№4-дәріс. Рента шарты.

Дә ріс жоспары:

1. Рента шартының ұ ғ ымы жә не мазмұ ны.

2. Рента шартының тү рлері: тұ рақ ты рента шарты, ғ ұ мырлық рента шарты, ө мір бойы асырауда ұ стау шарты.

Негізгі ұ ғ ымдар: шарт, рента, рента алушы, рента мө лшері, тө леу мерзімі, ө мір бойы асырауда ұ стау.

1. Рента шарты бойынша бір тарап екінші тараптың меншігіне мү лік береді, ал рента тө леуші алғ ан мү лікке айырбас ретінде рента алушығ а белгілі бір ақ ша сомасы тү рінде немесе оны ұ стау ү шін ө зге де нысанда қ аражат беру тү рінде мезгіл-мезгіл рента тө леп отыруғ а міндеттенеді. Рента шарты бойынша рента алушығ а рентаны мерзімсіз немесе ө мір бойы тө леу міндетін бекітуге жол беріледі. Қ азақ стан Республикасының азаматтық қ ұ қ ығ ында субъектілердің тиісті қ атары қ атысуымен қ ұ қ ық тық қ атынастардың пайда болуына жә не жү зеге асуына ық пал ететін рента шарттары қ арастырылғ ан.

Рента шарты мү лікті иеліктен шығ аруғ а арналғ ан шарттардың бірі. Мү лік рента тө леуші меншігіне ө теді жә не бір мү ліктің кездейсоқ жойылуы немесе бү лінуі қ аупі оны кү тіп ұ стау ауыртпалығ ы да оғ ан ауысады. Рента шартының ерекшелігі- мү лік тө лемақ ы тө леніп, не болмаса тө ленбей берілуі мү мкін. Рентаның тағ ы бір нақ ты ерекшелігі рента алушығ а мү ліктің жетіспеушілігі, бұ зылғ андығ ы туралы сатып алу- сату шарты бойынша толық кө лемде келіспеушілік айтуғ а қ ұ қ ығ ы болмайды. Рента нысаны оны рента тө леушісіне берген кезде ө зге тұ лғ алардың қ ұ қ ық тарымен ауырланғ аны негізінен орын алмауы керек. Рента алушыда тек кейбір жағ дайларда ғ ана мү лікті кейін қ айтаруғ а талап етуге міндеттемелік қ ұ қ ығ ы бар болады.

Рента шарты мү лікті пайдаланудың жаң а заң ды нысаны болады. Рента шарты бойынша мү лік едә уір кө п кө лемдерде берілуі мү мкін. Рента тө леушісі ү шін рента шарты бойынша негізгі қ ажетті нә тиже арқ ылы немесе ақ ысыз негізде ренталық табысты келтіру мү лкін алу. Осы себептен ол мү мкіндіктің қ ұ ны едә уір болып келеді. Рента шарты қ азіргі азаматтық қ ұ қ ық та оларғ а реалдық мінезі берілген шарттардың қ атарына жатады. Ол бойынша қ ұ қ ық тар мен міндеттер пайда болуы ү шін мү лік рента тө леушіге берілуі керек. Рента шарты бір жақ ты шарт болып табылады. Рента шартын нотариат куә ландыруғ а тиіс, ал рентаны тө леу ү шін қ озғ алмайтын мү лікті иеліктен айыру кө зделетін шартта мемлекеттік тіркеуден ө туге тиіс. Рента тө леу ү шін иеліктен айырылатын мү лікті рента алушы рента тө леушінің меншігіне ақ ы тө летіп беру кө зделген жағ дайларда тараптардың беру жә не тө леу жө ніндегі қ атынастарына сату шарты туралы ережелер, ал мұ ндай мү лік тегін берілетін жағ дайларда, егер азаматтық кодекстің 25- тарауында ө згеше белгіленбесе шарттың мә ніне қ айшы келмесе, сыйғ а тарту шарты туралы ережелер қ олданылады. Рента учаскесіне, сондай-ақ оны тө лейтін етіп берілген кә сіпорынғ а, ү йге, ғ имаратқ а немесе басқ а да қ озғ алмайтын мү лікке қ ұ қ ық жү ктейді. Рента тө леуші осындай мү лікті иеліктен айырғ ан жағ дайда оның рента шарты бойынша міндеттемелері мү лікті сатып алушығ а ауысады. Рента жү ктеліп берілген осы 520- баптың 1-тармағ ында аталғ ан мү лікті басқ а тұ лғ аның меншігіне берген тұ лғ а, азаматтық кодексте, басқ а да заң ды актілерінде немесе шартты осы міндеттеме бойынша бірдей жауапкершілік кө зделмесе, рента алушының рента шартының бұ зылуына байланысты туғ ан талаптары бойынша субсидиаралық жауапты болады. Жер учаскесі немесе басқ а да қ озғ алмайтын мү лік қ ұ қ ығ ы рента тө лейтін етіп берілген кезде рента алушы рента тө леушінің міндеттемесін қ амтамасыз ету ү шін осы мү лікті кепілге беру қ ұ қ ығ ын алады. Рента тө леушінің міндеттемелерін орындалмағ аны немесе тиісінше орындалмағ аны ү шін жауапкершілік тә уекелі рента алушының пайдасына сақ тандыру міндетін белгілейтін талап ақ ша сомасын намесе ө зге де қ озғ алмайтын мү лікті рента тө лейтін етіп беруді кө здейтін шарттың елеулі талабы болып табылады.

Рента тө леуші осы 521-баптың 2-тармағ ындағ ы кө зделген міндеттерді орындамағ ан кезде, сондай- ақ рента алушы жауап бермейтін мә н-жайлар бойынша қ амтамасыз етуден айырылғ ан немесе қ амтамасыз ету талаптарын нашарлатқ ан жағ дайда рента алушы рента шартын бұ зуғ а жә не рента шартының бұ зылуынан келтірілген залалды ө теуін талап етуге қ ұ қ ылы. Рента тө леу мерзімін кешіктіргені ү шін рента ө теуін талап етуге қ ұ қ ылы. Рента тө леу мерзімін кешіктіргені ү шін рента тө леуші рента алушығ а егер шартта тұ рақ сыздық айыбының ө згеше мө лшері белгіленбесе, азаматтық кодекстің 353- бабында кө зделген мө лшерде тұ рақ сыздық айыбын тө лейді.

2. Қ азақ стан Республикасының заң намасымен рента шартының ү ш тү рі кө зделген: - тұ рақ ты рента шарты; - ғ ұ мырлық рента шарты; - ө мір бойы асырауда ұ стау шарты. Жалпы нормалар шарттың аталғ ан ү ш тү ріне де бірдей қ атысты болып табылады. Бұ лардың ә рқ айсысының ерекшеліктері бар. Олар тө лемдерін нысанында, оның ең тө мен мө лшерінде кө рініс табады. Рента шарттарын жіктеудің негіздері осымен шектелмейді. Сол сияқ ты олардың субъектілік қ атары, олардағ ы қ ұ қ ық тық мирасқ орлық жә не рентаны сатыа алу қ ұ қ ығ ы мү ліктің кездейсоқ бү лінуінің немесе жойылуының ренталық қ атынастарғ а ә сері жә не басқ асы ерекшеленеді. Тұ рақ ты рента ғ ұ мырлық шарттары мү лік рента тө леушіге ақ ығ а немесе тегін берілетініне, мү лік қ озғ алатын ба ә лде қ озғ алмайтын ба, соғ ан байланысты бө лінуі мү мкін. Ө мір бойы асырауда ұ стау шарты осы екі шарттан едә уір ерекшеленеді. Онда фидуционарлық (сенімділік) сияқ ты сипат айқ ын кө рініс табады., осы азаматтық қ ұ қ ық щең берінен шығ ып кетеді деуге болады. Ондағ ы сенімділік бір бө лігінде отбасылық қ ұ қ ық ережелеріне де негізделуі мү мкін болып табылады.

Тұ рақ ты рента шарты. Тұ рақ ты рента талаптары болып рента алушы жә не рента тө леуші табылады. Тұ рақ ты рента алушылары болып азаматтар жә не коммерциялық емес ұ йымдар келеді. Азаматтар ренталық қ атынастарды тұ рақ ты рента алушы болып ү ш жағ дайда келе алады:

А) Егер олар мү лік иелері болса жә не мү лік олармен рентағ а берілсе;

Ә ) Тұ рақ ты рента алушы мұ рагерлік салдарынан қ ұ қ ық тық мирасқ ор

болса;

Б)Тұ рақ ты рента азаматтар пайдасына басқ а бір тұ лғ амен шарт арқ ылы қ арастырылса, яғ ни ү шінші тұ лғ а пайдасына жасалғ ан шарт орын алса. Азаматтарды кә сіпер ретінде тіркеу олардың ренталық тө лемдерді алуы ү шін кедергі болмайды, себебі мұ ндай жағ дайларда азамат ө зіне жататын жалпы қ ұ қ ық тық қ абілеттілікке негізделіп рента қ атынастарында да қ атыса береді.

Қ азақ стан Республикасында тұ рақ ты рента алушы болып мемлекеттік мекемелер келмейді, себебі олар мемлекеттік бюджеттен тыс кө здерден қ аржыландырылуы мү мкін емес.

Ғ ұ мырлық рента. Рента тө лемі ретінде мү лік берілген азаматтың ө мірі кезең інде не ол кө рсеткен басқ а азаматтардың ө мірі кезең інде ғ ұ мырлық рента белгіленуі мү мкін рента алу қ ұ қ ығ ындағ ы ү лестерді тең деп саналғ ан бірнеше азаматтың пайдасына ғ ұ мырлық рента белгілеуге жол беріледі. Рента алушының біреуі қ айтыс болғ ан жағ дайда, егер шартта ө згеше кө зделмесе оның рента алу қ ұ қ ығ ындағ ы ү лесі тірі қ алғ ан рента алушыларғ а ауысады., ал соң ғ ы рента алушы қ айтыс болғ ан жағ дайда рента тө леу міндеттемесі тоқ татылады. Шарт жасау қ арсаң ында қ айтыс болғ ан азаматтың пайдасына ғ ұ мырлық рента белгілейтін шарт жарамсыз болады. Ғ ұ мырлық рента шартта рента алушығ а оның ө мір сү руі кезең інде мезгіл-мезгіл тө леніп тұ ратын ақ ша сомасы ретінде белгіленеді. Талаптар ө мір бойы асырауда ұ стау туралы шарт жасасқ ан жағ дайларда шартта мұ ндай асыраудың ақ шалай бағ асы белгіленуге тиіс.

Егер ғ ұ мырлық рента шартында ө згеше кө зделмесе тө ленетін рентаның мө лшері бір айғ а шақ қ анда заң актілерінде белгіленген ең тө менгі жалақ ыдан кем болмауғ а тиіс. Ғ ұ мырлық рента шартында ө згеше кө зделмесе, ғ ұ мырлық рента ә рбір кү нтізбелік ай аяқ талғ анда тө ленеді. Тө леуші шарт талаптарын елеулі тү рде бұ зғ ан жағ дайда рента алушы рента тө леушіден Азаматтық Кодекстің 528- бабында кө зделген талаптармен рентаны сатып алуды не шартты бұ зуды талап етуге қ ұ қ ылы. Егер пә тер, тұ рғ ын ү й немесе ө зге де мү лік ғ ұ мырлық рента тө лемі ретінде тегін иеліктен айырылса, рента тө леуші шарт талаптарын елеулі тү рде бұ зғ ан кезде рента алушы осы мү лікті оның қ ұ нын рентаның сатып алу бағ асына есептей отырып қ айтаруды талап етуге қ ұ қ ылы. Ғ ұ мырлық рента тө лемі ретінде берілген мү ліктің кездейсоқ жойылуы немесе кездейсоқ бү лінуі рента тө леушіні шартта кө зделген талаптар бойынша оны тө леу міндеттемесінен босатпайды. Рента тө леуші тө лемдерінің уақ ытылы мерзімде тө леуге міндетті. Шартта кө рсетілгендей тұ рақ ты рента шартынан ерекше айырмашылығ ы рента алушылар ө мір бойына тө лейді.

⇐ Предыдущая 7 8 9 10 111213 14 15 16 Следующая ⇒