№13-дәріс. Франчайзинг.

Дә ріс жоспары:

1. Франчайзинг шартының тү сінігі.

2. Франчайзинг шартының мазмұ ны.

3. Шарт пә ні.

Негізгі ұ ғ ымдар: кешенді кә спкерлік лицензия шарты, лицензиар, кешенді лицензиар, кешенді лицензиат, лицензиалық кешен, франчайзинг.

1. Кешенді кә сіпкерлік лицензия шарты рента, лизинг мү лікті сенімгерлікпен басқ ару шарттарымен қ атар жаң а шарттық институттарғ а жатады. Мү лікті сенімгерлікпен басқ ару шартына қ арағ анда, бұ л ТМД елдері ғ алымдарымен басқ а да мамандармен жасап шығ арылғ ан қ ұ рылым емес, ал қ ұ қ ық тың англо-саксондық жә не континенталдық жү йелерінде тұ рақ ты тү рде қ алыптасуғ а ие болғ ан шарттық қ атынастардың апробацияланғ ан тү рі. Сонымен бірге оның ү ш ғ асырлық тарихы бар жә не ол ө зінің ө міршең дігін толық дә лелдеді.

Франчайзингтік келісім деп – лицензиар белгілі бір іскерлік операцияларды (бизнесті) лицензиатқ а тиесілі атаумен жү ргізуге жә не оның кә сіпкерлік қ ызметінің ә дісін пайдалануғ а лицензия беретін шартты тү сінеміз. Ә детте, франчайзингтік келісім лицензиатқ а рұ қ сат етілген іскерлік белсенділікке лицензияның ә рекет ету мерзімі ішінде қ атал бақ ылау жасау мү мкіндігін береді.

Франчайзинг шарты ә р тү рлі салаларда қ олданылады. Патенттердің тауар белгілері мен интеллектуалдық меншіктің басқ а да нысандарының иелері оларды басқ а тұ лғ аларғ а лицензия бере отырып шетелдерде жиі пайдаланады. Яғ ни франчайзинг кең таралғ ан халық аралық – жеке қ ұ қ ық тық институттардың бірі болып табылады.

Қ азіргі заманғ ы Қ азақ стан жағ дайында франчайзингтік қ атынастардың шынайы жай кү йі туралы айту оң ай емес. Оның себептері алуан тү рлі.

Қ азақ станда ө ндірістік сектор аса қ иындық пен дамуда. Соның салдарынан франчайзинг сірә, ең алдымен қ ызмет кө рсету аясында белсенді қ олданысқ а ие болады. Ө ндірістің ұ лғ аюы жә не франчайзингті тиісінше қ айта потенциалды тү рде жоқ қ а шығ арылмайды. Басымды бағ ыттардың бірі ретінде ауылшаруашылық ө ндірісі бола алады, лицензиялық келісімдері басқ а да салалары ү шін қ олдану жоқ қ а шығ арылмайды.

Кешенді кә сіпкерлік лицензия шарты бойынша бір тарап (кешенді лицензиар) екінші тарапқ а (кешенді лицензиатқ а) сыйақ ығ а айрық ша қ ұ қ ық тар кешенін (лицензиялық кешен), соның ішінде лицензиардың фирмалық атауын жә не қ орғ алатын коммерциялық ақ паратты пайдалану қ ұ қ ығ ын, сондай-ақ лицензиаттың кә сіпкерлік қ ызметінде пайдалану ү шін шартта кө зделген айрық ша қ ұ қ ық тардың басқ а да объектілерін (тауар белгісін, қ ызмет кө рсету белгісін, патент жә не т. б. ) беруге міндеттенеді.

Франчайзингтің лицензиялық келісімдердің басқ а тү рлерінен ерекшелігі кешенді кә сіпкерлік лицензия арқ ылы айрық ша лицензияны беру қ амтамасыз етілетіндігінде. Оның тағ ы бір ерекшелігі – бұ л интеллектуалдық меншіктің жеке объектісіне деген қ ұ қ ық тарды беру жө нінде бекітілмейді, ол лицензиялық кешенге деген қ ұ қ ық тарды беруді білдіреді. Франчайзинг шрты қ ызмет кө рсету элементтерімен кү рделенуі мү мкін. Ол айқ ын кә сіпкерлік сипатқ а ие.

Бұ л шарттың мақ саты болып халық тұ тынатын тауарларды (тауарлардың ө зін, қ ызмет кө рсетулерді, жұ мыстарды) ө ндірудің бә секеге қ абілеті, жоғ ары технологиялық тә сілдердің, тауарларды (ө ндірістік) ө ндірудің қ ұ ралдарын тарату табылады.

Осығ ан сү йене отырып кешенді кә сіпкерлік лицензияның (франчайзингтің ) тү рлерін ажыратуғ а болады. Оларғ а мыналар жатады: 1) кешенді кә сіпкерлік лицензия (франчайзинг) – жұ мыс орны, соғ ан сә йкес лицензиар дайын жұ мыс орнын қ ұ рады жә не оны лицензиялық кешенмен бірге лицензиатқ а – жеке кә сіпкерге береді; 2) кешенді кә сіпкерлік лицензия (франчайзинг) кә сіпорын, бұ л лицензиар кә сіпорын қ ұ рады жә не оны лицензиялық кешенмен бірге лицензиатқ а береді; 3) конверсиалық кешенді кә сіпкерлік лицензия (франчайзинг), бұ л жағ дайда тараптар қ ұ рылымдық бө лімшелерді жеке кә сіпорындарғ а қ айта қ ұ ру негізінде шарт бекітеді; 4) кө бейтілген кешенді кә сіпкерлік лицензия (франчайзинг), соның негізінде лицензиат бірнеше кә сіпорындар қ ұ рады; 5) ө ндірістік кешенді кә сіпкерлік лицензия (франчайзинг) бұ л жағ дайда кешенді лицензиар кешенді лицензиатқ а кешенді лицензиармен немесе оның келісімімен жеткізілетін шикізатты, материалдарды, технологияларды жә не жабдық тарды пайдаланумен ө з тауар белгісі не дараландырудың ө зге де қ ұ ралы мен тауарларды (жұ мыстарды, қ ызмет кө рсетулерді) ө ндіруге немесе оларды ө ндіріп сатуғ а деген қ ұ қ ық ты береді; 6) тауарлы кешенді кә сіпкерлік лицензия (франчайзинг), бұ л оарйда кешенді лицензиар кешенді лицензиатқ а кешенді лицензиармен берілетін не оның келісімімен белгіленетін маркетинг технологиясын пайдалану мен ө з тауар белгісі бойынша немесе дараландырудың ө зге де тауарларды (жұ мыстарды, қ ызмет кө рсетулерді) сату қ ұ қ ығ ын береді.

Қ ұ рылымы бойынша кешенді кә сіпкерлік лицензия шарты консенсуалды, екі жақ ты жә не ақ ылы шарт болып табылады.

2. Кешенді кә сіпкерлік лицензия шартының тараптары болып кешенді лицензиар жә не кешенді лицензиат болып табылады. Шарттың екі тарабы да кә сіпкерлер болып табылады.

Кешенді лицензиар – бұ л лицензиалық кешенге деген айрық ша қ ұ қ ық тар кешенін беретін субъект. Бұ л қ ұ қ ық тардың кө лемі оларды шарт бойынша одан ә рі беру ү шін жеткілікті болуғ а тиіс. Ә детте, лицензиар ретінде интеллектуалдық меншік объектілеріне (лицензиалық кешенге) қ ұ қ ық тардың бастапқ ы иесі болады.

Кешенді кә сіпкерлік лицензия шарты бойынша қ ұ қ ық тарды беру рә сімі жағ ынан кә сіпкерлік қ ызмет болады жә не субъект оны жү зеге асыра отырып ө зін кә сіпкер ретінде кө рсететіндігін атап ө ту маң ызды. Осыдан франчайзинг шартының басқ а шарттардан соның ішінде, мү лікті сенімгерлікпен басқ ару шартынан ерекшелігі кө рініс табады. Соң ғ ы шарт, кейбір жағ дайларда ө зі арқ ылы кә сіпкердің мү лкін беруді қ амтамасыз ете отырып, сонымен бірге оның кә сіпкерлік қ ызметке қ атысуының аяқ талғ андығ ын (мү мкін уақ ытша) білдіреді.

Кешенді лицензиат болып ө зіне айрық ша қ ұ қ ық тарды беру туралы шартты бекіткен, кә сіпкерлік қ ызметтің кез келген субъектісі табылады. Алынғ ан лицензиялық кешеннің кө мегімен тұ рақ ты кә сіпкерлік қ ызметті жү зеге асыру туралы сө з болып отырғ андық тан, лицензиаттар ретінде коммерциялық заң ды тұ лғ алар немесе жеке кә сіпкерлер шығ уғ а тиіс. Осы қ ұ қ ық тық қ атынастарғ а коммерциялық емес заң ды тұ лғ алардың, мемлекеттің, ә кімшілік аумақ тық бө ліністердің қ атысуына жол берілмейді.

3. Кешенді кә сіпкерлік лицензия шартының пә ні болып лицензиарғ а тиесілі айрық ша қ ұ қ ық тар табылады. Интеллектуалдық меншік объектілерінің ү лгілік тізімі АК-нің 961-бабында келтірілген. Жоғ арыда атап ө ткеніміздей, лицензиялық кешеннің негізгі қ ұ рамдас бө лігі болып азаматтық айналым қ атысушылары жә не олардың тауарларын, жұ мыстары мен қ ызмет кө рсетулерін дараландыру қ ұ ралдары табылады. Оларғ а аталғ ан баптың ү шінші тармағ ына сә йкес фирмалық атаулар, тауарлық белгілер (қ ызмет кө рсету белгілері) жатады. Объективті себептерге байланысты лицензиялық кешеннің қ ұ рамында тауарлар шығ арылатын жерлердің атауларын (шығ атын жерлерін кө рсету) беру бірқ атар жағ дайларда орынсыз болады. Егер заң ды актілермен тауарларды (жұ мыстарды, қ ызмет кө рсетулерді) дараландырудың басқ а да қ ұ ралдары кө зделетін болса, онда олар да лицензиялық кешендердің қ ұ рамына енгізілетін болады.

Заң намада кешен деген ұ ғ ым қ олданылғ анымен, оның франчайзинг қ атынастарына қ атысты тү сінігі басқ аша болып табылатындығ ын атап ө ткен жө н. Қ ұ қ ық тар кешенінің бө лінбейтіндігі туралы талап жоқ. Тараптар лицензиялық қ ұ қ ық тардың ө здерінің кө ң ілдерінен шығ атын «пакеттерін» ө з беттерінше қ ұ растыра алады. олардың барлығ ы тараптардың іс жү зіндегі қ ажеттіліктеріне, кешенді лицензиаттың тө лем қ абілеттілігіне байланысты.

Кә сіпорындарды иеліктен айырумен байланысты мә мілелерге қ арағ анда франчайзинг кезінде материалдық ресурстарды беру орын алмайды, материалдық емес мү ліктік ресурстарды беру орын алады, бұ ғ ан конверциялық кешенді кә сіпкерлік лицензияны беру жағ дайы жатпайды. Бұ л лицензиялық кешендерді беру актісін іс жү зінде шектеусіз «тираждауғ а» мү мкіндік береді. Шектеулер тек бастапқ ы кезде бекітілген франшизм келісімдерінің талаптарымен жә не нарық тағ ы осы тауар тү ріне деген сұ раныспен белгіленетін болады.

⇐ Предыдущая 16 17 18 19 202122 23 24 25 Следующая ⇒