ВАМПУЛАРМЕН ШАЙҚАС

Онкилондардың айғ ай-шуынан жиһ ангездер алақ арақ та шошып оянды. Абыржығ ан Аннуир ауызғ а келіп, мойнын сыртқ а созды да, жайсыз хабар естіп ең іреп қ оя берді.

– Тү нде вампулар біздің тұ қ ымның тұ рағ ын шауыпты.

Кө сем оларғ а қ арсы жорық жариялады.

– Жарайды, басқ а лаж жоқ, жолдастар! Киіну керек, жорық бізсіз болмайды, – деді Горюнов киім-кешегін ұ стап тұ рып.

– Некелесе салып, соғ ысқ а аттанғ ан қ ызық екен!.. – деп кү лді Костяков. – Кигіз, Папу, сауыт пен дулығ аны, ә пер мағ ан қ алқ ан мен алмас қ ылыш, жас батыр майдан кіріп, салмақ шы ұ рыс.

Ә рине, осынау ексім жырдан ештең е тү сінбеген ол ұ йқ ысын еркін аша алмай, жазмыш жарына тек жыпылық тап қ арай берді. Оның кү ліп тұ рғ анын кө ріп, ө зі кү ліп, орыс сө здерін бұ зып былай деп сұ рады:

– Огне жигать, кушай варить?

– Дұ п-дұ рыс айтасың! – деп кү ліп жіберді кө рпеден басын қ ылтитқ ан Ордин. – Ол жорық алдында жақ сылап тұ рып тамақ танып алу керек екенін тамаша тү сініп тұ р... Аннуэн, Аннуир! От жақ, ет ас, сү т пісір!

Аннуир бетін қ олымен басып табалдырық та жылап отыр еді. Ординнің дауысын естіп ә уелі абдыраң қ ырап қ алды да, ізінше-ақ бә ріне тү сініп, тү нде сө нген оттың қ оламтасын қ опарып қ ызыл шоқ іздей бастады, қ алғ ан келіншектер де тө сегінен тұ рып, белдемшелерін байлай сап от тұ татуғ а кө мектесті.

Амнундак келгенде жиһ ангездер жуынып болып, от алаулап, істікте ет пісіп тұ р еді. Амандасқ ан соң от басына келіп отырғ ан ол сө з бастады:

– Ақ адамдар, біздің жұ ртқ а алғ ашқ ы бақ ытсыздық тап келді. Бү гін тү нде вампулар біздің ең алыс мекенімізге басып кіріп, шалдар мен бақ ташыларды ө лтіріп, балаларды байлап, бұ ғ ыларды айдап алып кетіпті.

Бұ л сө зді естіп Аннуир ө ксіп-ө ксіп жылады. Вампулар оның тө ркінін шауып, ата-анасын ө лтіріп, інілері мен сің лілерін алып кеткен.

– Осынша шапшаң бұ л хабарды кім жеткізді? – деп сұ рады Горюнов.

– Ә скери барабан жеткізді. Бақ ташылардың бірі аман қ алып, бізге хабар берді. Мен вампуларғ а жорық жарияладым. Кү ллі жауынгер қ азір осы арада, біз вампуларды аяусыз жазаламақ пыз. Дұ шпанымызды жазаласуғ а нажағ ай мен жасын иелерінің бірге баруын жауынгерлер қ иылып сұ райды.

– Ә рине, біз бә ріміз бірге барамыз! – деп келісімін шапшаң берді Горюнов. – Тек тездетіп ауқ ат жасайық.

Орнынан қ уана кө теріліп Амнундак:

– Ақ адамдар келісті деп қ азір-ақ хабарлайын жауынгерлерге! – деді. – Олар қ уанатын болды.

Бірер минутта бұ л хабар онкилондарғ а жетіп, алаң қ айды қ уаныштың айғ ай-қ иқ уы жаң ғ ырық тырды. Ә йелдер де аса разы болғ ан тә різді.

Аннуир жылауын қ ойып кө зін қ олымен сү ртіп тұ рып Ординге:

– Жорық қ а мен сенімен бірге барамын, – деді.

Ет шыжғ ырылып жатқ анда жиһ ангездер мылтық тарын тазалап, оқ шантайларын толтырып, жолдың керек-жарағ ын қ оржынғ а тығ ып ә лектенді – себебі жорық бірнеше кү нге созылуы мү мкін еді. Келіншектер кү йеулерінің қ ам-қ арекетіне қ арап аң ырғ ан да қ алғ ан, соның қ ырсығ ынан бірер іскектегі етін кү йдіріп алып Раку табан аузында Гороховтан сө гіс есітті. Ас ішіліп, артық ет пен шелпек қ оржынғ а салынып, жиһ ангездер сайланып жертө леден шық ты. Ойпат ү стін ұ дайы торлап тұ ратын соқ ыр тұ ман оларды да қ ұ шағ ына алды. Тұ маннан от жарығ ы да, ә рлі-берлі жү рген адамдардың сү лбесі де кө мескі кө рінеді. Басқ а тү скен пә лені бастан-аяқ хабарлап, алыстан қ атты соғ ылғ ан барабан даусы келеді. Амнундак қ ару-жарағ ын тү гел асынып ө з ү йінің табалдырығ ында тұ р еді, ақ адамдарды кө ріп қ олын сілтеп қ алды. Жорық тың басталғ анын ә йгілеп жә не оның хабарын кө рші мекендерге жеткізіп, таяу тұ рғ ан барабандардың бірі даң ғ ырлап қ оя берді. От басындағ ы адамдар асығ ып-ү сігіп, ру-руымен сапқ а тұ рып жатыр, алда жауынгерлер, артта жү к кө терген ә йелдер мен ө з тұ рақ тарына қ айтуғ а бет алғ ан жасө спірімдер. Ә рине, Амнундак тұ қ ымының ә йелдері ү йінде қ алмақ, бірақ бә рі ерлері мен балаларын аттандырғ алы тік кө теріліп далағ а шық ты, бә лкім, бұ л ет жақ ынымен ақ тық кө рісуі де болар. Қ оштасу тым қ ысқ а болды. Ә йелдер жылағ ан жоқ, тегі, сү йіскен тү рі болуы керек, ерлерінің мойнына асылып бетіне бетін тақ асты. Барабан даң ғ ырымен Амнундак пен ақ адамдар бастағ ан жасақ жорық қ а жол тартты, ерткен екі иті вампулардың ізіне тү скенде кө п пайда келтіруі тиіс. Жедел басып тұ п-тура жиырма бес шақ ырым жердегі тоналғ ан

мекенге тартты. Ормандар мен алаң қ айлар алмасып, біртін- біртін қ оштасып, ә йелдер саптан жырылып, ө з мекендеріне бұ рылды. Тұ ман сейіліп, кү н жарқ ырап, шыжи бастады.

Ойран-топаны шық қ ан мекенге жеткенде тү ске дейін ә лі біраз уақ ыт барды. Вампулар ө ртеп кеткен жертө ленің іші жанып, шаң ырағ ы ортасына тү сіпті, кей жерде шым астынан жалын тілі жылт ете қ алады, кү йген тері мен жү ннің иісі кең сірік жарады. Алаң қ айдың шө бі тапталып, кей тұ сында қ ан ұ йып жатыр. Ә р жерде алып кетуге ауырсынып, басын кесіп бауыздап тастағ ан шал-кемпірлердің мә йіті. Шашылып жатқ ан сынық найза мен жебе, жыртылғ ан киім, қ ирағ ан ыдыстың жұ рнақ тары.

Астан-кестені шық қ ан тұ рағ ын кө рген ә йелдер зар ең іреп, алаң қ айды басына кө терді, бә рінің де ө зегі ө рт – бала- шағ асы мен жақ ын-жұ рты тү гел жау қ олында. Жауынгерлер ү н-тү нсіз, алаң қ айда олардың тү нерген жү зінен, от шашқ ан кө зінен кек қ айтарғ анда еш мейірім жасамайтыны айқ ын білініп тұ рды. Амнундак аз-кем тынығ ып алуғ а ишарат білдірді. Аман қ алғ ан басын таң ып алғ ан бақ ташы орманнан келіп шапқ ыншылық жайын бастан-аяқ баяндады.

Еркек кіндіктің кө бі тойғ а кетіп, қ айрат кө рсетер кісі аз қ алғ анын алдын ала білсе керек, сірә, тү н ортасына таман вампулар алаң қ айды қ оршап алып, аяқ астынан бақ ташыларғ а тарпа бас салады да, екеуін сойылмен ұ рып ө лтіріп, біреуін талдырып тастайды. Ол есін жиса, бә рі кү л-талқ ан: жертө ле ө ртеніп жатыр, бұ ғ ыларды айдап кеткен, алаң қ айда тек ө ліктер ғ ана қ алғ ан. Таң ертең бақ ташы тонаушылардың қ ай бағ ытқ а кеткенін анық тап алыпты. Оның аман қ алғ ан себебі бұ таның қ асында тұ р екен – қ араң ғ ы мен тұ манда вампулар оны таба алмапты.

Қ азалы рудың ә йелдерін кү л болғ ан жұ ртында қ алдырып, қ алың жасақ тағ ылар мен бұ ғ ылардың ізіне тү сіп, терістік- шығ ысқ а қ арай жө неді. Иттер алда жү гіріп отырды, мұ ның ө зі ілгері қ арай шапшаң жылжуғ а жағ дай жасады, ал тағ ылар

торуыл қ ұ рса, есті мақ ұ лық тар табан аузында-ақ тауып берер еді. Оның ү стіне жү к арқ алағ ан ә йелдер қ алып, жауынгерлердің тез жү руіне жағ дай туғ ан, сондық тан олар ауық -ауық жү гіріп алып та отырды. Тө ң ірек тып-тыныш: тек жұ мсақ аяқ киімнің жең іл дү рпілі мен жү рек дү рсілі ғ ана естіледі. Алаң қ айдың ашылар жақ бетінде тұ рғ ан дә у теректің тү біне келіп, иттер жоғ ары қ арап арс ете қ алғ анша олар осылай екі сағ ат жеделдете жү рген еді.

– Ағ аш басында торуыл тұ р! – деп сыбырлағ ан Амнундак орман бойлап алаң ды қ оршауғ а бұ йрық берді.

Сол-ақ екен, Белуха каң қ ете қ алды – бақ са оғ ан ағ аш басынан атқ ан тас тиіпті. Жиһ ангездер жапырақ тың қ озғ алғ ан тұ сын шалып қ ап, басып жіберіп еді, гү рс еткен ү н алаң қ айды жаң ғ ырыктырып, онкилондар жебесі терекке жауып кетті. Жауап ретінде ағ аш басынан ө кірген ащы дауыс шық ты да, бұ тақ тарды сындыра-мындыра екі қ ара дене жерге кү рс етті.

– Ағ аш басында бұ лар екеу-ақ болғ аны ма? – деп сұ рады мылтығ ын оқ тап жатып Горюнов.

– Жоқ, олар торуылғ а бесеуден кем шық пайды, – деп жауап берді Амнундак. – Қ азір кө ресің.

Ол бір бұ йрық беріп еді, бірнеше жауынгер шоқ қ а сү ң гіп кетті. Ағ аш басы тып-тыныш. Қ озғ алып кетсе-ақ, ө здерін дұ шпанғ а ұ стап берерін вампулар сезсе керек. Сондық тан онкилондардың біразы ағ аш басына жаудыртып жатқ ан жебеге мә н бермей, ағ аш тасасына, жуан бұ тақ тарғ а жабыса тү сті. Міне, осы ағ ашқ а таяу бауырдан шырпы-шылан кұ шақ тап, онымен найзадан бетін қ орғ аштап бірнеше онкилон шық ты. Шырпыларын теректің тү біне ү йіп от қ ойды да, замат тайып берді. Қ у шырпы лезде тү тіндеп жана бастады. Жоғ арыда дұ шпанының бар қ имылын бақ ылап отырғ ан вампулар жапырақ арасынан ө рт салушыларды байқ амай қ алыпты. Шырпыдан қ ою тү тін кө теріліп, жалын теректі жанай бастағ анда ағ аш басынан тағ ы да ө кірген дауыс естіліп, бірнеше

найза отқ а топ етіп тү се қ алды. Онысына от ө рши тү сіп, кө зі ашылғ ан шырпы сытырлай жанып, ағ аш басындағ ылардың жағ дайы қ ыл ү стінде қ алды. Вампулар ағ аштың ұ шар басына кө теріліп еді, сирек жапырақ тың арасынан нысанағ а бірден ілікті, тағ ы бір дү ркін атылғ ан мылтық екеуін қ ағ ып тү сті, біреуі жерге кү рс етіп, екіншісі бұ тақ қ а ілініп, басымен тө мен салбырады, бірер минутта оның тә ніне оншақ ты жебе қ адалды. Соң ғ ы вампу ағ аштың екінші бетіне шығ ып, ұ зын бұ тақ тың ұ шына дейін жорғ алап барды да, тө рт метр биіктен жерге секіріп тү сіп қ аша жө нелді. Алаң қ айда онкилондар оның алдын орап, жебемен қ арсы алды да, ол жиекке жетпей мұ рттай ұ шты.

Амнундак алғ ашқ ы қ ауым ө гізінің мү йізінен жасалғ ан тұ рбадан ысқ ырып беріп еді, алаң қ айдың жан-жақ жиегінен жауынгерлер жү гіре шығ ып, кө сем мен ақ адамдардың жанындағ ы жасақ жеткен ағ аштың тү біне жиналды. Ағ аш басынан қ ұ лағ ан ү ш тағ ыда жан жоқ, ү шеуінде де оқ тың жарақ аты бар, сонда да тіріліп кетеді деп сескенді ме, онкилондар бә ріне де найза бойлатты. Бә рі де жиһ ангездердің саяхатта кө рген тағ ысынан айнымайды: жү ндес, бұ лшық етті, кескіні хайуан тектес, шашы дудар-дудар, шамасы, соғ ыс қ имылына орай бетін қ ып-қ ызыл қ ынамен бояса керек, онысы ө здерін тіпті жексұ рын кө рсетіп тұ р. Ешкім қ алмады ма екен деп кө з жеткізу ү шін бір онкилон ағ аштың басына шығ ып, одан вампулар қ алдырып кеткен шоқ парлар мен найзаларды алып, жанып бітуге таяғ ан отқ а лақ тырды.

Алғ ашқ ы айқ ас онкилондар ү шін еш шығ ынсыз жең іспен бітті. Енді тікелей шығ ысқ а тартқ ан ізбен жасақ ілгері жылжыды, тағ ылардың тұ рағ ы, тегі, ойпаттың осы жақ шетінде болуы ық тимал. Торуыл қ айтып кездескен жоқ, сірә, алғ ашқ ысының ө зі дұ шпанның жақ ындағ анын хабарлау ү шін қ ойылғ ан бақ ылау кү зеті болса керек, ит біліп қ ап, ол ойын да жү зеге асыра алмады.

Жә не бірнеше шақ ырымды ә п-сә ттің арасында жү ріп ө тті. Аласа ормандар жиек жақ ын қ алғ анының жаршысындай еді. Бұ талы тоғ ай басталғ анда, жасақ сә л аялдап, тың тың дады

– алдан айғ ай-шу, тоқ ылдағ ан дыбыс шық ты. Арнайы жіберген барлаушылар бауырғ а дейін барып, осы сү рлеу тірелетін ү ң гір тұ рағ ы екен, аузына қ ойтастар қ ойып, бекініс жасап жатыр деп хабарлады. Мә лімет алысымен, Амнундак онкилондарды ү шке бө ліп, біріне Ординді бас қ ып, бұ та- бұ таны паналап терістіктен келуді, Костяков бастағ анына тү стіктен тиісуді тапсырды. Бұ л жасақ тардың екеуі де жарты шақ ырым кері шегініп, ағ ашсыз танаптан тез жү гіріп ө тіп, жар жағ алай отырып тағ ылар тұ рағ ына екі бү йірден тиюі тиіс. Ү шінші жасақ сол сү рлеумен шоқ тардың бауырына жетіп, бірден ү ш жақ тан дү рсе қ оя беру ү шін анау екеуінің тақ алғ анын кү тіп жатты. Вампулар жұ мысын жан салып-ақ істеп жатыр: қ ақ пақ тастарды қ алап ү ң гірдің аузын қ оршап болуғ а таяу, торуылшыларына сеніп, қ арауыл қ оймай, олар дұ шпанының жақ ындап қ алғ анын да сезген жоқ. Шамасы, қ орғ анды таң ертең нен бері жасап жатса керек, қ абырғ асы казір кеудеге кеп қ апты. Жиырма шақ ты адам ү йінді арасынан тегіс тақ та тастарды таң дап ә періп тұ р да, қ алғ андары қ алап жатыр. Сол тас ә періп жү ргендер кенет ағ ашсыз танаптан жү гіріп бара жатқ ан онкилондарды кө ріп қ алды. Жалма-жан жанұ шыра айқ айлап, олар кө терген тасымен қ орғ анғ а жү гірді.

– Кө зге кө рініп тұ рғ анында ату керек оларды, – деді Горюнов. – Бұ л оларды абдыратып, кескілескен айқ аста қ арсылығ ын азайтады.

Тоғ ай мен вампулардың арасы тө рт жү з қ адамдай жер. Горюнов пен Горохов атып қ алды. Нажағ ай шатырлағ анын естіп, дұ шпанын кө ре алмай дал болып тоқ тай қ алғ ан вампулар жан-жағ ына жалтақ тап, айқ айласып қ орғ андағ ылармен хабарласты. Кейбіреулері кө теріп келе жатқ ан тастарын тастай беріп, тым-тырақ ай қ ашты: біреуі қ орғ анғ а, біреуі бұ тағ а жү гірді. Қ орғ ан ішінен айуандай ө кірген ащы дауыс шық ты.

Бұ тағ а қ арай жү гірген вампулар онкилондардың оғ ына ұ шты: тірі қ алғ андары бауырды жағ алай қ ашып еді, онкилондар тү п ізіне тү сіп аттатпады.

Қ орғ ан қ абырғ асынан ешкім кө рінбей, алдын ала жіберген жасақ тар екі жақ тан жақ ындап қ алғ анда Амнундак шабуылғ а белгі берді. Қ ашқ ан тағ ыларды қ уып кеткені болмаса, оның жасағ ы тү гел тас ү йіндісін басып ө тіп, қ орғ анғ а тұ ра ұ мтылды. Қ абырғ ағ а қ ырық қ адамдай қ алғ анда вампулардың басы қ ылтиып, шабуылшыларғ а тас пен найза жауып кетті, бірнеше онкилон қ ұ лап тү сті, бірақ жақ ыннан екі дү ркін атылғ ан мылтық ү ні вампулардың жан даусын шығ арып, қ ұ тын қ ашырып, бас кө тертпей тастады. Осы кезде екі жақ тағ ы жасақ тар да жетіп, жар мен қ абырғ а арасындағ ы саң ылаудан қ орғ анғ а кіріп, тура бағ ыттағ ы жауынгерлер секіріп тү сіп, қ оян-қ олтық айқ ас қ ызды да кетті. Ординнің алтыатары ә лсін-ә лі зә ресін ұ шырып, вампулар қ орғ ана алмады.

Бірнеше минуттың ішінде бә рі де бітті: ө лгендер мен жараланғ андар атшаптырым алаң ды жауып кетті: қ абырғ адан секіріп тү сіп, қ ашып қ ұ тылмақ болғ ан ондағ ан вампу тү п ізіне тү скендердің оғ ына ұ шты. Қ орғ анушылардың қ атарында ерлермен бірдей соғ ысқ ан ә йелдер де қ аза тапты.

Жиһ ангездер ү ң гірді аралап, тү кпірде ұ йлығ ып бір жерге топырлағ ан бірнеше кемпір мен отыз шақ ты баланы тапты, бә рі де қ алш-қ алш етіп, ө кси шың ғ ырды. Ө здерінің қ олды болғ ан балаларын тауып алу ү шін онкилондар бұ л тобырды далағ а біртіндеп алып шық ты. Ө з балаларын тану онша қ иынғ а тү спейді: себебі олар сә л ақ шыл да, денесінде тү к жоқ тың қ асы. Ал вампу балалары ұ стағ анды тырнап, қ олын тістеп пә ле қ ылды. Қ олды болғ ан балалар тобырдың ортасында екен, бә рінің бет-аузы кө геріп, қ анталап кеткен,

«қ онақ жай» қ ожалары ұ рғ аны аздай, тістелеп тастапты. Қ олды болғ аны он ү ш еді, содан жеті қ ыз бен екі ұ л ғ ана табылды, тө рт ер бала жоқ болып шық ты. Қ анына қ арайғ ан онкилондар ү ң гірден алып шық қ ан вампудың барлық ұ л балаларын

бауыздап тастады. Олар осынысын кемпірлер мен қ ыздарғ а да жасамақ еді, жиһ ангездер Амнундактан қ ырғ ынды енді доғ аруын сұ рады.

Ү ң гірдің бұ рыш-бұ рышын қ арап жү ріп олар бір қ араң ғ ы тү кпірден қ ол-аяғ ын байлап, ү стіне тері ү йіп тастағ ан ә йелді тапты. Жарық қ а алып шық қ анда байқ ады: бұ л онкилон келіншегі екен, вампулар оны кө ктемнің басында ұ рлап ә кетіпті, бейшара терілердің астында тұ ншығ уғ а шақ қ алыпты, ү сті-басы кө гала қ ойдай, соқ қ ан таяқ пен қ айыстың іздері қ анталап тұ р. Ө зіне-ө зі келген соң ол кү н қ ұ рғ атпай қ инап, ұ рып-соқ қ анын, ә сіресе, тә ні бақ адай жалаң аш деп кү ліп, ә йелдердің қ атты қ орлағ анын айтты. Жаң ағ ы ә зірде шабуыл басталғ анда кемпірлер қ ол-аяғ ын байлап, терімен бастырып тастапты.

Сондай-ақ ү ң гірден вампулардың онкилондардан ұ рланғ ан қ ару-жарағ ы, ыдыс-аяқ, киім-кешек, тө сек-орны сияқ ты керек- жарағ ын тапты. Кемпірлер мен қ ыздарды ү ң гірден қ уып шығ ып, вампулардың айқ ас алаң ында қ алғ ан шоқ парлары мен найзаларын ү йіп ө ртеп жіберді. Оғ ан дейін барлаушылар ұ рланғ ан бұ ғ ы табынын да тауып алды, вампулар бағ а білмейтін жә не бә рін бірден сойып жеп тауыса алмайтын болғ ан соң, жануарларды қ айыспен бұ та-бұ тағ а байлап тастапты. Жеп ү лгерді ме, ә лде андап келе жатқ анда айырылды ма – вампулар ә кеткен бұ ғ ыдан бірнешеуі жетпей шық ты.

Онкилондар сазайын тартқ ан тағ ылар тұ рағ ынан кешкісін ғ ана кетті. Орнында ажалын ө з ордасында тапқ ан вампулардың ө лігі қ алды, тұ рағ ы алынысымен жараланғ андары да бауыздап тасталғ ан-ды.

Опат болғ ан бесеуін, қ атты жараланғ ан алтауын кө теріп алып онкилондар қ айтар жолғ а тү сті, жең іл жаралылары ө зі жү ріп келеді, олардың арасында жауырынына найза тиген Ордин де бар. Олар жасақ тың орта тұ сында келе жатыр, аман қ айтқ ан бұ ғ ылар, қ ұ тқ арылғ ан балалар, ө з иесін тапқ ан

бұ йымдар да солармен бірге. Сондық тан баяу жылжып, тү нге қ арай ғ ана олар тоналғ ан тұ рақ қ а келді. Аналар қ ұ тқ арып алынғ ан балаларымен қ уана қ ауышты. Ординнің қ олын таң улы кө ріп, кө зіне жас алғ ан Аннуир оны қ ұ шақ тай кетті. Кеше ғ ана жар таң дап қ осылғ ан осы мекеннің бір қ ызына опат болғ ан кү йеуін зембілге салып алып келді.

⇐ Предыдущая 15 16 17 18 192021 22 23 24 Следующая ⇒