Бөлім 1. Педагогика.. 1Педагогика ғылым ретінде.. 2Педагогика ғылымының пәні, қызметі, міндеттері және

Бө лім 1. Педагогика.

1Педагогика ғ ылым ретінде.

2Педагогика ғ ылымының пә ні, қ ызметі, міндеттері жә не

категориялары. Педагогика бұ л-адамзат ғ ылымының ең ежелгі жә не қ оғ ам дамуының ажырамас саласы болып табылады. Себебі: педагогикалық білім ұ ғ ымы ұ рпақ ты білімге дайындау немесе тә рбиелеу мен байланысты адам ә рекетінің ерекше аймағ ына кіреді. Педагогика барлық ғ ылымдар сияқ ты философия ғ ылымы аясында қ арастырылды. Ежелгі грек философтарды Гераклит, Демокрит, Фальс, Сократ, Аристотель, Платон, т. б. ғ ылымдарының педагогикағ а қ осқ ан ү лесі зор. «Педагогика» деген ұ ғ ым кө не грек елдерінде б. э. б. 2, 5 жылда пайда болғ ан дейді. Педагогика деген сө з, яғ ни тә рмин, кө не грек тілінен шық қ ан, ол балаларды ертіп жү ру, баланы жетектеп мектепке апаруы деген сө з. Анығ ырақ айтатын болсақ, " Педагогика" термині гректің екі сө зінен: " пайс" - балалар жә не " эгейн" - баланы басқ ару, тә рбиелеу, жетектеу, бағ у ұ ғ ымдарынан шық қ ан. Адам ө мір бойы тә рбиеленеді жә не қ айта тә рбиеленеді. Педагогика - бала жайындағ ы ғ ылым, олай болса ол ұ рпақ тә рбиесі жайындағ ы ілім. Адам баласының ұ рпағ ы ү немі жаң арып, ө згеріп отырғ андық тан, педагогика ілімі де ү немі ө згеріп отырады. Қ азіргі кезде тә рбиенің ық пал жасау аясы кең ейе тусуде. Сондық тан " педагогика - бала тә рбиесі жайындағ ы ғ ылым", -деп шек қ оюғ а болмайды. Педагогиканың ғ ылыми таным саласы - тә рбие. Педагогика қ оғ амдық ө мірдегі тә рбиенің мә ні мен рө лін анық тайды. Педагогика - жалпы адам тә рбиесі жайындағ ы ғ ылым. Ал тә рбие - жастарды ә леуметтік ө мірге жә не ең бекке даярлап, оларғ а қ оғ амдық тарихи тә жірибені ү йрету процесі. Педагогика пә нін (зерттейтін) толық тү сіну ү шін ең алдымен негізгі педагогикалық ұ ғ ымдарды қ арастырайық.

Ә рбір ғ ылымның ө зіне тен зерттейтін саласы жә не ғ ылыми ұ ғ ымдары бар. Мысалы, философиядағ ы ұ ғ ымдарғ а " болмыс", " материя", " қ озғ алыс"; саяси экономияда- " қ оғ амның ө ндіргіш кү штері мен ө ндірістік қ атынастары", ал педагогикада - " тә рбие", " білім беру", " оқ ыту" жатады.

Педагогикалық ұ ғ ымдар арқ ылы педагогикалық қ ұ былыстарды, олардың байланысын танимыз.

Педагогикалық ұ ғ ымдардық бірі - тә рбие.

Тә рбие дегеніміз - адамдарды қ оғ амдық ө мірге жә не ө німді ең бекке дайындау мақ сатын кө здеп, жаң а ұ рпақ қ а қ оғ амдық -тарихи тежірибені беру процесі. Тә рбие ұ ғ ымы кең мағ ынада ә леуметтік қ оғ амдағ ы қ ұ былыс ретінде барлық тә рбие салаларын, атап айтсақ: отбасы, мектепке дегіінга мекеме, оқ у тә рбие орындары, ең бек ұ жымы, ақ парат қ ұ ралдары, баспа орындарын қ амтиды. Біздің мемлекетте бұ л салалар қ оғ амдық, мемлекеттік мақ сатқ а қ ызмет етеді.

Кең мағ ынада деген ұ ғ ымда бү кіл сыртқ ы ә серлердің, адамды қ оршап тұ рғ ан, табиғ и жә не ә леуметтік ортаның, тә рбиешілердің мақ сатты іс-ә рекеттерінің ық палымен адамды қ алыптастыру.

" Тә рбие" ұ ғ ымы тар мағ ынада " Тә рбиеші тә рбиелейді", кең мағ ынада " Ө мір тә рбиелейді' деп қ олданудық тә рбие жайлы ұ ғ ымды анық тауда зор мә ні бар.

Тә рбие - тар мағ ынада жеке тә рбиелік міндетті шешуге, жеке адамның белгілі бір қ асиетін қ алыптастыруғ а, меселен, эстетикалық талғ амын тә рбиелеуге бағ ытталғ ан жұ мыс.

Тә рбие жаң а ұ рпақ ты ө мірге, ең бекке дайындау арқ ылы коғ амның алғ а қ арай дамуын қ амтамасыз ететін процесс. Тә рбие -педагогикалық кең мағ ынада қ оғ амның арнайы бө лінген адамдары - мұ ғ алім, педагог, тә рбиешілердің басқ аруымен жү ргізілетін мақ сатты ү рдіс. Олар арнайы тә рбие жұ мысын ұ йымдастырып, жеке адамның қ алыптасуына ық пал жасайтын жиынтық факторларды пайдалана отырып ә рекше ә діс-тә сілдерді қ олданады.

Тә рбие жайлы ә р тү рлі теориялар мен пікірлер айтылып келеді. Тә рбиені ә ресек адамдардық балаларғ а ық пал жасауы деп тү сіндіруінілер де бар. Бұ л жағ дайда бала енжар объект тү рінде қ арастырылады. Ол педагогикалық процестің субъектісі бола алмайды, яғ ни, ө здігінен ойланып, белсенді іс-ә рекет жасай алмайды. Бұ дан тә рбиеге бір жақ ты анық тама беру байқ алады.

Білім беру - табиғ ат пен қ оғ ам жайында жинақ талғ ан білім жү йесін жеке адамның мең геруі жә не оны ө мірде тиімді етіп қ олдана білуі.

Білім беру ұ ғ ымын педагогикағ а тұ ң ғ ыш енгізген И. Песталоцци.

Білім беру - оқ ыту мен тә рбие жұ мысын біріктіретін жә не жеке бастық дамуына ық пал жасайтын процесс.

Оқ ыту - білім берудің негізгі жолы. Оқ ыту екі жақ ты, бір текті процесс:

1. Оқ ытушы оқ ушыларғ а білім берін, іскерлік, дағ дығ а ү йретеді.

2. Оқ ушы таным міндеттерін жете тү сініп, жаң а білімді, іскерлікті, дағ дыны игереді жә не оларды ө мірде колданады.

Ал адамның білім алуы тек оқ ыту процесінің нетижесі емес, оның; білім алуына кө пшілік ақ парат қ ұ ралдары кино, радио, телехабар, т. б. ық пал жасайды.

Сонымен бірге адамның " жетілуі", " даму", " ө зін-ө зі тә рбиелеу" ұ ғ ымдары да педагогиканың зерттейтін меселелері саласын толық тырады.

Жеке адамның дамуы - бұ л ішкі жә не сыртқ ы, басқ арылатын, басқ арылмайтын жә не факторлардың ық палымен жеке адамның қ алыптасып жетілу процесі. Жеке адамның дамуы мен жетілуінде мақ сатты тү рде жү ргізілетін тә рбие жә не оқ ыту шешуіні рө л атқ арады.

Жеке адамның қ алыптасуында ө зін-ө зі тә рбиелеудің маң ызы зор. ө зін-ө зі тә рбиелеу - адамның саналы тү рде, белгілі бір мақ сат кө здеп ө зінің бойына қ алыптастыратын қ асиет, мінез-қ ұ лық дағ дысына бағ ытталғ ан жұ мыс.

Негізгі педагогикалық, ұ ғ ымдар – тә рбие, білім беру, оқ ыту біріне-бірі теуелді, табиғ и байланысты. Бұ л ұ ғ ымдар жастарды ө мірге, тә жірибеге дайындаудың басты қ ұ ралы.

3Педагогика ғ ылымының ә діснамасы. Ә рбір ғ ылым ө зінің дербес ә діснамасын, зерттеу ә дістерін жасайды. Педагогиканың да ө зіне тә н ғ ылыми зерттеу ә дістері бар. Бұ л ә дістерді зерттеуші ә рбір педагогикалық қ ұ былыстың ерекшеліктеріне сә йкес қ олданылады.

Педагогикалық зерттеулер ә дістемесі, бірлесуі педагогикалық ақ иқ атты, ө те кең нақ тылық пен зерттеуге мү мкіншілік беретін теориялық жә не эмпириялық ә дістерінің жиынтығ ын береді.

Педагогика ә діснамасы — педагогика білімі жө ніндегі ілім жә не оны табу ү дерісі, яғ ни педагогикалық таным, алғ ашқ ы қ алып, қ ұ рылымы, ғ ылыми-педагогикалық зерттеулердің ә рекеттері мен ә дістері.

Педагогикалық зерттеу ә дісінің ә діснамадан айырмашылығ ы, бұ л педагогикалық қ ұ былыстарды оқ удың тә сілдері, заң дылық ты байланыстар мен қ атынастарды қ алыптастыру мақ сатындағ ы ғ ылыми ақ парат жинау. Барлық кө п тектілікті ү ш топқ а бө луге болады: педагогикалық тә жірибені оқ у ә дісі, теориялық зерттеу ә дісі мен математикалық ә діс.

Педагогикалық тә жірибені оқ у ә дісі — бұ л оқ ыту процесін ұ йымдастыру тә жірибесінің нақ ты қ ұ ралатын зерттеу тә сілдері. (Мысалы: мұ ғ алімдердің озық тә жірибелері) Мынадай ә дістерде қ адағ алау, ә ң гіме, сұ хбат, сауалнама, оқ ушылардың жазба, графикалық жә не шығ армашылық жұ мыстары мен педагогикалық қ ұ жаттарды оқ ып зерттеу қ олданылады.

Теориялық ә дістер мә селені анық тап, болжамды қ ұ рау ү шін жә не жинақ талғ ан деректерді бағ алауғ а қ ажет. Теориялық ә дістер ә дебиетті оқ умен байланысты: классиктердің адамтану, жалпы педагогика жө ніндегі ең бектері; жалпы жә не арнайы жұ мыстар мен қ ұ жаттар, педагогикалық ақ парат қ ұ ралдарын; мектеп, тә рбие туралы кө ркем ә дебиетті, педагогикалық анық тамалық ә дебиетті, педагогика жә не аралас ғ ылымдар бойынша оқ улық тар мен ә дістемелік қ ұ ралдар.

Математикалық жә не статистикалық зерттеулер педагогикада алынғ ан деректерді сауал жә не тә жірибе ә дістері арқ ылы ө ң деуде, сонымен бірге зерттелетін қ ұ былыстар арасындағ ы мө лшерлік кіріптарлық ты анық тау ү шін колданылады. Бұ лар тә жірибе нә тижелерін анық тауғ а кө мектеседі, қ орытынды сенімділігін арттырады, теориялық жинақ тау ү шін негіздеме береді. Математикалық ә дістердің педагогикада ең кө п қ олданылатыны тіркеу, ө рнектеу, сызба сызу. Осы ә дістер кө мегі арқ ылы ө ң делген нә тижелер кесте, графика, таблица тү рінде мө лшерлік кіріптарлық ты кө рсетуге мү мкіндік тудырады.

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒