МҰЗДЫ ТЕҢІЗ АРҚЫЛЫ

Жиһ ангездерді ү ш тә улік бойы тұ тқ ынында ұ стағ ан боран да ақ ыры басылды-ау. Кө ктемгі кү н шұ ғ ыласы Қ азандық аралының терістігіндегі мү йісінен басталып, батысқ а да, шығ ысқ а да, солтү стікке де кең жайылып кеткен Мұ зды тең іздің шалқ ар айдынын кіреукелеген ақ қ арғ а шағ ылып, сә скеден-ақ айнадай жалтырады да жатты. Кө зді қ арық тырып алмас ү шін барлығ ының да кө зілдірік киюіне тура келді. Ә йтпесе Қ иыр Солтү стікте кө ктемде кө п болатын кө з ауруына шалдығ уы кә дік. Кү н ә лі аласа тұ р, ә сіресе соң ғ ы жауыннан кейін жалтырап кеткен айдын қ ары қ ұ йтақ андай мың сан айнаны шұ ғ ылағ а шағ ылыстырып бетке ұ стағ андай, ө ткір нұ р жарқ -жұ рқ етіп кө зді қ арық тырады. Ондайда кісі бірнеше кү н тү к кө рмей қ алады да, оның ақ ыры жанарды шағ ып шымшылағ ан ауруғ а ұ ласып, жаның ды жай тапқ ызбайды. Ең кү ң гірт кө зілдіріктің ө зі, екі жаны қ алың тормен қ апталып бетке жабысып тұ рмаса, кө мек бере алмайды. Тұ рғ ылық ты жұ рт ортасынан сә л ғ ана саң ылау шығ арып кө зілдірікті тақ тайдан жасайды, алайда ол да ұ дайы пана бола бермейді. Горохов пен Никифоров кү ртік астынан нарталарды қ азып алып, иттерді жегіп, жү ктерді артып болғ анша ү ш жиһ ангез маң айды барлап, тең із арқ ылы жү рер бағ ытты болжағ алы мү йістің ту сыртында тұ рғ ан жатағ ан тө беге кө терілді, ашық

кү н алыстың ө зін алғ а жайып тұ р.

Қ ыс боран білгенін істеген тең іздің қ арлы айдыны ә р жерден бұ зылып, сең дер ү здік-создық созылып ана тұ стан бір, мына тұ стан бір состиып, қ ар қ аптағ ан жылтыр ұ шы жасыл тартып, айнадай жарқ ырағ ан басқ а мұ з шоқ ылардан оғ аш кө рінеді. Кейде ақ киіздің арасынан қ оң ыр жолақ тар шалынады, бұ л – жылым емес, қ арын жел сыпырып, жалтыратып тастағ ан мұ з. Тө менде қ ырық шақ ырымдай қ иырда ғ ана бозамық тұ ман арасынан ашық тең із – кө кжиекті тұ тас алып жылым жатыр, оны тіпті айналып ө туге де

болмастай. Аспан бұ лың ғ ыр болғ анда ашық су қ ара дақ қ ұ сап кө рінеді, себебі оғ ан сұ р бұ лттың кө лең кесі тү седі.

Жылымнан ә рі жатқ ан алқ апты тұ ман басып терістік кө кжиектің тап тү кпірінен мұ нардан қ ылтиып бір қ ара бұ лдырайды.

– Дә у де болса Беннетта аралы анау, – деп оғ ан бірінші болып кө зі тү скен Ордин дауыстап жіберді.

Ол нұ сқ ағ ан жақ қ а Горюнов пен Костяков жалт қ арады.

Горюнов бірден компасқ а жармасты.

– Беннетта аралы бұ л емес, – деді Горюнов. – Ол арал шығ ысқ а қ арай бұ рыс жә не Қ азандық тан кө рінбейді де. Зә уде бір сағ ым болмаса, біздің кө ріп тұ рғ анымыз – Санников жері. Толльдің айтуына қ арағ анда, ол осы жақ та болуғ а тиіс.

Жалма-жан екеуі дү рбісін суырып, біреуі «Санников жерін іздеу ү шін» Шенк берген кө не қ арауыл тұ рбаны қ олғ а алды. Жылым тұ манының ар жағ ынан ә лгі қ ара бірде қ ылаң етеді, бірде кө рінбей кетеді. Соғ ан қ арамастан оның басында қ ар жатқ ан сү п-сү йір шың дар тізбегі екенін, бө лек-бө лек болып кө рінгенімен, тұ тас қ арлы дала екенін кө ріп білді олар. Жаң ағ ы сілем біраз жерге дейін жалғ асып барады да, екі жақ ең іске қ арай сің іп жоқ боп кетеді. Тура жү рсе, оғ ан дейін жү з жиырма-жү з отыз шақ ырым жер.

– Анау, сө з жоқ, жер!

– Жер болғ анда да жоғ ары, таулы жер!

– Қ алайша, оны қ ар тұ тас басып жатқ ан жоқ?

– Сірә, тау баурайы бар тұ сы бірдей қ ар ұ стамайтын тік жар болуғ а тиіс.

– Ондай қ ұ зар биік тауларда қ аз-ү йрекке де, онкилондарғ а да орын болмасқ а керек.

– Таулардың ортасында жазық жер бар.

– Қ айткенмен де бұ л сағ ым емес, Санников жері, – деп мә лімдеді Горюнов. – Ол кө кжиектің Толль мен Санниковтың ө зі кө рген тұ сында тұ р. Сағ ым болса ұ дайы бір орында тұ руы

тиіс емес, ол жылымның ү стінде іркіліп, жылымның орын ауыстыруына қ арай тү р кө рінісін де ө згертіп тұ рады.

Жақ сы дү рбіден қ арауыл тұ рба тә уір боп шық ты, оны ұ стап тұ рғ ан Костюков екі тау сілемін кө ріп, алдың ғ ысының аласа ә рі бастан-аяқ аппақ екенін, аржағ ындағ ы биігінің қ ара қ ұ з, шың екенін ажыратып та берді.

– Екі жотаның арасы жазық екенінде шек жоқ, бә лкім, кең де жазық болуы.

– Оны мекендеген онкилондарғ а адам аяғ ы жетпеген десең ші, – деп сө з қ осты Ордин.

– Ал біз барып қ ой, олардың тыныш тіршілігінің шырқ ын бұ замыз, – деп қ осарланды Костюков. – Былайғ ы дү ниеден бірнеше ғ асыр бө лініп қ алғ ан адамдарды кө з алдың а келтірудің ө зі қ иын.

Иттердің ү ргені, ұ лығ аны, қ ың сылағ аны қ ырқ ағ а да жетіп, ә ң гімені ү зді де, жолғ а шығ у керек екенін еске салғ андай болды. Боран иә қ атты аяз болмаса ғ ой, бұ л ит бейшаралар шапшаң жү ргенді қ алап, бә рі дайын болғ ан кезде, осылай ү ріп, ұ лып ө здерінше қ уанышын білдіріп жатады. Горюнов компасын жаң ағ ы жұ мбақ дү ниеге қ арай тағ ы бір бағ ыттап алды да, ү шеуі де ең істегі, ү йшікке беттеді.

– Дегенмен жер бү гін кө рінді ме? – деп Горохов оларды сауалмен қ арсы алды.

– Тамаша кө рініп тұ р, ешқ андай кү мә н енді болуы да тиіс емес, – деді Горюнов.

– Кө ру керек екен ө зін. Сіздер шай ішкенше қ ырқ ағ а жү гіріп шығ ып та келемін. Мен бір-ақ рет кө рдім, оның ө зі де шала-шарпы.

Жиһ ангездердің дү рбісін алып, екі кә сіпкер қ ырқ ағ а жө нелді. Біреулер лашық қ а, біреулер тө беге қ арай тартқ анын кө ріп тыншық қ ан иттер жегілген қ алпы жата-жата кетті.

Тө беден тү скен Горохов пен Никифоров та Санников жері ө те жақ сы кө рінетінін ө здері оны бұ рын да сол бағ дардан байқ ағ анын айтты.

Ұ замай кішкентай керуен мү йістен тең ізге тү сіп, тұ п-тура терістікке тартты. Ү ш кү н тынық қ ан иттердің жү рісі нарталарғ а бір аптағ а жетерлік отын сияқ ты ү стеме жү к тиелгеніне қ арамастан ширақ -ақ. Жұ мбақ жерге арада ү ш-ақ қ онып жетуге болар еді, бірақ боран кө теріліп кетіп, тағ ы да аяқ қ а тұ сау болуы кә дік. Ө йтсе ү скірік аязда шай қ айнатып, ас-су ысытып іше алмайтын жерге тү неу де қ иын.

Тегіс жермен олар тез жү ріп, сең кездескенде шабандап қ алып келеді. Кешқ ұ рым қ ырық шақ ырымдай жол жү ріп сең гір-сең гір сең дер арасынан мұ з шоқ ылардан панасы бар жазық тауып, қ оналқ ағ а тоқ тады. Шатырды шапшаң тігіп жіберіп, от жағ ып, ас пісірді, сонан соң қ ып-қ ызыл алауы мұ з ү стінде ойнағ ан оттың басында сағ ат шамасы, отырды. Кү н батысқ а сү ң гіп ғ айып болды, тү стікте алашабыр бұ лт арасынан ай кө рініп жоқ боп, кө рініп жоқ боп жү р, терістікте сарғ ыш доғ а мен дің гекке ұ қ сас ә лжуаз солтү стік шұ ғ ыласы ойнайды. Ай бұ лтқ а енгенде ол ап-айқ ын кө рінеді.

Ұ йық тар алдында Горюнов кө кжиекті жә не бір шолғ алы мұ з шоқ ығ а шық ты. Ай сығ алап, қ арлы жазық ты, тө бе-тө бе сіреу сең дерді кө гілдір жұ мсақ бір нұ рғ а малып тұ р. Тү стіктен суық жел соғ ып, кө кжиекте қ ара бұ лт тү нереді, оның ар жағ ында Қ азандық аралының жотасы қ арауытады.

Ертең інде кү н тү неріп, тү стіктен жел кү шейе тү сті. Горохов пен Никифоров бораннан секем алып, иттерді қ ыса айдады. Бірақ мұ з біртегіс емес, шақ ырым сайын мұ з шоқ ылар тізбегі тап келіп, бұ рынғ ыдай болмай, жү ріс шабандап кетті. Сұ рқ ай аспанда таң атқ аннан бері бір жолақ тұ р, бұ л – алда кең шалқ ар жылым жатқ анының белгісі. Кешке қ арай жылым тіпті жақ ын қ алды, қ ұ лақ қ а толқ ын шуы келді. Биік бір мұ з шоқ ыдан асқ анда қ арсы алдан жарты шақ ырымдай ашық тең із шығ а келді, айдыны – ақ шулан толқ ын, кө шкін мұ з.

Тең із тіпті кө кжиекке дейін кө сіліп кеткен. Боран кө теріп кетпесе, ертең енді осыдан ө ту қ ажет.

Сондық тан байдарқ аларды тез тү сіріп, жү к тиеуге оң тайлы болу ү шін мұ здың жиегіне жету керек, жел жә не тү стіктен, тең із мұ зды бұ л жақ тан бұ зар деп қ ауіп ойлауғ а болмайды. Қ оналқ ағ а олар ашық айдынғ а жү з елу қ адамдай ғ ана мұ з шоқ ының іргесіне кеп тоқ тады, оның ө зінде шатыр, нарталар мен иттер ә рең сиятын алаң қ айды зордың кү шімен тапты; бұ л – батыс пен тү стік жақ тан тү ксиген биік мұ зарттар тө нген жер, жалпы, бұ л ара соң ғ ы соқ қ ан терістік желі бү кіл сең ді қ уып кеп бірінің ү стіне бірін ү йіп кеткенінің айғ ағ ы секілді.

Сең пана болып ә рі есік аузынан от жағ ылғ ан шатыр жылы да жайлы еді. Онысы не керек, тү нге қ арай жел кү шейіп, боран кө терілді. Шатырдан бес-алты метр жоғ арырақ қ апалақ тап, ұ йтқ и соғ ып, ү йіре борап қ ар қ алай тө пеп тұ рғ аны от жарығ ымен айқ ын кө рінеді. Желдің екпінімен қ алың мұ з қ ақ ырап, ызың дағ ан, ұ лығ ан ү ндерді сап жұ тып, ауық -ауық гү рс еткен дыбыс қ ұ лақ тұ ндырады.

– Бұ л несі тағ ы да? – деп гү рсіл алғ аш естілгенде шошынғ ан Костяков айғ айлап та жіберді.

– Мұ з жарылып жатыр, – деп жауап берді Горюнов.

– Иә, мұ з жарылды, – деп қ оштады Горохов сабырмен.

– Егер жел теріс айналып терістіктен соқ са, ол да ық тимал, онда толқ ын біз тұ рғ ан тұ сты жиектей ұ рып, мұ зды сө гіп, кө тере бастайды ғ ой. Ал ә зір жел тү стіктен – қ ауіп ойлар жө н жоқ.

– Қ алай дегенмен де, қ орқ ынышты-ау, Матвей Иванович,

– деді Никифоров. – Ойлап қ араң ызшы, біз ғ ой шылым шегіп, ә зіл айтып қ аннен-қ аперсіз отырмыз, ал астымызда небары екі-ақ аршын мұ з, онан ә рі тү псіз тұ ң ғ иық емес пе! Аралдар арасы сә л алаң сыздау – тең із терең емес, жер тиіп тұ р.

– Астымызда қ андай терең дік барының қ ажеті не бізге, мейлі жиырма, қ аласа жү з метр болсын! – деп мырс етті Ордин. – Мұ з жарылса, онда да, мұ нда да қ арық боламыз.

– Дегенмен мұ нда қ ауіптірек, тең із де, жер де кө рінбейді ө йткені.

– Тоның а қ ымтанып ұ йық тай қ алсаң, бә лкім, бә рін тү сің де кө рерсің, – деп қ алжың дады Горохов.

– О да дұ рыс, ә йткенмен жаталық, таң атқ анша ұ йық тайық, кү н шық қ ан соң кө ң іл де тыншыр.

Алайда олар алаң дап ұ йық тады, себебі мұ зда жатқ анда оның алыс-жақ ын жарылғ анының бә рі жақ сы естіліп тұ рады екен. Иттер де ә деттен тыс тынымсыз ұ йық тап, бірде бірі, бірде басқ асы маң қ ылдап, ырылдап мазаны алды. Горохов ә лденеше тұ рып, шатырдан сығ алап жел бағ ытын ө згерткен- ө згертпегенін бақ ылады. Жарық тү сіп барлығ ы оянғ анда басу айтқ ан да сол болды.

– Тү к те жоқ, жел сол бағ ытынан соғ ып тұ р, қ озғ алмай- ақ жата берулерің е болады.

Сә скеге дейін жатты да, қ арны ашқ ан соң барып бір-ақ тұ рды бә рі. От жағ ып, шай қ ойды. Горохов пен Никифоров иттерге ас қ ұ юғ а кетті. Иттердің қ аперінде тіпті тү к жоқ, екі сең нің арасында желдің не екенін білмей бір жерге ұ йлығ ып жатыр бә рі. Боранның беті жаман, бірде бес-он минут басылады да, бірде екпіндеп ұ ли ала жө неледі. Оның бір тынғ ан кезінде биік мұ зғ а шық қ ан Горохов жан-жағ ын шолып шығ ып, ысқ ырып айғ ай салды.

– Алайда, ағ айындар, біз жү зіп бір жақ қ а маң ып кетіппіз, айнала – су.

Барлығ ының да зә ресі ұ шып, оғ ан ілесе ә лгі мұ зартқ а шық ты: кеше мұ збен келген тү стік жақ та қ арлы мұ нар арасынан жойқ ын тең із қ арауытады, терістік жағ ы да су, ал батыс пен шығ ыс тізбектеліп жатқ ан сең гір-сең гір сең дер,

шетіне тіпті кө з жетпейді жә не ештең е айырып болмайды. Кө п тұ руғ а мұ рша келмеді, екпіндей жө нелген жел қ апалақ - қ апалақ қ арымен соқ қ ылап, бә рін ең іске қ уып шық ты. Шатырғ а оралуғ а тура келді.

– Менің ойымша, біз тұ рғ ан мұ зды алқ ап қ алғ ан мұ з айдынына нашар кіріккен, – деді Горюнов. – Мұ з жарылғ ан кезде желдің ырқ ымен бұ л жер бө лініп, тең ізге қ уып тасталғ ан.

– Сонда қ ай жақ қ а?

– Ә рине, солтү стікке, жел қ айдан соғ ушы еді.

– Тең іздің бұ л тұ сында ағ ым болса ғ ой, бізді алысқ а, батыс болмаса шығ ысқ а да айдап ә кетеді.

– Ә лбетте ә кетеді.

– Енді не істейміз?

– Ештең е істеуге болмайды. Ауа райы бұ лай болып тұ рғ анда біздің байдаркамен жү зу қ атер. Боранның басылуын кү туден басқ а лаж жоқ.

– Біз тұ рғ ан мұ зды тағ ы да быт-шыт қ ылса ше?

– Осығ ан дейін быт-шыты шық пағ ан жалпақ мұ з алда да аман сақ талар деп сенуге болады, тек басқ а бір мұ зартқ а яки сіреу сең дерге соқ пасын де.

– Ол ү шін байдарқ аларды сайлап, оларғ а керек-жарақ ты артып қ ойғ ан артық болмас.

– Дұ рыс-ақ! – деп қ ұ птады Горохов.

Таң ғ ы тамақ ты ішіп алып, нарталардың жү гін тү сіріп, олар байдарка қ ұ растыруғ а кірісті. Қ ұ рап болып оларғ а жү к пен нарталарды тиеді, қ алғ аны тек шатыр мен тө сек орын ғ ана, оларды да алғ аш қ атер тө нгенде жиып алу қ иын емес. Ара- тұ ра жел саябырлағ ан сайын олар мұ з шоқ ығ а шығ ып, жан- жақ ты шолады, бұ рынғ ыдай терістіктен де, тү стіктен де тең із кө зге тү седі, ара қ ашық тық – екі жақ тан да жү з метрдей жер.

Осылай бір кү н ө тті. Бұ рынғ ысынша боран ұ йтқ ып тұ р. Кешкі асын ішіп алып, жанып біткенше оттың жарығ ымен отырды. Кө ң іл қ обалжулы, кейде аяқ астындағ ы мұ з ойнап тұ рғ андай сезіледі. Алайда мұ зда жаң а жарық пайда болғ анын білдіретін гү рсіл таң атқ алы естілген жоқ. Шамасы, бө лініп шық қ ан мұ зарт берік болса керек, тү нде олар кезек кү зетісті

– жаман айтпай жақ сы жоқ. Жел саябырлап, ара-арасында кү ң гірт ай да сығ алап қ ояды.

Кү зет кезегі соң ынан тиген Ордин ұ йық тап кеткен екен, бетіне шағ ылғ ан кү н шапағ ынан оянды. Ол кө терілген кү н мен кө гілдір аспанғ а таң ырқ ай қ арады, кү н айығ ып, жел бә сең депті, жаң а қ ар кө з ұ ялтып жалт-жұ лт етеді.

Ордин жалма-жан мұ з шоқ ығ а шығ ып, тү стікте кө кжиекке дейін кө сіліп жатқ ан кө к тең ізге, оның бетінде шұ ғ ыла ойнатқ ан майда толқ ынғ а кө з тастады, бұ лар тұ рғ ан мұ з алаң ының батыс жағ ы жарты шақ ырымдай да, шығ ысы ә лдеқ айда келте. Теріскейде су танабынан ә рі осылай қ арай баяу жылжып келе жатқ ан алып мұ зарт кө рінді. Ордин жалма-жан жатқ андарды оятты, бә рі жү гіріп жоғ арығ а шық ты.

– Бә лкім, шық қ ан кү н бірден кө рсетпегенде тү стіктің қ айда, терістіктің қ айда екенін білмей, мен бұ рынғ ыдай тең із солтү стік жақ та деп тұ ра бермек екем! – деп дауыстап жіберді Костяков.

– Иә, біздің жолымыз болды, – деді Горюнов та. – Байдаркамен жү зіп, жү к тиеп, тү сіріп жү рудің орнына, шатырда тыпыр етпей жаттық та, боран бізді тең ізден ө зі ө ткізіп салды.

– Ө зеннен салмен ө ткен сияқ ты десейші, – деп қ ойды Горохов.

– Жә не қ азына есебінен, ештең е тө летпей ө ткізді ғ ой, – деп кү лді Никифоров.

– Алда ә уейіленбей есте ұ стасын деп боран-кө кеміз аздап қ орқ ытып алды, – деді Костяков.

– Бұ л бізді жағ ағ а апарып тірер ме екен, ә лде байдарканы тү сіруге тура келе ме? – деп сө з қ озғ ады Ордин.

– Жағ ағ а апарып тіреуге тиіс. Жү зуге кө п те қ алғ ан жоқ, жел тұ рса мына мұ з шоқ ылар – жақ сы желкен.

– Ә зір ауқ аттанып алалық, сосын жолғ а қ амдану керек,

– деп ұ сыныс білдірді Горюнов.

Жел бә сең болғ андық тан, экспедицияғ а аса сә тті паром болғ ан мұ з алаң ы алғ а қ арай баяу жылжыды. Ас ішіп боп, байдарканы бө лектеп, нарталарды қ ұ рып, олар паромның қ озғ алмайтын бір мұ зды алқ апқ а барып тірелуін кү тіп шоқ ығ а қ айта шық ты. Сағ атқ а жуық кү тті, кенет мұ здың шайқ алғ аны байқ алып, шет жағ ы сө гіліп, сең сынық тары бірінің ү стіне бірі шығ ып қ алды. Ақ ырын соғ ылғ аннан сең дер елеусіз болып шық ты, паром шапшаң сап болды.

– Айлақ қ а ә кеп тіреді, – деп айғ ай салды Горохов. Қ олына балта, кү рек алып жол аршымақ оймен жиһ ангездер паромның шетіне шық ты да, біртегіс жер тауып алып, қ озғ алмайтын мұ зғ а ә п-сә тте-ақ кө шіп алды.

Никифоров келекелі бір кербездікпен ә лгі келген мұ з алаң ына тағ зым етіп, айғ ай салды.

– Рахмет, жігітім, жеткізіп салғ анына! Айтары не, жақ сы- ақ серуендеттің!

Мұ з паромның бағ ыттан онша ауытқ ымағ анын ескеріп, Горюнов биігірек бір шоқ ыдан Санников жерін кө ру, сө йтіп, жолын айқ ындап алу ү шін нарталарды терістікке қ арай бастады. Жол алғ аш аса қ иын болды, бір сең нен кейін бір сең кезігіп, тү ске дейін он-ақ шақ ырым жылжыды. Жә не бұ л сең гір мұ здар қ иыр кө кжиекті мү лдем кө рсетпей тастап қ иын қ ылды. Ә йтеуір тү с ауа тегіс мұ з басталып, кө кжиекте мұ нар арасынан жұ мбақ жердің ә лі алыс болса да ү шкір шың дары кө зге бір шалынды-ау.

– Міне, ү шінші кү н жү ріп келеміз, сонда да бір бар болғ ыр қ арасын кө рсетер емес! – деді аса бір ө кініш ү нмен Горохов. Оның торығ ың қ ы ү ні қ асында тұ рғ ан Горюновтың назарын бірден аударып алды.

– Кө мейің де бір тү йткіл бар-ау, Никита, – деді ол.

– Дұ рыс айтасың. Кү мә ндануғ а айналдым. Ә лгі мұ зарт бізді тең ізді кө ктей ө тіп, осында тегін ә келген жоқ, Матвей Иванович. Мағ ан мұ ның жер емес, сағ ым секілді болады да тұ рады. Арбап, алдап мұ нартып тұ ра бере ме деп ойлаймын. Алыстап кетіп, қ айта алмай жү рмейік.

– Сенің ойың а да қ айдағ ы-жайдағ ы келеді екен, – деп кү лді Горюнов. – Енді бірер кү н жү релікші, ол жер қ ол созым ғ ана болады.

– Ал, менің ше, ертең ол жерің кү мә н қ алдырмайтындай болып айқ ын кө рінбесе, кешікпей кері қ айтқ аннан дұ рысы жоқ.

Горюнов сө зді доғ арып, жұ мбақ жерге бағ ыт ұ стады. Жұ мбақ жер енді терістік шығ ыстан менмұ ндалады – зайыры, паром желдің ырқ ымен немесе ағ ыспен бұ ларды батысқ а қ арай біраз апарып тастаса керек. Жол бағ ытын ө згертуге тура келді. Тегісірек мұ з шапшаң ырақ жү руге жағ дай туғ ызып, кешке дейін бұ лар отыз шақ ырымды алып та тастады. Кү н батар алдында кө кжиек ә бден айқ ындалып, жиһ ангездер ақ жотаның жон арқ асынан тік шаншылғ ан шың дардың қ арауытқ ан ү шкір бастарын дү рбісіз-ақ анық кө рді. Енді Гороховтың ө зі де тынышталайын деді.

Сол бағ ытпен тағ ы да екі кү н жол жү рді. Бірақ кү н бұ лың ғ ыр болып, жер кө рінген жоқ, шамасы, жер бауырлай жатқ ан бұ лт оны жауып қ алса керек. Ақ ыр аяғ ында ү шінші кү ні тү скі ү зілістен кейін мұ з шоқ ылар тү гел таусылып, аппақ қ ар басқ ан далағ а да табан тиіп, олар жоғ ары қ арай кө теріле бастады. Иттердің жү рісі бірден баяулады.

– Аяғ ымыздың астындағ ы жер емес пе ө зі? – деп дауыстап жіберді Ордин.

– Жер болғ анда да тап ө зі! – деп діттей тү сті Никифоров.

– Тауғ а шығ ып бара жатқ анымызды иттерден-ақ байқ амайсың ба?

Осы кезде сә л сейілген бұ лт астынан бірер шақ ырым алдан биік аппақ жар шығ а келді.

– Ә зір бұ л жерде қ ардан басқ а ештең е жоқ! – деп кү ң к етті Костяков. – Тау бір жақ қ а тағ ы жасырынып қ алды.

– Ә бігерін қ арашы енді! Ақ жардың астынан тауды да табамыз. Керек болса қ ардан басқ асы да тұ р, ә не! – деп Горюнов керуеннен жү з қ адамдай жерде қ арайып тұ рғ анды нұ сқ ады.

Жалма-жан ү шеуі де сол жерге тартты. Қ ұ з жартаспен қ оян-қ олтық айқ асқ а шығ атындай Ордин белінен балғ асын шешті. Қ арлы жазық та адыр болып оқ шау тұ рғ ан бұ л жартас біртегіс жып-жылтыр еді. Ү стін жел жалап, боран сипап жалтыр мұ з етіп тастағ ан. Шапқ ыны тастың жарығ ына тығ ып жіберіп, басып қ алғ анда бір кесек тау жынысы ұ шып тү сті. Оны Ордин абайлап аудара қ арап:

– Міне, бұ л базальт болса керек, – деді.

– Кү теріміздің ө зі осы еді ғ ой, – деп салды Горюнов. – Зады, бұ л жанартау жынысы Мұ зды мұ хит аралдарынан кө п табылса керек, мұ ның ө зі – бұ л арада бағ зы бір кезде ыстық лава атқ ылағ анының белгісі.

– Еһ, шіркін, онда ғ ой қ азіргідей емес, жылы болғ ан бұ л ара, ә! – деп ө кінген сың ай білдірді Костяков.

Базальт кесегі Никифоровпен бірге нарталардың қ асында қ алғ ан Гороховқ а салтанатпен алып келінді. Мұ ның ө зі аяқ астында жұ мбақ ө лке Санников жері жатқ анының ең жақ сы дә лелі еді, кім білсін, бұ ғ ан адам табаны тұ ң ғ ыш тиіп тұ рғ ан шығ ар.

Жылғ амен баяу жоғ арылай отырып, екі сағ ат шамасында керуен тағ ы бір аппақ қ ұ лама жардың тү бінен шық ты. Жар қ абырғ асы селдір тұ ман арасынан айқ ын кө рініп, екі жақ тан да жылғ алана жолды кесіп, кө з ұ шына сү ң гіп барады. Жоғ ары қ арай енді тік кө терілмей, қ иғ аштай шығ уғ а тура келді. Боран таптағ ан қ ардың қ атқ аны сонша, тіпті ауыр нартаның табан ізі ә рең тү седі.

⇐ Предыдущая 3 4 5 6 789 10 11 12 Следующая ⇒