№9-дәріс. Заем шарты.

Дә ріс жоспары:

1. Заем шартының тү сінігі.

2. Заем шартының мазмұ ны.

Негізгі ұ ғ ымдар: шарт, заем беруші, заемшы, беру міндеті.

1. Заем шарты бойынша бір тарап (заем беруші) басқ а тараптың (заемшының ) меншігіне (шаруашылық жү ргізуіне, оралымды басқ аруына) ақ ша немесе тектік белгілермен айқ ындалғ ан заттарды береді (беруге міндеттенеді), ал заемшы заем берушіге дә л осындай ақ ша сомасын немесе осы тектегі жә не сападағ ы заттардың тең мө лшерін уақ ытында қ айтаруғ а міндеттенеді.

Заем шарты реалды шарт болып табылады, заң намамен кө зделген жағ дайларда, ол консенсуалды болуы мү мкін. Реалды заем шарты ақ ша немесе заттарды беру туралы келісімге қ ол жеткізілген сә ттен бастап бекітілді деп саналады. Егер шарт тарптардың алдын ала келісіміне негізделсе, онда ол консенсуалды болып табылады.

Реалды заем шарты кө п жағ дайда бір жақ ты болып табылады, ө йткені заем беруші ақ ша немесе заттарды бергеннен кейін міндетті тарап болып заемшы ғ ана табылады, ал заем берушіде оғ ан талап қ ою қ ұ қ ығ ы ғ ана болады. Қ Р АК-нің 717-бабының 2-бө лігіне сә йкес ақ ша мен заттарды бө лшектеп беру жү зеге асқ анда да шарттың бір жақ ты сипаты сақ талады. Заемшының ақ ша немесе заттардың белгілі бір мө лшерін тиісті мерзімдерде қ айтару міндетімен қ атар заем берушіде ақ ша немесе заттарды одан ә рі беру жө ніндегі міндеті де болады. Осылайша, екі тарап бір-біріне қ атысты талаптар қ оя алатын болады, бірақ олар қ арама-қ арсы бағ ытталғ ан сипатқ а ие емес. Ақ шаны (заттарды) бө ліп-бө ліп берудегі заем шарты реалды шарт болып табылады, ө йткені, ол ақ шаның бірінші бө лігін берген сә ттен бастап жасалды депесептеледі.

Егер заң ды актілермен немесе шартпен ө згеше кө зделмесе заем шарты ақ ылы болып табылады. Заем шартының ақ ылы екендігі туралы жалпы ереже Қ Р АК-нің 718-бабының 1-тармағ ында белгіленген.

Заем шартының тараптары – заем беруші мен заемшы болып азаматтық қ ұ қ ық тың кез келген субъектілері шығ а алады. Жеке тұ лғ алар ә рекет қ абілеттіліктің тиісті кө лемін иеленбеу себебіне байланысты заем шартының қ атысушылары бола алмайды. Осы айтылғ ан сө з қ ұ қ ық қ абілеттілігі арнайы сипатқ а ие болатын заң ды тұ лғ аларғ а да қ атысты. Олар заем берушілер болып тек олардың жарғ ысында кө зделген жағ дайларда не осы заң ды тұ лғ а мү лкінің меншік иесінің нақ ты рұ қ сатымен ғ ана бола алады. олар ақ шаны ө здерінің жарғ ылық қ ызметін немесе оларғ а заң мен рұ қ сат етілген кә сіпкерлік қ ызметті қ аржыландыру ү шін қ арызғ а ала алады. бірақ мемлекеттік мекемелер ү шін елеулі шектеулер кө зделген, шарт бағ асын тө леу ү шін кейінге қ алдыру немесе бө ліп-бө ліп тө леуден басқ а олар заем қ аражаттарын тарта алмайды.

2. Қ азақ стан Республикасының Азаматтық Кодексі заем пә нін беру тә ртібін реттейді. Заем пә нін беру мерзімдері, мө лшері, жағ дайлары шартта анық талады. Егер шартпен ө згеше кө зделмесе заем пә ні оны заемшығ а беру немесе оның банкілік шотына ақ ша аударғ ан сә тте берілді деп есептеледі. Заемшы заем алудан бас тартуғ а қ ұ қ ылы, бұ л туралы ол заем берушіні оны берудің шартпен белгіленген мерзіміне дейін толығ ымен немесе ішінара хабарландыруғ а тиіс. Заемшының бас тарту қ ұ қ ығ ына тікелей заң намада немесе шартта кө рсету арқ ылы тыйым салыну мү мкін. Тектік белгілермен анық талатын заттарды беру жө ніндегі заем берушінің міндетін анық тайтын Азаматтық кодекстегі норма жаң а норма болып табылады. Оларды беру сатып алу-сату шарттары бойынша заттарды сатушылармен беру жағ дайы ү шін белгіленген, саны, сапасы, ыдысы мен буып-тү йілуі бойынша кө зделген талаптарды сақ таумен жү зеге асырылуғ а тиіс.

Жалпы ереже бойынша заем нысанасы болады. Бұ л орынды, ө йткені заемшы заем пә нін ө з меншігіне алады жә не оғ ан оның кездейсоқ жойылуының барлық қ ауіптері жү ктеледі. Сол себепті заемшы алғ ан заем пә нін ө з қ алауы бойынша пайдалануғ а қ ұ қ ылы. Кейбір жағ дайларда заем берудің ерекше жағ дайларына байланысты, мысалы, егер заем ерекшелік ретінде берілген болса, заем беруші қ арызғ а алынғ ан соманы қ айтаруды шынайы тү рде қ амтамасыз ете алатын жағ дайларды заемшының сақ тауына мү дделі болуы мү мкін. Аталғ ан ұ қ сас себептердің салдарынан заем оны нысаналы пайдалану шартымен берілуі мү мкін. Нысаналы заем берген заем беруші заемның нысаналы пайдаланылуын бақ ылауғ а қ ұ қ ық алады. заемшығ а заем берушінің осындай бақ ылауды жү зеге асыру мү мкіндігін қ амтамасыз ету міндеті жү ктеледі. Егер заемшы заем пә нін нысаналы пайдалану жө ніндегі, сондай-ақ оғ ан заем берушінің бақ ылау жасауын қ амтамасыз ету жө ніндегі міндетін орындамаса, онда заем беруші шарттан бас тартуғ а жә не заем пә нінің берілмеген бө лігін бермеуге қ ұ қ ылы. Сондай-ақ ол заемшыдан заем пә нін жә не ол бойынша сыйақ ыны мерзімінен бұ рын қ айтаруды талап етуге қ ұ қ ылы.

Заемшығ а заем пә нін қ айтару жә не сыйақ ы тө леу жө ніндегі ө з міндетін орындауды қ амтамасыз ету міндеті жү ктелуі мү мкін. Қ амтамасыз ету тә сілдері басқ а міндеттемелерді орындауды қ амтамасыз ету ү шін қ олданылатын тә сілдер сияқ ты. Тү сіндіріле алатын себептерге байланысты міндеттемені орындаудың кепілпұ л сияқ ты тә сілі қ олданыла алмайды, жалпы ол реалды шарттар бойынша міндеттемелердің орындалуын қ амтамасыз ету ү шін қ олданылуғ а жатпайды. Негізінен тә жірибеде міндеттемелердің орындалуын қ амтамасыз етудің кепіл сияқ ты тә сілі қ олданылады. Заем берушіге, сондай-ақ, заемның қ амтамасыз етілуіне бақ ылау жасау мү мкіндігі де беріледі, егер заң ды актілермен немесе шартпен ө згеше белгіленбесе. Бақ ылау заемшының жалпы міндеттемесін орындауғ а қ амтамасыз етуді қ олдануғ а да жә не қ амтамасыз етудің тиісті тә сілін қ олдануғ а да жү зеге асырылуы мү мкін.

Заемшы қ арызды қ айтару бойынша ө з міндетін ө зінің орындамау қ аупін сақ тандыруғ а қ ұ қ ылы. Қ азіргі кезең де сақ тандыру бірқ атар міндеттемелердің орындалуын қ амтамасыз етудің тиімді тә сіліне айналып отыр, алайда таза заң дық мағ ынада ол міндеттемелердің орындалуын қ амтамасыз ету тә сіліне жатпайды.

⇐ Предыдущая 12 13 14 15 161718 19 20 21 Следующая ⇒