Александр Иванович Куприн 25 страница

Вера китә ргә җ ыенгач, хуҗ а хатын янә сү з башлап җ ибә рде.

— Пани, сез монда башкалар кебек тиктомалдан гына килмә гә нсез, ахры, миң а шулай кү ренә, — диде ул, ү зенең полякларга хас ялагай-ягымлы тавышы белә н. — Мә рхү м пан Желтков ү лә р алдыннан миң а тагын да бер сү з ә йтеп калдырган иде. «Ә гә р алай-болай ү лә - нитә калсам, диде ул, мине карарга, бә лкем, бер ханым килер, диде. Менә шул ханымга ә йтегез, диде, Бетховенның, диде, иң яхшы ә сә ре... » Ничек диде соң ә ле? Хә ер, ул миң а монда язып та куйды бугай. Менә карагыз...

— Кая, кү рсә тегез ә ле, — диде Вера Николаевна һ ә м кинә т ү ксеп елап җ ибә рде, —Сез мине гафу итегез, мә ет кү рү минем кү ң елемне йомшартты, ү з-ү земне тыя алмый башладым.

һ ә м ул хуҗ а хатын биргә н -кә газь кисә гендә таныш кул белә н язылган сү злә рне укыды:

L. van Beethoven. Son. № 2, op. 2. Largo Appassionato.

XIII

Вера Николаевна ө енә кичен бик соң гына кайтып керде һ ә м иренең дә, абыйсының да ө йдә булмавын кү реп, бик шатланды.

Аның каравы, ө йдә аны пианистка Женни Рейтер кө теп утыра иде. Бү ген кү ргә н-ишеткә ннә рдә н кү ң еле тә мам тынычсызланган Вера шундук аның янына ташланды һ ә м, пианистканың зур, матур кулларыннан ү бә -ү бә:

— Женни, сө еклём, минем ө чен зинһ ар ни дә булса уйна ә ле, — диде, аннары, бакчага чыгып, чә чә клектә ге утыргычка утырды.

Женниның Бетховенның икенче сонатасыннан нә къ менә мә рхү м Желтков сораган урынын уйнаячагына Вера бу минутта ни ө чендер аз гына да шиклә нмә де.

Дө рестә н дә, Женниның беренче аккордлары яң гырап китү белә н ү к, Вера гадә ттә н тыш тирә н эчтә лекле, гаҗ ә еп гү зә л ул ә сә рне шундук танып алды. Вераның кү ң еле ничектер икегә аерылгандай булды. Бер ү к вакытта ул ү зенең яныннан шулай сизелмичә генә узып киткә н һ ә м мең елга бер мә ртә бә генә кабатлана торган илаһ и мә хә ббә т турында уйлады. Аның хә тер кү гендә яң адан генерал Аносовның сө йлә гә ннә ре калкып чыкты, һ ә м ул ү зенә ү зе сорау биреп: ничек соң ә ле ул кеше, ү зем телә мә гә н бер чакта, мине Бетховенның . нә къ менә шул икенче сонатасын тың ларга мә җ бү р итте икә н? — диде, һ ә м, ирексездә н, аның кү ң елендә, музыка- уйнавына кушылып, сү злә р тезмә се туа башлады. Алар, җ ыр куплетлары сыман, тезелеп-тезелеп килә лә р дә ахырда: «Исемең синең мә ң ге изге булсын», — дигә н сү злә р белә н тә мамланалар иде.

«Хә зер мин сезгә нә фис авазлар агылышында ү зен щатлык һ ә м кү ндә млек белә н газапка, авыр кичерешлә ргә һ ә м ү лемгә дучар иткә н гомерне тасвирлап кү р- сә тә м. Мин бернинди зарлану-сукрану да, шелтә дә, мин-минлек газабы да белмә дем. Мин синең каршың да — бердә нбер дога: «Исемең синең мә ң ге изге булсын». ‘

«Ә йе, мин ү з алдымда газап, кан һ ә м ү лем торганын ачык кү рә м. Җ ан тә нне ташлап киткә ндә бик авыр булачагын да уйлыйм, лә кин мин сиң а, гү зә лем, ашкынып дан җ ырлыйм, сабыр мә хә ббә тем белә н дә ртлә неп дан җ ырлыйм. «Исемең синең мә ң ге изге булсын».

«Мин синең һ ә рбер адымың ны, елмаюың ны, кү з карашың ны, аяк тавышың ны искә тө шерә м. Минем соң гы хатирә лә рем татлы сагыш — талгын, вү зә л сагыш белә н эретелгә н. Лә кин мин сине кайгынхә срә ткә салмам. Мин берү зем китә м, аллаһ е тә галә нең ә меренә һ ә м ү з язмышыма буйсынып —бер ялгызым китә м. «Исемең синең мә ң ге изге булсын».

«Сагышлы ү лем алды сә гатендә мин бары сиң а гына гыйбадә т кылам. Тормыш минем ө чен дә гү зә л була алыр иде. Рә нҗ емә, бичара кү ң елем, рә нҗ емә. Җ аным белә н мин ү лемне чакырам, лә кин шашкын кү ң елем сиң а дан җ ырлый: «Исемең синең мә ң ге изге булсын».

«Син ү зең һ ә м синең тирә дә ге башка кешелә р — сез барыгыз да синең нинди гү зә л булганлыгың ны белми-

сез. Сә гать суга. Вакыт җ итте, һ ә м ү лгә ндә, гомерем белә н хә срә тле саубуллашу сә гатендә, мин барыбер җ ырлыйм — дан сиң а». _ч

«Ә нә ул килә, бар нә рсә не тынычландыручы, татуландыручы ү лем килә, ә мин барыбер җ ырлыйм—дан сиң а!.. »

Княгиня Вера, сә рни агачына сө ялеп һ ә м аның кә ү сә сен куллары белә н кочаклаган килеш, • ү коеп-ү ксеп елый иде. Агач ү зе дә елагандай дерелдә п-дерелдә п куя иде. Ә ллә каян килеп чыккан талгын җ ил дә, Вераның сагышын уртаклашкандай, яфракларны шыштырдатып узды. Тә мә ке чә чә клә ренең исе тагы да кө чә я тө ште... һ ә м шул гомуми сагыш-хә срә ткә буйсынып, гаҗ ә еп музыка ү зенең моң ын дә вам итте:

«Тынычлан, кадерлем, тынычлан, тынычлан. Син мине хә терең дә тотасың мы? Хә терең дә тотасың мы? Син бит минем бердә нбер һ ә м соң гы мә хә ббә тем. Уйла син минем турыда, шул чакта мин гел синең яның да булырмын, чө нки без бер-беребезне бары бер генә мизгел яраткан ‘ булсак та, безнең мә хә ббә тебез мә ң ге дә вам итә р. Син мине хә терең дә тотасың мы? Хә терең дә тотасың мы? Менә мин синең кайнар кү з яшең не тоям. Тынычлан. Минем йокым шундый татлы, шундый татлы, татлы».

Женни Рейтер уйнап бетереп бү лмә дә н чыкты һ ә м чә чә клектә ге утыргычта кү з яшенә манчылып елап утырган княгиня Вераны кү рде.

— Сиң а ни булды? — дип сорады ул, борчылып.

Вера, яшьле кү злә рен елтыратып, тынгысыз бер ашкыну белә н Женнипың ә ле битеннә н, ә ле иреннә реннә н, ә ле кү злә реннә н ү бә ргә тотынды. Ү зе берө злексез:

— Юк, юк, ул мине хә зер гафу итте. Барысы да ә йбә т, — дип пышылдады.

“БАЛАЛАР БАКЧАСЫ

Илья Самойлович Бурмин ятимнә р судында ө лкә н писер булып эшли иде. Хатыны ү лгә ндә аң а инде илле тулып килә, кызы Сашенькага исә җ иде генә яшь иде. Сашенька ябык гә ү дә ле, сулган йө зле ямьсез генә бер кызчык булып, буйга да бик начар ү сә, ә ашавы бө тенлә й юк диярлек. Аны ашату ө чен һ ә рвакыт нинди дә булса берә р дә һ шә тле нә рсә белә н, — ә йтик, морҗ а чистартучы яисә городовой белә н куркытырга туры килә иде. Зур шә һ ә рнең кайнап торган шау-шулы, ыгы-зыгылы тормышында ул иске таш ' йорт стенасы ярыкларына, — алла белсен, нинди юл белә ндер, — кысылып ү скә н ниндидер зә гыйфь ү лә нне хә терлә тә иде.

. Менә бер заман ул авырый башлады. Авыруы аның кө ннә р буе, дө ньядагы һ ичбер нә рсә гә исе китмичә, тын гына, моң су гына, караң гы почмакта дә шмичә утырудан гыйбарә т ид§. Кайчак Бурмин аның янына килә дә: «Сашенька, нә рсә булды соң сиң а? »—-дип. сорап куя. Кызы исә еламсык, кызганыч тавыш белә н ә крен генә: «Бернә рсә дә булмады, ә тием, тик кү ң елсез миң а... » — дип җ авап бирә иде.

Ниһ аять, Бурмин кызын урамның каршы ягында торучы докторга кү рсә тергә булды. Доктор, килеп, подвалга тө ште, аның Бурминнар яши торган тү рдә ге уң як почмагына узып, иң элек ү зенең янут тунын салып куярдай чиста урын эзли башлады. Ә мма подвалда бер генә коры, чиста урын юк иде, шуң а кү рә доктор тунын бө тенлә й салмады. Аны шул ук подвалда яшә ү че хатын-кызлар тө ркеме ә йлә ндереп алды; алар, доктордан ихтирамлы бер ераклыкта басып торган килеш, ияклә - рей 'Куллары белә н учлап тотып, ялварулы кү з карашларын аң а тө бә делә р һ ә м «апатия», «анемия», «рахит» кебек сү злә р ишетелгә н саен авыр сулап, уфылдап- уфылдап куйдылар.

— Кызыгызга бик яхшы ашау кирә к, — диде доктор кырыс тавыш белә н, — туклыклы, майлы шулпа, озак тө нә телгә н портвейн, кү кә й, җ илә к-җ имеш...

Эшлә гә н җ ирендә һ ә ртө рле тү рә -начальникларга болай да ярарга, ялагайланырга кү негеп беткә н бичара Илья Самойлович докторның һ ә рбер сү зен җ ө плә п торырга тырышты:

— Ә йе, ә йе... шулай шул, шулай шул...

Шул ук вакытта ул, хә срә тле йө зен югары кү тә реп, яшькелт пыялалы тә рә зә гә һ ә м тынчу подвал һ авасында ә кренлә п шиң ә барган ярап гө ленең тузанлы яфракларына карап-карап алды.

— Барысыннан да бигрә к саф һ ава кирә к кызыгызга... Мин аң а аеруча Кырымның кө ньяк ярында ял итә ргә, диң гез суында коенырга киң ә ш итә р идем...

— Ә йе, ә йе, ә йе... Шулай шул, шулай шул...

— Аннары йө зем белә н дә валау да начар булмас...

— Ә йе, шулай... йө зем белә н дә валарга...

— Иң файдалысы, кабатлап ә йтә м: саф һ ава да яшелчә, яшелчә дә җ илә к-җ имеш... Инде гафу итегез... Вакытым ифрат тыгыз... Монысы тагын нә рсә? Юк, юк... алмыйм, фә кыйрьлә рдә н алмыйм... Гел бушлай... Фә кыйрьлә рне гел бушлай дә валыйм... Сау булып торыгыз.

Ә гә р дә Илья Самойловичка кызын терелтү ө чен ү зенең сул кулын кистерергә кирә к дисә лә р (уң ы аң а язар ө чен кирә к иде), ул, һ ич уйламастан, анысына да кү нә р иде. Лә кин утыз ө ч тә ң кә ярым жалупья белә н ниндидер унсигез тә ң кә лек портвейннар сатып алырга — монысы инде...

Ул арада Сашенька кө ннә н-кө н сула барды.

Илья Самойлович, кызының зураеп һ ә м ничектер җ итдилә неп калган кү злә рен тирә н бер сагыш белә н карап, аң ардан еш кына:

— йә, ни кирә к соң сиң а, Сашуркам, ә йт, нә рсә телисең, пескә ем? — дип сорый иде.

— Бернә рсә дә кирә кми, ә тием...

— Бә лкем, курчак кирә ктер, кызым? Зур курчак, кү зен йома торган курчак?

— Юк, кирә кми, ә тием. Кү ң елсе-ез миң а.

— Рә семле конфет алып кайтыйммы ә ллә? Бә лки, алма кирә ктер? Сары кү н башмаклар булса ничек?

— Кү ң елсез миң а!

Лә кин бервакытны Сашенька ү зенең кечкенә генә бер телә ген белдерде. Чуар бизә кле яшел пыяла артында тузанлы яран гө ллә ре җ анланып, яшә реп киткә н бер вакытта — яз кө не булды бу хә л.

— Ә тием... бакчага барасым килә... Мине бакчага алып бар... — диде ул. — Анда... яшел яфраклар... чирә м ү сә... Кодагый ә билә р бакчасындагы кебек. Ә йдә, ә тием, кодагый ә билә ргә барыйк...

Моннан ике ел элек ул бер мә ртә бә ү з ә нисенең исем анасы — кодагый ә билә ре дачасында ике кө н кунак булып кайткан иде. Ире мировой судьяда кү череп язучы булып эшлә гә н бу хатынның ул чакта, җ ә нҗ ал куптарып, кода-кодагыйларының йө злә ренә чә й стаканнары белә н кизә нү ен һ ә м аннары, ө йнең икенче ягына чыгып, юри барысына да ишетелерлек каты тавыш белә н, сә хнә дә â part^{^[XXIII]} сө йлә гә ндә й, ярлы-ябага- ны фә лә н-фә смә тә н дип сү гә -сү гә шаулап йө рү ен Сашенька, ә лбә ттә, оныткан иде инде.

— Ә тием, кодагый ә билә ргә барасым килә...

— Ярар, ярар, кызым, елама. Менә кө ннә р бераз җ ылынсын ә ле, без синең белә н бакчага барырбыз, йә ме, пескә ем...

Чыннан да, кө ннә р җ ылына тө шкә ч тә Бурмин ү зенең кызын җ ә мә гать бакчасына алып барды. Сашень- кага шундук җ ан кереп киткә ндә й булды. Ул, ә лбә ттә, бакчада булган башка балаларның комнан, балчыктан кабартма, кү мә ч ише тә мле нә рсә лә р ә вә лә п ясаган кү ң елле уеннарына катнаша алмады, моң а аның җ ө рьә те җ итмә де; шулай да ул аларны ачыктан-ачык бер соклану һ ә м лә ззә т белә н, рә хә тлә неп карап утырды. Бакчаның биек эскә миясенә менеп кунаклаган Сашенька алсу битле, таза, кө р балалар янында тагын да ябыграк, тагын да аксылрак йө зле булып кү ренә иде. Моны ү теп-сү теп йө рү челә р дә сизде 6ÿ raii; һ ә рхә лдә, узып баручы кырыс кыяфә тле, юан бер хатын, Сашень- каны кү реп, гү я янә шә дә ге учар ябалдашлы карт юкә агачына карап ә йткә ндә й, зарланып:

— Кая карыйдыр бу полиция?.. Кү р инде, нинди тә ртипсезлек!.. Бакчага ә ллә нинди чирле балаларны кертеп йө ртә лә р... Башкаларга чирлә рен йоктырырлар ә ле, шул булыр! — диде.

Кырыс ханымның бу чә нечкеле сү злә ре генә Илья Самойловичны кызын бакчага алып барып йө рү дә ң барыбер туктата алмас иде, билгеле; Сашеньканы сө ендерү ө чен ул аны анда хә тта кө н саен алып барырга да ә зер иде. Лә кин, кызганычка каршы, шә һ ә р бакчасы Бурминнар тора торган Юлбасарлар урамыннан бик тә ерак иде шул. Сашенька исә җ ә яү лә п унбиш-егерме адым да бара алмый, ә конкада бер мә ртә бә утырып бару һ ә м кире кайту ө чен ике кешегә кырык дү рт тиен, ягъни Илья Самойловичның кө нлек эш хакыннан кү брә к акча кирә к иде. Шуң а кү рә алар шә һ ә р бакчасына бары якшә мбе кө ннә рдә генә барып йө ри алдылар.

Ул арада кызчык һ аман ябыга, сула барды. Бурминның исә кү ң еленнә н һ ава һ ә м яшелчә турында теге чакта янут тунлы доктор ә йткә н сү злә р чыкмады.

«Ах, һ ава җ итми безгә, һ ава, һ ава җ итми! » — ди иде ул, мең дә йө зенче мә ртә бә кү ң еленнә н һ аман шул бер ү к сү зне кабатлап.

Тора-бара бу уй аны тә мам саташу дә рә җ ә сенә китереп җ иткерде. Алар торган подвалның каршында гына диярлек шә һ ә рнең буш яткан һ ә м мул тузанында яисә пычрагында кө ннә р буе тирә -юнь дуң гызлары аунаган зур бер җ ир мә йданы бар иде. Бу ташландык җ ир яныннан узганда Илья Самойлович гел авыр сулап, ү залдына уфылдап куя торган иде.

— Йә, шушында кечкенә генә булса да бакча ясап булмас идемени? — дип пышылдый иде ул, башын чайкап. — Балаларга, балаларга соң нинди ә йбә т урын булыр иде ул, ә, ә фә нделә р! '

Бушлыкта бакча ү стерү уе, ниһ аять, аның бө тен кү ң елен билә п алды; ниндидер бер идеягә генә табынган фанатик сыман, ул ү зенең хыялын һ ә р җ ирдә сө йлә п йө ри башлады. Хезмә ттә шлә ре хә тта аң а «Бушлык» дигә н кушамат та тагып ө лгерделә р. Бервакыт кайсыдыр, киң ә ш тө сендә, Илья Самойловичка:

— Сез, булмаса, бакчаның проектын языгыз да шә һ ә р думасына илтеп бирегез, — дип тә къдим итте.

Бу тә къдим Илья Самойловичны шатландырып җ ибә рде һ ә м беркадә р куркытты да.

•— Ничек дидегез ә ле? Думага илтеп бирергә дисезме? — дип сорады ул, кабатлап.

— Ә йе, думага. Бер дә искитә рлеге юк, гап-гади эш. Фә лә н дә фә смә тә н, шә һ ә рнең бер кешесе буларак... гомуми файданы һ ә м шә һ ә рне матурландыруны кү здә тотып, дисең, тегелә й дә болай һ ә м башкалар, һ ә м башкалар.

Бер ай дигә ндә проект язылып тә мам булды. Имла кагыйдә лә рен ватып-җ имереп язылган, эчтә леге белә н кызгану уятырлык дә рә җ ә дә беркатлы һ ә м буталчык булган бер проект иде бу. Лә кин ә гә р министрлар гына яза торган һ ә йбә т шома кә газь ө стенә Илья Самойлович кулы белә н пө хтә итеп тезеп барылган матур, каллиграфик хә рефлә рнең һ ә ркайсы, телгә ки-' леп, язучының анда салынган ашкынулы ө метлә рен кычкырып ә йтеп бирә алса, ул чакта, һ ичшиксез, шә һ ә р башлыгы Да, шә һ ә р ү зидарә се дә, гласныйлар да, кө ндә лек эшлә рен ташлап, кичекмә стә н барысы берьюлы Бурминның ә леге гадә ттә н тыш проектын гамә лгә ашыру эшенә керешкә н булырлар иде.

Секретарь Бурминга бер айдан янә килергә кушты, бер ай ү ткә ч, икенче атна башында килерсез, диде, аннары мә сьә лә не тагын бер атнага кичектерде. Ахырда ул тү змә де, проект язылган кә газьне Бурминның нә къ борын тө бенә тө ртеп:

— Иә, ә йтегез ә ле, нә рсә дип сез кирә кмә гә н эшкә тыгыласыз? йә, нә рсә дип? Нә рсә дип? Бу бит сезгә бө тенлә й кагылмый, бу шә һ ә р ү зидарә се эше! — диде.

Илья Самойлович башын салындырды. «Менә нә рсә икә н ул шә һ ә р ү зидарә се, — диде ул ү зенә ү зе, хә срә т белә н, — шә һ ә р ү зидарә се! »

Аннары секретарь кырыс тавыш белә н Илья Самой- ловичның кайда эшлә вен сорады. Бурминның тә мам коты алынды, һ ә м ул шундук секретарьдан гафу ү тенә башлады. Секретарь, ә лбә ттә, аны гафу итте; шуннан соң Бурмин, кулындагы кә газен йомарлап, йө герә -чаба думадан, чыгып китте.

Лә кин мондый тоткарлыкка карап кына Илья Самойлович ү зенең бакча турындагы дә ртле хыялын пропагандалаудан туктамады. Тик хә зер, тынчу һ авалы караң гы подвалда кө ннә н-кө н ныграк сула барган Сашенька белә н бергә, -аның кү з алдында мең ә рлә гә н башка балалар — шундый ук тынчу һ авалы подваллар

да, чарлакларда интегү че сулган йө зле балалар басып торды. Шуң а кү рә ул ү зенең проектын гадә ттә н тыш бер ү җ ә тлек белә н ә ле полициягә, ә ле хә рби идарә гә, ә ле мировой судьяга, ә ле химаячы байларга илтеп кү рсә тте. Билгеле инде, аны һ ә р барган җ иреннә н куалап чыгара тордылар.

Илья Самойловичның бергә эшлә гә н иптә шлә реннә н берә ү, кү череп язучы Цытронов, бө тенесе арасында иң белдекле, иң ә дә пле бер кеше булып санала иде. Ни ө чен дисә ң, ул «Кө ньяк» дигә н трактирга еш барып йө ри, аннары шә һ ә рдә ге бердә нбер матбугат органы булган «Хатасыз» газетасын даими укып бара иде. Шул адә м кө ннә рдә н бер кө нне, ә ллә шаярып, ә ллә чынлап, Илья Самойловичка болай диде:

— Ә гә р дә сезнең ул буш җ ирегез турында берә рсе фельетон язып чыкса, эшегез җ айланмый калмас иде... Сезнең кайчан да булса Чаян дигә н кешенең фельетоннарын укыганыгыз бармы?... Менә яза, ичмасам! Бернидә н курыкмый, туп-туры бә рә дә сала: Николай Николаевичның йө реше горур булса да, сул иң башы уң ыннан-калкурак, имеш... Гаять тә зә һ ә р телле ә фә нде!

Йө рә ге дө п-дө п типкә н бер хә лдә, Илья Самойлович редакция бусагасын атлап керде (думага барганда бу кадә р курыкмаган иде). Типография буявы һ ә м резин исе аң кып торган зур гына бү лмә дә, ө стә л янында, озын, тузгак чә чле биш ир кеше утыра иде. Алар бишесе дә бер ү к тө рле эш белә н мә шгуль: ө стә л ө стендә таудай ө елеп яткан газеталардан ниндидер дү рткел кә газь кисә клә ре кисеп алалар да, аларны пи ө чендер зур кә газь битенә ябыштырып куялар иде.

Илья Самойлович ү зенә кирә кле кешене Чаянны кү рсә тегез ә ле дип никадә р генә ү тенмә сен, уң ышка ирешә алмады.

— Башта йомышыгызны ә йтегез, аннары карарбыз, — диделә р аң а тузгак башлы ирлә р. — Газета эшчесенең псевдонимы редакция сере, аны фаш итә ргә ярамаганлыгын белмисезмени?

Ә мма Илья Самойлович ү зенең хыялында йө рткә н кадерле проектын сө йлә п биргә ч, тузгак башлар беркадә р йомшара тө штелә р һ ә м Бурминга ярдә м итә ргә вә гъдә бирделә р.

Ә Сашенька инде бу вакытта караватыннан да тора

алмас хә лгә килгә н иде; аның борыны мә етнеке кебек ■ бө тенлә й очлаеп калган, йө зе ап-ак иде.

— Ә тием, минем бакчага барасым килә, монда кү ң елсез миң а, ә тием, — дип сыкранды ул бертуктаусыз, моң су тавыш белә н.

Рахитлы балалар аң сыз рә вештә акбур яисә мич акшары ашаган кебек, кызның сырхау организмы да, бә лки, шулай инстинктив рә вештә саф һ авага ашкынгандыр?..

Бурмин аның ябык, нә зек, салкын кулларын ү беп җ ылытырга тырышты һ ә м аң а ә ледә н-ә ле татлы, иркә сү злә р пышылдады. Бу сү злә рне чит кеше авызыннан кабатлаттырсаң, алар, һ ичшиксез, бик кө лке булып тоелыр иде.

Янә яз җ итеп, тә рә зә тө бендә куырылып утырган яран гө ллә ре ү злә ренең зә гыйфь сабакларын кояшка таба суза башлаган бер вакытта, Сашенька вафат булды. Подвалда торучы хатын-кызлар мә етне юып, ө стенә чиста киемнә р кидерделә р дә ө стә лгә сузып салдылар, аннары кечкенә табутына урнаштырдылар. Илья Самойлович, ә йтерсең лә, тораташка ә верелгә н иде. Ул еламады да, сыкранмады да, кызының аксыл йө зенә кү зен текә п, ' дә шмичә тик басып торды.

Тик мә етне кү мү мә расимендә генә, аз кешеле фә кыйрь процессия ташландык буш җ ир яныннан узып барганда, Илья Самойлович ничектер җ анланып киткә ндә й булды. Унбишлә п-егермелә п эшче, кулларына кө рә клә р тотып, буш җ ирдә казынып маташа иде.

— Нишлилә р алар анда? — дип сорады Илья Самойлович подвалдагы кү ршесе, базарда балык белә н сату итү че Яковлевнадан.

— Мин каян белием? — диде хатын кү з яше аралаш. — Бакча ясамакчы булалармы, ди, шунда. Дума атлымы ә ле?.. Шул кушкан, ди.

Шул чакны Илья Самойлович ө зек-ө зек сулыш алып куйды, чукынды да тыелгысыз һ ә м кү ң ел бушаткыч кү з яше белә н ү ксеп еларга тотынды.

— Ниһ аять, менә башлаганнар да, аллага шө кер, аллага шө кер, — диде ул, Яковлевнаны кочаклап. — Хә зер безнең нә некә члә ребезнең ү з бакчалары булыр. Юкса конкага утырып ничек шә һ ә р бакчасына бармак кирә к, Яковлевна? Уен эш тү гел бит ул—барып кайту ө чен кырык дү рт тиен тү лә ә ле!..

ФИЛ

Бә лә кә й кыз авырып ята. һ ә р кө нне аның янына доктор Михаил Петрович килеп йө ри. Кыз ' аны инде кү птә н, бик кү птә ннә н белә кебек. Кайчакта Мих. аил Петрович ү зе белә н тагын таныш булмаган ике докторны ияртеп килә. Алар кызны ә ле аркасына, ә ле корсагына ә йлә ндереп яткыралар, тә ненә колакларын куеп, нә рсә дер тың лаган булалар, кү з кабакларын кайтарып карыйлар. Ү злә ре ничектер сә ер генә мышныйлар, йө злә ре җ итди, кырыс, ү зара ниндидер аң лаешсыз бер телдә сө йлә шә лә р.

Аннары доктор абыйлар кунак бү лмә сенә чыгалар. Анда аларны инде кызның ә нисе кө теп утыра. Иң баш доктор — ак чә чле, озын буйлы һ ә м кү злек кигә н кеше — җ итди бер тавыш белә н бик озак ә ни кешегә нә рсә дер сө йлә ргә керешә. Балалар бү лмә сенең ишеге ачык калдырылганлыктан, кыз ү зенең караватыннан бө тенесен кү реп, ишетеп ята. Сө йлә шкә н сү злә рнең кү бесен ул аң ламый, шулай да сү знең ү зе турында барганлыгын бик яхшы белә. Ә ни кеше зур, яшьле кү злә ре белә н докторга тө бә лгә н. Саубуллашканда, баш доктор кычкырып ә йтә:

— Иң мө һ име — аң а кү ң елсезлә нергә ирек бирмә гез. Нә рсә тели, барысын да ү тә ргә тырышыгыз, — ди.

— Ах, доктор, ул бит бернә рсә дә телә ми! —ди ә ни кеше.

— Алайса, белмим инде, нишлә ргә дер... Авырганчы аны нә рсә лә р кызыксындыра иде соң? Шуларны хә тергә тө шереп карагыз. Уенчык-мазармы анда... берә р тө рле тә м-томмы...

⇐ Предыдущая 19 20 21 22 23 242526 27 28 Следующая ⇒