ВАМПУЛАРМЕН ТҰҢҒЫШ ТАНЫСТЫҚ

Аюдың басын еттен арылтып, қ оймағ а жасыруғ а тиіс Никифоровты жалғ ыз қ алдырып, жиһ ангездер ойпатты жиектей отырып терістік-шығ ысқ а бет алды. Алғ ашқ ы сапардан таныс жерлерді кө ктей ө тіп, тү ске тармаса олар бір ашық алаң ғ а шық ты. Оның дымқ ыл топырағ ынан кө лге таяу тұ ста ө гіз бен жылқ ы тұ яғ ына қ оса жалаң аяқ адам ізін тапты. Бұ л онкилон ізі емес, себебі олар аяқ киімсіз жү рмейді. Жә не мынау табанның таң басы тым ү лкен, башпайлары ә деттегіден ә лдеқ айда ұ зын, бірінші жә не екінші башпайларының арасы едә уір алшақ.

Терістік-шығ ысқ а қ арай кеткен ізге иттерді салып жиһ ангездер тағ ы да екі алаң қ айдан асып, ү шіншісіне

жақ ындағ анда шуылдағ ан дауыстар есітті. Иттерді қ арғ ысынан жетелеп, орман бауырына абайлай жетіп жазық қ а кө з тастап еді: вампулар жү р. Сегіз адам шө пте жатқ ан бір қ араны айналып билеп жү р, онысы соғ ып алғ ан ірі хайуан болса керек. Вампулар тү гел тыр жалаң аш, денесі қ оң ырлау, тү кті. Жалбырағ ан шашы иығ ына тү сіп, бет-аузын келте сақ ал- мұ рт басқ ан. Бір қ олына қ ысқ а найза ұ стап, бір қ олында – шоқ пары, бір орнында секіріп, аяғ ын алғ а, артқ а сілтеп, қ олын сермеп билеп жү р. Би ырғ ағ ымен «Ой-го-го! », «Ай-ду-ду! » деп бірер сө зді ә лсін-ә лсін қ айталап, айғ айлай береді.

Би он минутқ а созылды, сосын вампулар олжасын айнала қ оршап, терісін сыпыра бастады. Қ ызығ ы, енді келді: ә рқ айсысы қ аны сорғ алағ ан жылы еттен кесіп-кесіп алып қ арбыта асай бастады. Қ арны тойғ асын ғ ана олар олжасының қ олын қ ол, жілігін жілік етіп, қ ара кесек тұ сын кесіп алып теріге орап, жетеуі алаң қ айды басып, шығ ысқ а қ арай жө нелді, сегізіншісі қ алғ ан етті кү зетіп орнында қ алды, тө бесінде екі бү ркіт оғ ан қ айта-қ айта шү йіліп қ алық тап жү р. Жү ресінен отырып ап етке қ ұ нығ а тү скен кү зетші тө рт кісі мен екі иттің ту сыртынан білдіртпей жетіп келгенін байқ амай қ алды. Крот ыр-р ете қ алғ анда ғ ана жалт қ арады. Ә уелі ол тұ ра-ақ зытпақ шы еді, бұ рын кө рмеген, онкилондарғ а еш ұ қ састығ ы жоқ адамдарғ а аң тарылып, олардың кезене ұ стағ ан жылтыр таяқ тарына, қ асына ерген қ асқ ыр сияқ та екі мақ ұ лығ ына қ арап, пышағ ын тү сіріп алып, қ олында бір кесек еті, қ орық қ анынан қ алшылдап отырды да қ ойды.

Терең ге орналасқ ан кішкентай шү ң ірек кө зі оның аласа маң дайын екі доғ ағ а ұ сатып кө рсетеді, аң қ иғ ан аузынан аппақ тісі ақ сиып, кесек азулары байқ алады, қ ысқ а иегі жү зіне тағ ылық таң басын тепкізіп тұ р. Ұ зынша ақ таяқ ша ө ткізілген танауы делдиіп, мұ рны жапырайып жатыр, қ ұ лағ ы ұ п-ұ зын, сү йектен дө ң гелетіп жасағ ан сырғ асымағ ы оны созып иығ ына тү сіріп тұ р. Мойнында аю мен қ абан тісінен тізілген алқ асы бар.

Вампу мен жиһ ангездер бірнеше минут бойы ү н-тү нсіз бір-біріне карасты да қ алды.

Кенет тағ ы адам атып тұ рып, жартылай бұ зылғ ан ө гіз етін бір-ақ аттап, дұ шпан жоқ жақ пен кеудесін алғ а тө сеп ата жө нелді.

– Қ ап, айырылып қ алдық -ау! – деп ө кінді Костяков. – Ұ стап алып қ олын байлап бірге ала кету керек еді.

– Оң айлық пен байлата қ ойса! – деп кү лді Горюнов. – Бұ лшық еті мен тісі қ андай екенін кө рдің із бе? Біздің оғ ан тө ртеулеп ә ліміз жетпейтіні хақ. Ол біреуіміздің желкемізді ү зіп, не кең ірдегімізді орып кетер еді.

– Ұ стағ ан кү нде де оны қ айда апарамыз? – деп сұ рады Ордин.

– Тұ тқ ында ұ стап байқ ап, тілін тү сінуге тырысар едік, мінез-қ ұ лқ ын зерттер едік. Кө не тас дә уір адамының тілі мен мінез-қ ұ лқ ын зерттегеннен қ ызық не бар. Ә не, қ аруы қ алыпты, қ араң ыздаршы.

Вампу найзасы мен шоқ парын шө пте қ алдырып кетіпті. Найзасының ұ зындығ ы бір метрдей, сабы тү п-тү зу ақ қ айың, сә л ү ң гіген ұ шына ө рескел сомдалғ ан ұ зынша шақ пақ тас қ ыстырып, тү сіп қ алмас ү шін оны кө н қ айыспен шандып бекітіп қ ойғ ан. Шоқ пары ә лгіден жуыр ағ аштың тү п жағ ы, сыпталғ ан тү бірінің жуандығ ы тү йілген жұ дырық тай.

Шоқ пардың ұ зындығ ы жетпіс сантиметрдей, ә леуетті қ олда, ә сіресе, қ ол тө белеске таптырмайтын қ аһ арлы қ ару мұ нымен кісінің басын кү лпә рше ғ ып, ө гіз иә жылқ ыны талдырып тү сіруге болады. Бұ рынырақ кеткен вампудан қ алғ ан басқ а шоқ пардың басына ү шкір, қ ырлы шақ пақ тас байлағ ан, онысы ірі хайуанның басына тисе, тесіп ө тетін тү рі бар.

Ө гіз ө лімтігінің бір жақ қ абырғ асының еті тұ тас сылынып, алдың ғ ы, артқ ы аяқ тары шауып алыныпты. Алайда жерде ә лі де жарты еті мен басы жатыр. Ә лгі адамдар, сө з жоқ, ө з олжасына қ айта оралуғ а тиіс.

– Менің ше, олар мұ нда оралмайды: қ ашқ ын кө ргенін айтып ү рейлерін ұ шыруғ а тиіс, – деген болжам айтты Горюнов.

– Бә лкім, олар бізді кө руге, болмаса аулап алуғ а ә дейілеп оралар да, – деді Костяков.

– Жасырынып кү те тұ райық, сө йтіп олардың тұ рағ ын кө ріп алайық, – деп ұ сыныс жасады Ордин.

– Егер олар бізді ізімізге тү сіп тауып алса ше? Сірә, олар тә жірибелі ізші болуы керек, – деді Горюнов.

– Із тастау ү шін ә уелі батысқ а ө тейік, содан орман ішімен айналып екінші жақ тан шығ алық.

Осы ақ ылғ а кө ніп, ет пен қ аруғ а тимей, жиһ ангездер алаң қ айдың терістік бетіне қ айта жасырынды. Тегінде, тұ рақ тары онша алыс болмаса керек, бақ ылаушылар алаң қ айдың шығ ыс бетіндегі бұ та қ озғ алып, арасынан барлаушының дудар басын шалып қ алды. Ө лексеге екі бү ркіт қ онып, шоқ ып жатыр, екеуі бө лек жатқ ан ішек-қ арынмен отыр. Бұ дан вампулар алаң қ айда еш адам жоғ ын бірден байқ аса керек, бұ та арасынан отыз шақ ты адам қ аптап шығ а келді, арасында оншақ ты ә йелдері де бар. Олар жү гіре басып ө лексеге келді. Бірінен кейін бірі жалп етіп ұ шқ ан бү ркіттер алаң қ айды шыр айналып, тө беде ә лі қ алық тап жү р.

Вампулар ө лексені айналып, еттің мұ рты бұ зылмағ анына, қ ару-жарақ тың орнынан қ озғ алмағ анына қ арап, қ арадай ү рей шақ ырғ ан қ ашқ ынғ а кү лісіп жатқ ан сияқ ты. Шамасы, олар оғ ан бірдең е елестеген, онкилондар болса етті тастап кетпек былай тұ рсын, кү зетшісінің де жоқ тауын бір-ақ асырады деп тұ рса керек. Қ ашқ ын ақ талып керемет адамдардың қ ай арада қ алай тұ рғ анын кө рсетіп, иттің қ андай екенін тү сіндіріп, оның даусына салып ү ріп те қ ойды. Сонан соң ғ ана бірнеше адам ө лексенің тө ң ірегін тінтіп, жиһ ангездердің ізін тапса керек, сол кеткен жақ қ а беттеді. Қ алғ ан вампулар етке айналып, қ алың ми сү йегін сындырып, ішек-қ арынды аршып алды. Оны арқ алап ә йелдер кері тұ рақ тарына оралды да, еркектер із кесіп кеткендердің соң ынан жү гіріп, жолдасының зә ресін

ұ шырғ ан бейтаныстарды қ уып жетуге жанталасты. Алаң қ айда ө гіздің қ абырғ асы мен омыртқ асы ғ ана қ аң қ айып, бү ркіттер шоқ итын да ештең е қ алмады.

– Мұ нысы жақ сы болды! – деп қ уанып кетті Костяков.

– Еркектері кетті, біз енді тұ рақ тарында қ алғ ан ә йелдеріне қ онақ қ а барамыз.

– Еркектері қ айтып келіп сыбағ амызды берсін деймісің?!

– деп мырс етті Горюнов.

– Бә рібір бізге енді алғ а жү руге болмайды: олар біздің онкилондар тұ рағ ына баратын жолымызбен тартып, олай барсақ, беттесіп қ аламыз. Онан да тұ рақ тарын кө ріп алып, тү стіктен айналып кетейік.

Тағ ы адамдар тұ рағ ындағ ы тұ рмысты кө ру ниеті сақ тық ты жең іп, сү рлеуге тү сіп, тө ртеуі де шығ ысқ а қ арай тартты. Жерге тамғ ан қ ан ізі оларғ а ә йелдер жү рген жолын нұ сқ ап тұ р. Кө п кешікпей алдан айғ ай мен кү лкі естілді, олар тасаланып келіп шағ ын алаң қ айдың ортасынан тағ ылар тұ рағ ын тапты. Уақ ытша ма, ә лде жазғ ысы ма, ә йтеуір жалғ ыз теректің тү бінен тұ рақ теуіпті. От жанып жатыр, айналасында ә р жастағ ы ә йелдер мен балалар отыр. Ә йелдерінің бойы ерлерінен едә уір аласа, бірақ олардан сымбаттырақ, тү гі де аз, ә сіресе кеуде жағ ы жалаң аштау. Оның есесіне шашы ұ зын, бірақ қ обырап жатыр, танауына ө ткізген таяқ ша мен астың ғ ы ерніне, қ ұ лағ ына тағ ылғ ан ақ дө ң гелекшелер болмаса, жү зі жылырақ кө рінгендей, қ оң ыр мойнында алқ а ағ араң дайды. Киім дегеннен бірінде де тұ лдыр жоқ. Балаларының шашы да, тү гі де аздау.

Етті таяқ шағ а шаншып, отқ а сә л ғ ана ұ стап, вампулар жеп жатыр. От басына тақ ау ү лкен тас жатыр, соғ ан салып, ү стінен екінші таспен ұ рып, ә йелдер миды шағ ып, борпылдатып сора бастады. Айғ ай-сү рең салып, мә з боп кү ліп, бә рі кә реге батып жатыр.

Ә бден тойып алып ә йелдер қ алғ ан етті бұ тақ қ а іліп, екеуі теріні жерге тө сеп, шақ пақ қ ырғ ышпен оның шө лі мен қ ан-

жынын сыли бастады. Басқ алары от басына кө сіліп, кө ң ілі жайланып мызғ уғ а кірісті. Балалар да бірін-бірі қ уалап асыр салып жү р: біреуі шө пке аунап, мә ре-сә ре болса, біреуі маймылғ а ұ қ сап, ағ ашқ а шығ ып, айғ ай салады.

– Ал біз шығ а келсек қ айтеді? – деп сұ рады Костяков.

– Олар ғ ой қ орқ ып, тым-тырақ ай қ ашады, біз тұ рағ ын кө ріп, коллекцияғ а қ ару-жарағ ын, ү й заттарын аламыз.

– Олар қ ашпай, корғ анысқ а кө шсе ше? Кексе ә йелдердің ө зі жиырма шақ ты, ә рқ айсысының кү ші біздің кез келгенімізден артық, – деп қ арсылық білдірді Горюнов.

– Мылтық ты аспанғ а атсақ, қ орқ ып тұ ра қ ашары шә ксіз. Бұ лай да бір тә жірибе жасап кө ру қ ызық кө рінді де, жиһ ангездер қ аруын кезеп бұ та арасынан шығ а келіп, тұ п- тура тағ ылар тұ рағ ына бет алды, иттер тө рт тағ андап ойнап жү рген балаларды аң ның ө зінше бір тү рі ме деп абалай қ уды. Мұ ның ә сері мық ты болды. Ә йелдер атып тұ рып, от пен теректің айналасына топырлады, алдында ғ ана қ ашқ ыннан есіткен ғ ажайып адамдарғ а қ арап, аузын ашып аң ырды да қ алды бә рі. Балалардың иттен зә ресі ұ шып, қ ашып келіп ә йелдердің артына тығ ылды. Алайда ә йелдер есін шапшаң жинап, найза мен шоқ парғ а жармасты. Біреуі ырылдағ ан екі иттің ортасында қ ұ лап қ алғ ан баласына ұ мтылды. Ә йел найзамен шанышқ анша Горюнов иттерді шақ ырып алып

ү лгерді.

– Кө ріп тұ рсың дар ғ ой, қ ашу бұ лардың қ аперінде жоқ, қ айта бізге атқ алы найзаларын оң тайлап, кө теріп алды, – деп ескертті Ордин.

– Кешігіп қ алмай, атуғ а тура келер. Егер біз кері бұ рылсақ, қ орық ты деп ойлап, артымыздан тап беруі мү мкін, – деді Костяков.

– Иә, ойынды бастауын бастағ ан екенбіз, енді ұ тып шығ у керек, – деді Горюнов. – Екі оқ ты ә йелдердің басынан асыра атып, екеуін сақ тық та ұ стайық.

Костяков пен Ордин атып қ алды, ә сері адам айтқ ысыз болды: ө здеріне қ аратқ ан жылтыр таяқ тан жарқ етіп шық қ ан от пен тү тінді кө ріп, гү рс еткен дыбысты есіткен бойда ә йелдер найзалары мен шоқ парларын тастай беріп, тізерлеп жата кетті де, зар ең іреп жалбарынып, жалына қ олын жайды, балалар ө кіріп қ оя берді.

– Жарайды, мұ ны мен кү ткен жоқ ем! – деп дауыстап жіберді Костяков. – Олар тұ ра қ ашып, біз қ алағ анымызды алатын шығ армыз деп ойлағ анмын.

– Енді оларғ а ептеп жақ ындап, қ ұ дай болып кө рінуіміз ғ ана қ алды, – деп ұ сыныс айтты Ордин.

– Қ ай қ ұ дай, олардың найзасы мен шоқ парын қ ымқ ыратын қ ұ дай ма? Одан да алдымен мылтық ты оқ тап алалық.

Мылтық тарын оқ тап алып, жиһ ангездер салмақ пен басып тізерлеп жатқ ан ә йелдерге жақ ындады. Он-ақ қ адам қ алғ анда, балалар дү рбелең туғ ызып, ү рейленіп орманғ а қ арай тұ ра қ ашты. Бірінен соң бірі ә йелдер де солардың соң ынан тартты. Орнында бетін жерге тө сеп, тұ ла денесі дірілдеп, бір ғ ана ә йел қ алды.

Жақ ындап келіп жиһ ангездер оғ ан ү ң іле қ арады. Оның арқ асын қ ысқ а сирек тү к басыпты, табаны мен алақ анында ештең е жоқ. Табанының терісі қ алың дығ ы мен қ аттылығ ы жө нінен мү йізге ұ қ сайды, ү лкен башпайы басқ аларынан бө лек оқ шау тұ р, арқ асына қ арағ анда балтыры мен білегінің жү ні қ алың. Алдынан қ арағ анда тү гі аз, беті мен кеудесі тіпті тап-таза, бірақ сақ ал-мұ рт болмағ ан соң кем иегі еркектерге қ арағ анда кө зге кө бірек ұ рады, оның есесіне кө зінің ү стіндегі доғ а білінер-білінбес. Алайда ат жағ ы, шү ң ірек кө зі, таяқ ша ө ткізілген жапырайғ ан мұ рны, дө ң гелек ақ сү йекпен дү рдите тартылғ ан ерні сұ лулық тың ауылын онан алыстатып тұ р. Сабын, тарақ дегенді ғ ұ мыры білмей қ обырай дудырағ ан шашының арасында шө п сабағ ы ма, жапырақ па – ә йтеуір жоқ тан ө згенің бә рі жү р. Ал бұ лшық еттері ә йелдің ә леуетті екенін аң ғ артып-ақ тұ р.

Бейшара ә йел ақ ыры тыншыды, бақ са, оның бір аяғ ы мық ты қ айыспен терең қ ағ ылғ ан қ азық қ а тас қ ып байлап тасталғ ан екен. Оның басқ а ә йелдермен неліктен бірге қ ашпағ анының себебі енді айқ ындалды. Зайыры, ол бірдең е ү шін жазаланса керек.

Екі шоқ пар, екі найза, май баттасып, қ анмен кү рең іткен дө рекілеу ағ аш аяқ пен қ ырғ ыш алып, оғ ан ә йелдің мойнындағ ы алқ асын қ осып ала кетуге айналғ анда, бә рін Горюнов кідіртті.

– Мынауымыз тұ п-тура тонау болып шық ты. Ә йелдерді ө лердей қ орқ ытып, аз ғ ана мү лкін сыпырып алып кеткеніміз жө н болар ма екен?

– Ой, бұ л бас пайдасы емес, ғ ылым ү шін ғ ой, – деп қ арсыласты Костяков.

– Дегенмен жақ сы емес. Орнына бірдең е қ алдырып кету керек.

Қ оржындарын ақ тарып, кішкентай айна, шыны моншақ, сынық бә кі мен дә рінің темір қ албырын алып, оғ ан екі бос гильзаны қ осып, ә лі де кө зін жұ мып жатқ ан ә йелдің қ олының қ асына тастады. Содан сон білдіртпей басып орманның бауырына барып жасырынды да, бақ ылауғ а кірісті.

Біраз уақ ыт қ ұ лақ қ а ұ рғ ан танадай тыныш болып тұ рды. Содан соң ә лгі ә йел басын кө теріп, бейсауат адамдар кеткеніне, ө зіне еш залал келтірмегеніне кө зі жетіп, айнала бір қ арап алды да, екі саусағ ын аузына салып, ұ зақ ысқ ырды. Жауап ретінде орман жақ тан да ысқ ырық естіліп, ұ замай ә йелдер жү гіріп бірінен соң бірі келе бастады. Олар жақ ындағ анша жаң ағ ы ә йел жерде жатқ ан, жалтырап кө з тартатын заттарды кө ріп, бірақ бас салуғ а қ орқ ып, қ олын соза беріп, кү йдіріп кететіндей тартып алып, ә уре болды. Ақ ыры, жең сігі жең іп, заттарды кезек-кезек ұ стап, аудара қ арап, иіскеп, таң дана шың ғ ырып жіберді. Жү гіріп жеткендер де оларды қ олдан-қ олғ а тү сірмей, айғ айласып, дауласып жатты. Алқ асынан айырылғ ан ә йел шыны моншақ ты мойнына

сала беремін дегенде, екі ә йел кеп таласып тартты да, жібі ү зіліп моншақ тар жерге домалап кетті. Бә рі ү йме-жү йме болып, моншақ ты теріп, қ олына тү скендері оны аузына тығ ып, ә лек-шә легі шық ты.

– Біздің сыйлығ ымыз бә ле боп жабысып, ә йелдер ө зара тө белеспесе жарайды ғ ой, – деп кү лді Горохов.

Алайда жиһ ангездер олардың дауы мен бө лісінің ақ ырын кү ткен жоқ, вампуларғ а жолығ ып қ алмас ү шін тү стік-шығ ысты бетке алып тартып берді. Тү нде бір алаң қ айғ а қ онуғ а тура келді де, Амнундактың қ осына ертең іне тү ске таман жетті. Ол ертемен ә р бағ ытқ а жоқ шылар жіберіп, ақ адамдар адасып кетті ме екен, ә лде уә десін бұ зып, тайып тұ рды ма екен, – деп қ ауіптеніп отыр еді. Меймандардың қ олынан вампулардың найзасы мен шоқ парын танып, олардың қ айда болғ анын білгенде, бейқ амдық тары ү шін қ атты кейіді. Онкилондар тө ртеуден-тө ртеу вампулардың жеріне аяқ басуғ а ешқ ашан тә уекел етпес еді деп ескертті.

Жаң а жайын ө здері жоқ та сақ адай-сай етіп қ ойса да жиһ ангездер ол кү ні кө семнің жертө лесіне қ онып шық ты. Бастан-аяқ онкилондарша тұ рмас ү шін олар осы жолы базадан шай-қ ант, киім-кешек, ыдыс-аяқ ала келіп, дұ рысырақ ө мір сү руді ойлады.

⇐ Предыдущая 13 14 15 16 171819 20 21 22 Следующая ⇒