Раслау һәм инкяр җөмләләр

Чынбарлыктагы кү ренешлә рне раслау һ ә м инкяр итү гә бә йле рә вештә җ ө млә лә р раслау һ ә м инкяр җ ө млә лә ргә бү ленә.

Раслау җ ө млә лә р билгенең, эшнең, предмет-кү ренешлә рнең булуын раслыйлар. Алар инкяр кү рсә ткечлә ренең булмавы белә н аерылып торалар. Раслау җ ө млә лә р хикә я, сорау, боеру формаларында килергә мө мкин. Мә сә лә н: Рә ссам егет бү ген чираттагы эшен алып килде (З. Хө снияр). Туган авыл җ имешлә ре тә нең ә шифа булсын! (Җ. Дә рзаман).

Инкяр җ ө млә лә р нә рсә не дә булса инкяр итә һ ә м фигыль составында -ма/ -мә юклык кушымчасы, фигыльдә н кала сү з тө ркемнә ре янында тү гел сү зе, -сыз/-сез кушымчалары, юк сү зе белә н оеша. Мә сә лә н: Язмыш сынаулары һ ә м югалтулар хисабына яши-яши җ ыелган акыл кө че җ иң елергә ирек бирмә с. (М. Галиев) Ул берү зе тү гел. (Н. Ә хмә диев)

Җ ө млә дә инкяр итү тулы һ ә м ө лешчә булырга мө мкин. Шуң а карап, тулы инкяр җ ө млә лә р һ ә м ө лешчә инкяр җ ө млә лә р билгелә нә лә р.

Тулы инкяр җ ө млә лә рдә хә бә р белдергә н тө шенчә инкяр ителә: Кө ймә лә рнең генә дә рьяда эзе калмый (А. Гыйлә җ ев). Хә бә рдә н башка нинди дә булса бер кисә ге белдергә н тө шенчә инкяр ителсә, ө лешчә инкяр җ ө млә дип атала: Кешелек тарихы – исә псез-хисапсыз буыннарның бә хет ө чен кө рә ше тарихы (Ш. хө сә енов). Бер ү к җ ө млә дә ө лешчә һ ә м тулы инкяр итү берьюлы булырга мө мкин: Мин Маратны гына тү гел, бә лки Фазылны да белми идем (С. Ә дһ ә мова).

Истә тотыгыз! Раслау җ ө млә нең хә бә ре аерым очракларда юклык формаларын да кабул итергә мө мкин. Раслауга аерым басым ясаганда, хә бә р ике инкяр формасын берьюлы ала. Ә зерлә нмә дем тү гел, ә зерлә ндем.

111. Раслау һ ә м инкяр җ ө млә лә рне тө ркемлә п языгыз.

Атлар - колхозның терә ге, бар карап торган тарту кө че. (Н. Ә хмә диев)	Раслау җ ө млә
Ат бит ул шундый хайван, аз гына хә л кердеме, телә сә кемгә баш бирергә яратмый. (Н. Ә хмә диев)
Андый сулы чишмә лә рне халык Изгелә р чишмә се дип атаган. (Г. Бә широв)
Унынчы класстагы утыз алты укучының һ ә рберсенең ү з холкы, ү з сә лә те, ү з телә ге, ү з омтылышы бар иде. (Г. Ә псә лә мов)
Ү зе юкның кү зе юк. (С. Хафизов)
Ана белә н ризыктан башка җ ир йө зендә тереклек булмас иде. (Ә. Еники)
Ү зә ккә ү ткә не – ү з иткә нең нең сине кире кагуы. (Н. Ә хмә диев)
Килешми сиң а эшлә пә. (С. Шә рипов)
Безнең ә дә биятта Тукай иҗ аты биек бер тау булып кү тә релеп тора. (Г. Ахунов)
Егылса да исе китми, торып басса да, бер сү з ә йтми. (Р. Хафизова)
Ә мма алар бу хыялларына бервакытта да ирешә алмаячаклар, юк. (Г. Гыйльманов)
Кошлар да, яз җ иткә ч, ү злә ренең туып ү скә н иллә рен сагынып кайталар. (И. Гази)
Газизә нең миннә н башка якын кешесе юк. (Г. Тукай)
Язмыш татарларны дө ньяның тө рле якларына чә чкә н. (Р. Нуруллина)

112. Бирелгә н җ ө млә лә р арасыннан инкяр җ ө млә лә рне аерып алыгыз. Инкяр кү рсә ткечлә ренә карап, җ ө млә лә рне тө ркемлә п языгыз.

-ма/-мә кушымчасы	тү гел сү зе	юк сү зе	-сыз/-сез кушымчасы

1. Һ ә ркем белә: сусыз яшә ү мө мкин тү гел. (Г. Бә широв)

2. Ә мма галим аларны шул чиккә җ иткерү енә ү кенми. (Р. Кә рами)

3. Шул сорау тынычлык бирми иде булса кирә к аң а. (Г. Зә йнашева)

4. Урманда бер генә яфрак та селкенми. (Җ. Тә рҗ еманов)

5. Хә ер, моның хуҗ алык дип атар җ ире дә юк иде. (Ә. Еники)

6. Лә кин ө ендә инде аны кө тү че юк. (Н. Ә хмә диев)

7. Мө нирҗ ан аның берсен дә юньлә п хә терлә ми. (Н. Ә хмә диев)

8. Ни Мө нирҗ ан, ни Хө ршит абыстайның ул тирә лә рдә йө ргә не юк. (Н. Ә хмә диев)

9. Эчә торган тө че су планетадагы барлык суларның нибары ике генә процентын тә шкил итә. (Г. Бә широв)

10. Җ ан ү ртә геч тимер чаң куы ишетелми инде. (С. Шә рипов)

11. Уйлабрак карасаң, халыкның чишмә һ ә м коеларны шулай зурлавы һ ич тә тикмә гә тү гел. (Г. Бә широв)

12. Безнең барыбыз ө чен дә туган илебез – Татарстан. (Г. Бә широв)

113. Текстта урын алган раслау һ ә м инкяр җ ө млә лә рне аерып кү рсә тегез. Инкяр җ ө млә лә рнең тө рлә рен һ ә м инкяр кү рсә ткечлә рен аң латыгыз.

Ә ти-ә ни тигезлеге белә н ү сә торган бү генге яшь буын алар эстафетасын шушы безнең замандагыча югары темпта дә вам итә алырмы – монысы минем ө чен бик ү к ачык тү гел. һ ә рхә лдә, уйландыра мине бу мә сьә лә. Шуң а уйландыра, чө нки без балаларыбызны артык нык иркә либез. Ә аларны эшкә чыныктырып тә рбиялә ү ягына тиешенчә ә һ ә мият биреп җ иткермибез шикелле. Бә лки, мин ялгыша торганмындыр. Бә лки, ү зең олыгайгач, яшьлә р тормышын тиешенчә аң лап бетереп булмый торгандыр. Чө нки алар без яшь чакларда җ ырлаган җ ырларны җ ырламый. Без уйнаган уеннарны уйнамый. Уйлары, дө ньяга карашлары – башка. Шуң а кү рә алар безнең ө чен сә еррә к, безгә караганда алар ничектер ваемсызрак, җ авапсызрак, мин-минлекне яратучанрак, дорфарак шикелле тоела торгандыр. Кем белә, бә лки, заман ү зе алардан шуны талә п итә торгандыр. (А. Гыйлә җ евтә н)

114. Җ ө млә лә рнең раслау яки инкяр синонимнарын ә йтегез. Мә гънә тө смеренең ү згә решен аң латыгыз.

1. Иртә гә Сабан туе дигә н кө нне кем тыныч йоклый ала! (Г. Бә широв).

2. Җ ир ө чен адә м баласы нилә р генә эшлә мә гә н дә, нилә р генә кү рмә гә н (М. Рә фыйков).

3. Һ ә ммә без булмый соң. (Ш. Камал).

4. Тишек авыз ни сө йлә мә с. (Мә каль)

5. Матурны кем яратмый. (Мә каль)

6. Синең ө чен авырсынаммы соң.

7. Кая инде ул укымаган.

8. Китсә нә, бү лә кне кире бирә лә р димени?

9. Нигә бармыйм ди.

10. Начар уң ыш алмадык.

⇐ Предыдущая 32 33 34 35 363738 39 40 41 Следующая ⇒