№10-дәріс. Ақшалай талапты беріп қаржыландыру (факторинг).

Дә ріс жоспары:

1. Факторинг шартының тү сінігі.

2. Факторинг шартының мазмұ ны.

Негізгі ұ ғ ымдар: факторинг, фактор, клиент, несие беруші, борышқ ор, қ аржы агенті

1. Ақ шалай талапты беріп қ аржыландыру (факторинг) шарты бойынша бір тарап, қ аржы агенті (фактор) ақ шаны басқ а тараптың, клиенттің билігіне береді немесе беруге міндеттенеді, ал клиент қ аржы агентіне клиенттің (несие берушінің ) осы ү шінші тұ лғ амен (борышқ ормен) қ атынастарынан туындайтын ө зінің ақ шалай талабын қ аржы егентіне береді немесе беруге міндеттенеді.

Факторинг шарты екі тү рлі қ асиетке ие, оның мазмұ ны цессия (талап етуді беру) сияқ ты міндеттемедегі адамдардың ауыстырылу нысанын еске салады. Екінші жағ ынан, онда агенттің арнайы сипаттағ ы қ ызметтерді кө рсетуімен сипатталатын агенттік келісімнің де элементтері бар. Факторингтің мә нісі – қ аржылық немесе ө зге ұ йымның (фактор) тауар сатушысын сатып алу бағ асын алудан босату арқ ылы оның жағ дайын елеулі тү рде жақ сартуында болып табылады. Сатушы бұ л кезде оның кә сіби қ ұ зірет аясымен қ амтылатын функцияларды ғ ана атқ арады, ол тауарлар мен қ ұ жаттарды жө нелтуді жә не т. б. жү зеге асырады.

Факторинг экспорттық -импорттық операциялар аясында кең інен қ олданылады. Мұ нда субъектілерді мемлекеттік заем қ атынастарына тартудың тікелей жә не жанама факторларын ажыратады.

Тікелей факторинг кезінде бір ғ ана қ аржы агенті болады: ол экпортердің (сатушының ) елінде факторинг туралы келісімді экспортермен бекіткен экспорт бойынша қ аржы агенті. Жанама факторинг кезінде екі қ аржы агенті болады: экспорт бойынша қ аржы агенті жә не импортер (сатып алушы) еліндегі импорт бойынша қ аржы агенті. Жанама факторинг кезінде сатушының факторинг туралы келісімі белгілі болғ ан шетелдік сатып алушы тө лемді ө з елінде жү зеге асырады. Импорт бойынша қ аржы агенті экспорт бойынша қ аржы агентіне тө лемді сатушы елінде тө лейді, ол алынғ ан соманы экспортерғ а береді. Экспортер мен импорт бойынша қ аржы агенті арасында шарттық қ атынастар болмайды. Жанама факторингтің артық шылығ ы – қ аржылық ұ йымдардың ә рқ айсысының, яғ ни экспорт бойынша қ аржы агентінің жә не импорт бойынша қ аржы агентінің, жергілікті клиентпен іскерлік қ атынаста болуында. Сондық тан, халық аралық жеке қ ұ қ ық тық сипатқ а ие емес факторингтің азаматтық -қ ұ қ ық тық қ атынастары туындайды. Факторингтің қ ұ қ ық тық нысандары ретінде ашылғ ан жә не ашылмағ ан факторинг ажыратылады.

Факторинг шарты екі жақ ты ақ ылы шарт. Факторинг щартының екі жақ тылығ ы кейінірек қ арастырылатын, тиісті қ ұ қ ық тар мен міндеттердің шарттың екі тарабына да туындайтынынан кө рінеді, олар келтірілген анық тамада ашылғ ан осы шарттың негізгі мазмұ нымен қ ымтамасыз етілген.

Факторинг шартының ақ ылылығ ы алдын ала келісілген соманы беруге жауап ретінде клиенттің факторғ а мү ліктік қ ұ қ ық ты беруінен кө рінеді. Факторинг шарты реалды да, консенсуалды да сипатқ а ие болуы мү мкін. Кейбір заем шарттарындағ ыдай ақ шалай талапты беріп қ аржыландыру шартының мақ сатына қ ұ қ ық тық маң ыз берілуі мү мкін. Жалпы ереже бойынша факторинг шартының мақ саты маң ызды болып табылмайды, тараптар кө здейтін мақ саттар айқ ын болады, мә селен клиент шарт бойынша тө лемді ө з уақ ытында жә не кепілді тү рде алуды кө здесе, фактор қ андай да себептер бойынша берілетін мү ліктік қ ұ қ ық тық ө зіне ө туіне мү дделі болады. Негізінен фактордың қ ызығ ушылығ ы жү зеге асырылатын ақ шалай тө лем сомасы мен ө зіне ө тетін талаптың іс жү зіндегі қ ұ нындағ ы айырмашылық тан пайда табу мү мкіндігіне негізделеді.

2. Факторинг шарты жазбаша нысанда жасалуы мү мкін. Талап етуді беру нысанына қ ойылатын талаптар сақ талуғ а тиіс. Бұ л талап етуді беру жү зеге асатын мә міле қ андай жазбаша нысанда жасалғ анына қ арай факторинг шартының нысаны тиісінше болуғ а тиіс дегенді білдіреді. Мемлекеттік тіркеуді қ ажет ететін мә міле бойынша талап етуді беру осы мә мілені тіркеу ү шін белгіленген тә ртіпте тіркелуге тиіс. Бағ алы ордерлік қ ағ аз бойынша талап ету берілген кезде клиентпен индоссамент жү зеге асырылуғ а тиіс.

Ақ шалай талапты беріп қ аржыландыру шарты аясында жү зеге асырылатын қ ызмет банкілік операциялар қ атарына жатады. Қ азақ стан Республикасының «Қ азақ стан Республикасындағ ы банктер жә не банк қ ызметі туралы» Заң ның 30-бабына сә йкес факторингтік операция: тауарлар (қ ызмет кө рсету, жұ мыс) сатып алушысынан тө лемді талап ету қ ұ қ ығ ын тө лемеу қ ауіпінен бірге алу банктермен, Қ Р Ұ лттық Банкінің лицензиясы болғ ан кезде, жү зеге асырылады. Аталғ ан заң ды актінің 5-бабының мағ ынасы бойынша факторингтік операцияларды ұ лттық банктің лицензиясы негізінде банкілік операциялардың жекелеген тү рлерін жү ргізуге қ ұ қ ылы болатын заң ды тұ лғ алар да жү зеге асыра алады.

Жоғ арыда келтірілген анық тамадан байқ айтынымыз ақ шалай талапты беріп қ аржыландыру шарты екі жақ ты болып табылады. Сонымен бірге Азаматтық кодекс нормалары фактормен борышқ ор қ атынастарын да реттейді. Олардың қ атынастары қ ұ қ ық тық қ атынастар, фактор ү шін орын алғ ан сингулярлық қ ұ қ ық мирасқ орлығ ы аясында қ алыптасатынымен, олар клиент пен фактор, клиент пен борышқ ор қ атынастарының сипатынан туындайтын кейбір ерекшелікке ие болады.

Клиент пен борышқ ор ретінде потенциалды тү рде азаматтық -қ ұ қ ық тық міндеттемелердің, жеке сипатқ а иелерінен басқ а, ке келген қ атысушылары бола алады. бірақ бұ л азаматтық - қ ұ қ ық тық институттың даму тарихы осы шарт тү рін, ең алдымен, коммерциялық айналым қ атысушыларынң қ атынастарына қ олдануды қ амтамасыз етті.

Қ аржыландыру жү зеге асырылатын беру пә ні ретінде тө лем мерзімі келген ақ шалай талап та, болашақ та туындайтын ақ ша алу қ ұ қ ығ ы да болуы мү мкін.

Беру пә ні болып табылатын ақ шалай талап клиенттің қ аржы агентімен жасасқ ан шартында қ олданылып келген ақ шалай талапты шарт жасалғ ан кезде, ал келешектегі талапты – ол туындағ ан кезден кешіктірмей анық тауғ а мү мкіндік беретіндей болып белгіленуге тиіс.

Қ олданылып келген ақ шалай талап шарт жасалғ ан кезден бастап, егер бұ л шартпен оның қ аржы агентіне ө тудің ө зге сә ті кө рсетілмесе, қ аржы агентіне ауысты деп есептеледі. Егер келешектегі ақ шалай талап берілетін болса, ол ақ шаны борышкерден алу қ ұ қ ығ ы іс жү зінде пайда болғ аннан кейін қ аржы агентіне ауысты деп есептеледі. Кейбір жағ дайларда қ аржы агентінің талап ету қ ұ қ ығ ы белгілі бір оқ иғ ағ а байланыстырылуы мү мкін. Яғ ни талап етуді беру сондай оқ иғ а туындағ аннан кейін кү шіне енеді.

⇐ Предыдущая 13 14 15 16 171819 20 21 22 Следующая ⇒