық желінің ө німділігі – меб/сағ, меб/ауыс, меб/жыл, меб/ай,

­ дайын ө німді бө лшектеу тү рі

6. 2 Жобаланатын ө ндірістік цехының қ уатын негіздеу

Технологиялық процестің жү ргізілу ерекшелігіне байланысты ө ндіріс ү здіксіз жә не дискретті (кезең дік) болуы мү мкін. Ө ндірістік қ уатты есептеу ү шін жетекші қ ұ рал-жабдық тың жыл бойына тиімді жұ мыс жасау уақ ытын анық тау қ ажет. Мысалы, ү здіксіз ө ндіріс ү шін: қ ұ рал-жабдық тың жұ мыс жасау уақ ытының кү нтізбелік қ оры былай табылады:

Жылына жұ мыс кү нінің саны 25 х 10 = 250 (кү н)

Т кү нтізбелік = 365 ∙ 24 = 8760 сағ ат жылына

Ал қ ұ рал-жабдық тың жұ мыс жасау уақ ытының тиімді қ оры мына формула арқ ылы есептеледі:

Т тиімді = Т кү нтізбелік - (Т жө ндеу + Т тоқ тау),                                           (16)

мұ нда: Т кү нтізбелік – қ ұ рал-жабдық тың жұ мыс жасау уақ ытының кү нтізбелік қ оры;

 Т жө ндеу – жө ндеуге кеткен уақ ыт, сағ ат; Т тоқ тау – регламент бойынша технологиялық тоқ таулар уақ ыты

 Цех бағ дарламасы

Сонымен, ө ндірістік қ уат келесі формуламен есептеледі:

М=3500 меб/ жылына

Табылғ ан кө рсеткіш кә сіпорынның жылдық ө німділігіне, яғ ни диплом жобасындағ ы кө рсеткішке сә йкес келуі тиіс.

Ғ имараттар, кұ рылғ ылар жә не кұ рал-жабдық тардың сметалық кұ ның есептеу бойынша берілгендер кү рделі салымдардың сметасының кұ руғ а пайдаланады. Оның есебі 3 кестедегі ү лгі бойынша жү ргізіледі.

Ө ндірістің сметалық қ ұ нын анық тап болғ аннан кейін ү лестік кү рделі салымдарды анық тау керек. Ол сметалық кү рделі шығ ындар сомасының объектінің жобалық қ уатынын мө лшерінің катынасына тең болады.

  29 кесте -        Ғ имараттар мен кұ рылғ ылардың кұ рылысына кеткен кү рделі шығ ындарды есептеу

30 кесте - Қ ұ рал-жабдық тар мен приборларғ а кететін кү рделі шығ ындарды есептеу

Жалпы зауыттық немесе жанама цехтардағ ы қ ұ рал-жабдық тардың қ ұ нын базалық кә сіпорынның мә ліметтері бойынша немесе кең есші кө мегімен алуғ а болады. Қ ұ рал-жабдық тардың сметалық қ ұ ның есептеу бойынша берілгендер кү рделі салымдардың сметасының қ ұ руғ а пайдаланады.

Оның есебі 17-кестедегі ү лгі бойынша жү ргізіледі.

31-кесте -Кү рделі салымдар сметасы

Жобалананатын объектінің сметалық қ ұ нын анық тап болғ аннан кейін ү лестік кү рделі салымдарды анық тау керек, ол сметалық кү рделі шығ ындар сомасының объектінің жобалық қ уатының мө лшерінің қ атынасына тең болады.

6. 3 Ең бек ақ ы мен ең бекті ұ йымдастыру мә селелері

Кә сіпорынның жұ мыс режимі жұ мыс аптасының ү здікті немесе ү здіксіздігіне байланысты болады, сонымен қ атар тә улігіндегі ауысым санына жә не жұ мыс ауысымның ұ зақ тығ ына байланысты болады.

Ү здіксіз режимінде ө ндіріс жұ мысы 3 ауысыммен жү ргізіледі жә не 8 сағ атты қ ұ райды.

Ү здікті ө ндірістерде жұ мыс 3, 2 немесе 1 ауысыммен жү ргізіледі.