№7-дәріс. Мердігерлік.

Дә ріс жоспары:

1. Мердігерлік шартының тү сінігі.

2. Мердігерлік шартының мазмұ ны.

3. Мердігерлік шартының тү рлері.

Негізгі ұ ғ ымдар: мердігерлік шарты, мердігер, тапсырысшы, жұ мыстың бағ асы.

1. Мердігерлік шартынан туындайтын қ ұ қ ық тық қ атынастар жұ мыс орындау бойынша міндеттемелерге жатады. Солардың кө мегімен, белгілі бір тұ лғ аның (тұ лғ алардың ) жұ мысының нә тижесі тиісті ақ шалай қ ұ ндылық қ а айырбасталады.

Экономикалық тұ рғ ыда мердігерлік бұ л қ ызмет, оның нә тижесі заттай мінезде болып келеді (белгілі мү лік пайда болады). Одан басқ а, орындалатын жұ мыстардың ө зге де (зат емес) нә тижелері болуы мү мкін бірақ бұ л мердігерлік қ атынастарының мә нісін жоқ қ а шығ армайды, себебі оларда қ ол жететін нә тижемен қ атар белгілі қ ызметтің ө зі де маң ызды болып келеді. Осы қ ызметті негізінен онды (пайдалы) қ ызмет деп мінездеуге болады, сондық тан мердігерлік шарттарында тарптардың ө зге қ атынастарымен бірге жү зеге асырылатын қ ызмет те реттеледі.

Жұ мыс атқ аратын тұ лғ аның қ ызметі жалпы тү рде реттеледі, ө йткені ол тұ лғ а мержігерлік шарттың жағ дайларына сә йкес жұ мыстың толық орындалуына жауапты болады. Осымен қ атар, қ ұ қ ық тық реттеу, егер ол заттық сипатта болса, тұ лғ аның қ ызметінің нә тижесінде оны беру бойынша міндетті де қ амтиды. Сондық тан мердігерлік шарты бұ рын қ арастырылғ ан шарттардан кө рсетілген қ ызметті реттеу бойынша ережелерімен елеулі ерекшеленсе де, жасалғ ан мү ліктің ө зі жә не оны беру сұ рақ тары туралы айтсақ, онда мердігерлік шартының тараптардың қ ұ қ ық тары мен міндеттері бойынша сатып алу-сату шартымен ортақ тығ ы болып келетінін тануымыз мү мкін. Азаматтық қ ұ қ ық тық ә дебиеттер ең бек жә не мердігерлік қ атынастардың жақ ындығ ы жө нінде айтылады. Бірақ негізінен мердігерлік қ атынастарды сатып алу-сату жә не ең бек қ атынастарынан айыруғ а болады. Айырмашылық тары олардың ә рқ айсысыларының қ атысушыларының қ ұ қ ық тары жә не міндеттері жү зеге асырылатын шарттардың мазмұ нынан айқ ын кө рінеді.

Мердігерлік шарты бойынша бір тарап (мердігер) екінші тараптың (тапсырысшының ) тапсырмасы бойынша белгілі бір жұ мысты атқ аруғ а жә не белгіленген мерзімде оның нә тижесін тапсырысшығ а ө ткізуге міндетті, ал тапсырысшы жұ мыс нә тижесін қ абылдап алуғ а жә не оғ ан ақ ы тө леуге (жұ мыстың бағ асын тө леуге) міндетті.

Мердігерлік шарты консенсуалды ақ ылы жә не ө зара шарт. Жұ мысты орындау ү шін белгілі уақ ыт керек, сондық тан мердігерлік шарт бойынша шарт жасалу кезі жә не оның орындалу кезі сә йкес келмеуі мү мкін. Ө з кезегінде бұ л оларғ а тә уелділікке мердігердің жұ мыс орындары қ ойылатын мерзімдерге ә сер етеді. Кейбір мердігерлік шарттардың орындалуы жә не жасалуы бір уақ ытта болуы мү мкін, мысалы, суретке тү сіру шарттары «тез» фотосуреттер дайындаумен байланысты мердігерлікпен осындай мерзімдерінің ерекшелігі олардың барынша қ ысқ алығ ы болады жә не осы мердігерлік жасайтын шарттың тапсырысшының себептенуші негізінде болуы мү мкін.

Мердігерлікке арналғ ан нормалар, кө бінесе Қ Р-ның АК-де ұ станылып келеді.

Азаматтық заң намада мердігерлік қ атынастардың тү рлерінің ең маң ызды жә не ерекше белгілері барлары реттелген. Мердігерлік шартының тү рлі сипаттамасына мыналар кіреді: 1) тұ рмыстық мердігерлік; 2) қ ұ рылыс мердігерлігі; 3) жобалау немесе іздестіру жұ мыстарына мердігерлік; 4) ғ ылыми-зерттеу, тә жірибелік-конструкторлық жә не технологиялық жұ мыстарғ а мердігерлік.

Мердігерлік шартының элементтері. Мердігерлік шартының тараптары болып мердігер жә не тапсырысшы болып табылады.

Тапсырысшы – екінші тарапқ а – мердігерге шарт бойынша келісілген белгілі-бір жұ мысты орындауғ а тапсыратын тұ лғ а. Тапсырысшы ретінде азаматтық -қ ұ қ ық тық қ атынастарының кез келген тұ лғ асы бола алады. мердігерлік шарттарда мемлекеттің қ атысу ерекшеліктері жеке заң актілерімен белгіленген, мысалы, Қ Р-ның Кө лік жә не коммуникация министрлігінің 18. 01. 1998ж. 123-бұ йрығ ымен бекітілген, жол жұ мыстары жайындағ ы конкурстарды ұ йымдастыру жә не ө ткізу тә ртібінің ережелері.

Мердігер – шарт бойынша белгілі жұ мысты орындауғ а міндеттенетін тұ лғ а, кө бінесе кә сіпкерлік қ ызметнің субъектісі, жеке тұ лғ а немесе жеке кә сіпкер, коммерциялық заң ды тұ лғ а. Бір ретті (жү йелі емес) негізде мердігерлік жұ мысты кез келген ә рекет қ абілеттілігі бар жеке тұ лғ а атқ ара алады.

Кейбір жұ мыстарды орындау ү шін арнайы дағ ды, дә режелі мамндық қ ажет. Сондық тан мердігер, мердігерлік шартты жалпы жасап, шартты орындауғ а басқ а тұ лғ аларды тартуғ а қ ұ қ ылы. Бұ л мердігер болып заң ды да жә не жеке де тұ лғ алар қ атысатын мердігерлік шарттарында мү мкін.

Бү кіл жұ мыстың мө лшерін орындауғ а алғ ашқ ы шарт жасағ ан жә не басқ а тұ лғ аларды тартқ ан тұ лғ а бас мердігер деп аталады. Тартылғ ан тұ лғ а (тұ лғ алар) қ осалқ ы мердігер болып табылады. Алғ ашқ ы мердігер оның алдында тапсырысшы болады. Жалпы тә ртіп бойынша қ осалқ ы мердігерлік шартты жасауғ а тапсырысшының келісімінің керегі жоқ. Бас мердігер тапсырысшының алдында мердігерлік шартының толығ ынан орындалуына жауапты болады.

Бас мердігердің келісімімен, тапсырысшы жекелеген жұ мыстарды орындауғ а ү шінші тұ лғ алармен шарт жасасуғ а қ ұ қ ылы. Мердігердің келісі барлық жұ мыс орындайтын тұ лғ алардың іс ә рекеттерін ү йлестіру қ ажет болғ асын талап етіледі, болмаса бас мердігердің қ ұ қ ық тары мен мү дделері тікелей немесе жанама зиян шегуі мү мкін. Алғ ашқ ы мердігер жә не ү шінші тұ лғ а тапсырысшының алдында іс жү зінде ортақ борышкерлер болып келеді, себебі олардың жасағ ан барлық ә рекеттеріне жұ мыстың ақ ырғ ы нә тижесі де байланысты болады. Қ ұ қ ық тық мағ ынада ә рине, олар бө лек, бір-біріне байланысты емес қ ұ қ ық тық қ атынастардың субъектілері, ө йткені олардың ә рқ айсысымен бө лек мердігерлік шарттары жасалады.

2. Мердігерлік шартының тараптары болып мердігер жә не тапсырысшы болып табылады.

Мердігер – шарт бойынша белгілі жұ мысты орындауғ а міндеттенетін тұ лғ а, кө бінесе кә сіпкерлік субъектісі, жеке тұ лғ а немесе жеке кә сіпкер, коммерциялық заң ды тұ лғ а. Бір ретті негізде мердігерлік жұ мысты кез келген ә рекет қ абілеттілігі бар жеке тұ лғ а атқ ара алады. Кейбір жағ дайларда, «Лицензиялау туралы» 17. 04. 1995ж. Қ азақ стан Республикасының заң ына сә йкес, мердігерлердің қ ызметі лицензиялануы тиіс. Мысалы, жобалау-іздестіру, қ ұ рылыс-монтаждық жұ мыстары т. б. лицензиялануы тиіс.

Кейбір жұ мыстарды орындау ү шін арнайы дағ ды, дә режелі мамандық қ ажет. Сондық тан мердігер, мердігерлік шартты жалпы жасап, шартты орындауғ а басқ а тұ лғ аларды тартуғ а қ ұ қ ылы. Бұ л мердігер болып заң ды да жә не жеке де тұ лғ алар қ атысатын мердігерлік шарттарында мү мкін.

3. Тұ рмыстық мердігерлік – бұ л шарт мердігердің тұ рғ ындарғ а қ ызмет кө рсету аясындағ ы қ атынастарды реттейді. Ол арқ ылы азаматтар бө лшектеп сатып алу-сату шарттарды жасасып иелене алмайтын заттарғ а иелене алады, сол сияқ ты тұ рмыстық мердігерлік шарты бойынша олардың нә тижесі зат болып келмейтін жұ мыстар орындалады. Мысалы, косметика салондарының шаштараздар, моншалар, шеберханалар жә не т. б. қ ызмет кө рсетуі осы сипатта болады. Тұ рмыстық мердігерлік қ атынасында бө лшектеп сатып алу-сату шартына секілді бір тарабы болып тұ тынушы қ атысады.

Тұ рмыстық мердігерлік Қ Р-ның АК-нің 640-650 баптарымен реттеледі. Тұ рмыстық мердігерлік шарты бойынша, кә сіпкерлік қ ызметті жү зеге асырушы мердігер тапсырысшының тапсырмасы бойынша тапсырысшының тұ рмыстық немесе басқ а да жеке қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыруғ а арналғ ан белгілі бір жұ мысты орындауғ а міндеттенеді, ал тапсырысшы жұ мыстың нә тижесін қ абылдап алуғ а жә не оғ ан ақ ы тө леуге міндеттенеді.

Тұ рмыстық мердігерлік шарты жария шарттарғ а жатады. Сонымен бірге бұ л шарт консенсуалды, ө зара жә не қ айтарымды болады.

Тұ рмыстық мердігерлік шартының нысанына тоқ талатын болсақ, жалпы ереже бойынша егер заң актілерінде немесе шартта, оның ішінде формулярлар ережелерінде немесе тапсырысшы қ осатын ө зге де стандартты нысандарда басқ аша кө зделмесе, тұ рмыстық мердігерлік шарты мердігердің тапсырысшығ а тү біртек немесе шарттың жасалғ андығ ын растайтын ө зге қ ұ жат берген кезден бастап тиісті нысанда жасалғ ан болып есептеледі.

Қ ұ рылыс мердігерлігі шарты бойынша мердігер тапсырысшының тапсырмасы бойынша шартта белгіленген мерзімде белгілі бір объектіні салуғ а не ө зге де қ ұ рылыс жұ мысын орындауғ а міндеттенеді, ал тапсырысшы мердігерге жұ мысты орындауы ү шін қ ажетті жағ дайлар жасауғ а, оның нә тижесін қ абылдап алуғ а жә не ол ү шін келісілген бағ аны тө леуге міндеттеледі.

Кө рсетілген шарттың субъектілік қ ұ рамының ерекшеліктері бар, яғ ни шартта ә рқ ашан мердігер жағ ынан кә сіпкерлік қ ызметінің субъектілері, ә ртү рлі лицензияланатын қ ұ рылыстық жұ мыстарды жү ргізу ү шін рұ қ саты (лицензиясы) бар қ ұ рылыстық ұ йымдар немесе жеке кә сіпкерлер қ атысады.

Кейбір жағ дайларда тапсырысшы болып азаматтар келеді. Қ ұ рылыс мердігерлігі шарты бойынша жұ мыс азаматтың тұ рмыстық немесе басқ а жеке қ ажеттерін қ анағ аттандыру ү шін орындалатын жағ дайда мұ ндай шартқ а тиісінше тұ рмыстық мердігерлік шарт бойынша тапсырысшының қ ұ қ ық тары ережелер қ олданылады.

Қ ұ рылыс мердігерлігі шарты нысанының ерекшеліктері жә не осы мердігерлік шартымен байланыста пайда болатын қ ұ қ ық тық қ атынастардың жиынтығ ы осы мердігерлік тү рдің мазмұ нының ерекшеліктеріне міндетті тү рде белгі қ алдырады. Олар сонымен қ атар, реттелуіне бағ ытталғ ан нормалармен анық талады.

⇐ Предыдущая 10 11 12 13 141516 17 18 19 Следующая ⇒