Александр Иванович Куприн 20 страница

— Уйласаң кызык та инде, — диде Вера, уйчан гына елмаеп. — Менә мин хә зер аны, шушы китапчыкны, кулымда тотып торам, ә кайчандыр ул, бә лкем, маркиза Помпадурның мы яисә королева Антуанеттаның мы ү з кулында булгандыр... Шулай да, Анна, минем сиң а шуны ә йтә сем килә: догалык китабыннан хатын-кыз carnet ^{^[XVII]} ы ясау шикелле дуамал телә к туса да бары тик синең башта гына туа алыр. Ярар, ә йдә ө йгә керик ә ле, анда нилә р бар икә н?!

Алар «изабелла» дигә н ү рмә ле йө зем куакларының куе яшел чаршавы белә н томаланган зур таш терраса аша ө йгә юнә лделә р. Террасаның урыны-урыны белә н кояш нурында алтынланып җ емелдә гә н ярым караң гы яшел стенасыннан, бө тен тирә -якка җ ир җ илә генекедә й җ иң елчә хуш ис аң кытып, эре һ ә м авыр йө зем тә лгә шлә ре асылынып тора иде. Террасага иң гә н яшькелт яктылыктан исә хатын-кызларның йө злә ре шундук агарынып киткә ндә й булды.

— Син табынны шушында җ ә йдермә кче буласың мы? — дип сорады Анна.

— Баштарак шушында җ ә йдерермен дигә н идем дә, хә зер инде кире уйладым... Кичлә рен бик салкынайта. Аш бү лмә сендә утырсак яхшырак булыр дим. Ә ирлә р монда тә мә ке тартырга чыгып йө рерлә р.

— Берә р кызыклы кеше килә семе соң?

— Кем килә сен ү зем дә белмим ә ле. Тик безнең бабай буласын гына ачык белә м.

— Ах, алайса, бабакай килә чә к? Менә монысы шә п! — диде Анна, куанычыннан кулларын чә бә клә п. — Минем инде аны йө з ел кү ргә нем юк шикелле.

— Васяның апасы булачак, аннары профессор Спешников та килергә тиеш бугай. Кичә генә к, Аннень- ка, шуларны уйлый-уйлый бө тенлә й зиһ енем чуалып бетте. Белә сең ич, алар икесе дә — бабай да, профессор да — ашарга бик яраталар. Ә азык-тө лекне ни монда, ни шә һ ә рдә — бернинди бә ягә дә табарлык тү гел. Лука ү зенең таныш сунарчысы аша берничә бү дә нә тапкан табуын, хә зер ә нә шулардан нә рсә дер ә мә л

лә п маташа. Ростбиф болай чагыштырмача ярыйсы гына туры килде, лә кин ул һ аман да шул туйдырып бетергә н бер ростбиф бит инде. Кыслалар менә ә йбә т дисә ң дә ә йбә т булыр шикелле.

— Алай булгач, барысы да яхшы чыга тү гелме соң? Син инде, зинһ ар, ул кадә р борчылма. Хә ер, ашау дигә ндә син ү зең дә, ә йтсә м ә йтим, бик тә мле тамак шул.

— Болардан башка да кайбер тә мле нә рсә лә р булыр, билтеле. Бү ген иртә н бер. балыкчы диң гез ә тә че китерде. Ү зем кү реп калдым. Коточкыч нә рсә. Хә тта карарга да куркыныч.

һ ә рбер нә рсә гә — ү зенә кагылганына да, ү зенә кагылмаганына да бертө рле комсыз кызыксыну белә н караган Анна шундук диң гез ә тә чен ү зенә китереп кү рсә тү лә рен талә п итте.

Озак та ү тми, ишектә озын буйлы, кырылган шома битле пешекче Лука кү ренде. Кулына ул, ике колагыннан элә ктереп, озынча авыр ап-ак лакан кү тә ргә н һ ә м, лакандагы су чайпалып паркет идә нгә тү гелмә сен ө чен, аны бик сакланып кына тотып килә иде.

— Авырлыгы унике кадак ярым булды, ваше сиятельство, — диде ул, поварларга гына хас бер горурлык белә н. — Баягынак юри ү лчә п карадык.

Лакан балык ө чен артык кечкенә булганга, ул аның тө бенә койрыгын чорнап бө гә рлә неп яткан иде. Балыкның тиресе алтын сыман ялтыравык тә ң кә лә р белә н капланган, йө згечлә ре җ ете кызыл тө стә, ә зур ерткыч башының саң аклары астыннан як-якка таба җ илпә зә сыман җ ыелмалы һ ә м сыек зә ң гә р тө стә ге ике озын канаты тырпаеп тора иде.

Анна чә нти бармагының очы белә н бик сакланып кына балыкның башына орынды. Лә кин шул чакны диң гез ә тә че койрыгын кисә к кенә чупылдатып куйды да, Анна чә релдә п кычкырып җ ибә рде һ ә м кулын кире тартып алды.

— Борчылмагыз, ваше сиятельство, бө тенесе дә менә дигә н булыр, — диде повар, Аннаның нидә н борчылуын аң лагандай. — Ә ле генә бер болгар абзые ике кавын китереп китте. Менә дигә н ананас кавыннар. Теге канталупа кавыннары сыман, хә тта аң ардан да хуш ислерә к. Аннары, ваше сиятельство, сездә н шуны сорыйсы килә иде: ә тә ч янына ниндирә к соус куярга боерасыз? Тартарча ^{^[XVIII]} соус булсынмы, ә ллә полякча соусмы? Ә ллә булмаса майлы сохари шулпасы да ярармы?

— Ү зең ничек белә сең, шулай эшлә. Бар! — диде княгиня, боерып.

Кичке сә гать биштә н соң дачага кунаклар җ ыела башлады. Иң элек, ү зе белә н дү рт кеше ияртеп, князь Василий Львович кайтты. Ул алып кайткан дү рт кунакның берсе князьнең тол апасы — юан, симез гә ү дә ле, яхшы кү ң елле һ ә м ифрат дә рә җ ә дә аз сө йлә шү чә н Людмила Львовна, яисә, ире буенча ә йткә ндә, Дурасова ханым; икенчесе. — югары җ ә мгыятьтә ү зенең җ илкуарлыгы белә н, яхшы җ ырлавы һ ә м декламациялә рне оста сө йлә ве, шулай ук еш кына җ анлы тамашалар, спектакльлә р, җ ә мгыяте хә йрия файдасы ө чен махсус бал-мә җ леслә р оештыруы белә н дан тоткан, шә һ ә р халкы арасында кү брә к Васючок дип кенә атап йө ртелгә н, азган-тузган, шалапай бер байбә тчә; ө ченчесе —■ княгиня Вераның Смольный институтта бергә укыган ахирә т дусты, хә зер атаклы пианистка Женни Рейтер һ ә м дү ртенчесе князьнең каенагасы Николай Николаевич иде. Озакламый автомобиленә утырып Аннаның ире дә килеп җ итте. Ул да ү зе белә н бергә ике кунак: такыр башлы, юаи-шыксыз гә ү дә ле профессор Олешников белә н тө бә к вице-губернаторы фон Зеккны алып килгә н иде. Иң соң ыннан, махсус ялланган һ ә йбә т ландога утырып һ ә м ике офицер ияртеп, генерал Аносов килде. Аны озата килгә н офицерларның берсе штабтагы ми корыт- кыч авыр эштә тә мам таушалып, холкы бозылып беткә н һ ә м вакытыннан элек картайган, ө шә нгә н чандыр гә ү дә ле полковник, ә икенчесе Петербургта иң оста биюче һ ә м бал-мә җ леслә рдә табын тотучы буларак дан-шө һ - рә т казанган гвардия гусары поручик Бахтинский иде.

Генерал Аносов — озын буйлы, кө меш чә чле, юан, симез карт, — бер кулы белә н кузла башына, икенче кулы белә н экипаж аркасына таяна-таяна, ашыкмыйча гына коляскадан тө шә башлады. Сул кулына ул колак торбасы, ә уң кулына резин башлы кул таягы тоткан иде. Генералның киң, тупас йө зе кызарып чыккан, бо

рыны итлә ч, ә табак битенә җ ә я сыман ярым тү гә рә к ясап урнашкан шешенке һ ә м кысык кү злә ре ү лем һ ә м хә тә р хә ллә рне якыннан белгә н һ ә м алар белә н кү п мә ртә бә лә р кү згә -кү з очрашкан батыр йө рә кле гади кешелә рдә генә була торган тантаналы бер мө лаемлык белә н һ ә м аз гына мыскыл сиздереп карый иде. Апа белә н сең ел, генералны ерактан ук танып, коляска янына йө гереп килделә р һ ә м, шаяру катыш бер җ итдилек белә н картны ике яктан култыклап алып, аң а җ иргә тө шә ргә ярдә м иттелә р.

— Архиерейны... каршылыйлармыни! — дип куйды генерал, карлыкканрак ягымлы калын тавыш белә н.

— Бабакай, сө еклебез, кадерлебез безнең! — диде Вера, шелтә белдереп. — Без сезне кө н саен кө тә без, ә сезнең монда бер генә мә ртә бә дә кү ренеп тә киткә негез юк.

— Безнең бабакай кө ньякта бө тенлә й оятын җ уйган, — диде Анна, кө леп. — Юкса, ул ү зенең дингә ярә ш- тергә н кызын исенә тө шермичә калмас иде. Чыннан да, оятыгыз качкан сезнең, бабай, ү зегезне донжуандай тотасыз, безнең дө ньяда барлыгыбызны да онытасыз...

Генерал, чал башын ялангачландырып, бер-бер артлы ханымнарның кулларын ү бә ргә -. тотынды, аннары аларны битлә реннә н ү пте дә тагын кулларына кү чте. Ү зе ул, элек-электә н килгә н тын бетү хастасы белә н җ ә фаланып, буыла-буыла, һ аман сө йлә нү ендә булды:

•— Кызлар... зинһ ар, сабыр итегез... ачуланмагыз... Чыннан менә... бө тенесенә шул каһ ә р суккыры докторлар гаепле... Җ ә й буе ревматизмымны... ниндидер шакшы... кесә лдә коендырып маташтылар... Исенә тү зә рлек тү гел, каһ ә рнең... һ ич чыгарырга телә мә делә р... Менә... беренче булып... сезгә килдем... Сезнең белә н кү решү емә... искиткеч шатмын... Ничек яшә п ятасыз соң?.. Син, Верочка... инде бө тенлә й леди булгансың димме... мә рхү мә ә ниең ә тагын да... охшыйрак тө шкә нсең... Бала чукындырырга мине кайчан чакырасың соң?

— Ой, бабакай, чакырырга туры килмә с дип куркам...

— Ө метең не ө змә алай... барысы да алда ә ле синең... Ходадан рә хим-шә фкать сора... Ә син, Аня, бер дә ү згә рмә гә нсең... Алтмыш яшькә җ иткә ч тә... син һ а

ман шул чикерткә булып калырсың, ахры. Кая, туктагыз ә ле. Мин сезне офицер ә фә нделә р белә н таныштырыйм.

— Мин инде кү птә н андый бә хеткә ирештем! —диде полковник, башын иеп.

— Мине княгиня белә н Петербургта таныштырганнар иде, — диде гусар поручигы да, полковникның сү зен элеп алып.

— Алайса, Аня, рө хсә т ит, мин сине поручик Бахтинский белә н таныштырам. Оста биюче һ ә м сугыш чукмары, лә кин ү зе бик яхшы кавалерист та. Кая, чыгар ә ле коляскадан теге нә рсә не, сө еклем Бахтинский... Киттек, кызлар... Безне нә рсә белә н сыйламакчы буласың, Верочка? Лимандагы режимнан соң... минем аппетит... яң а укуын бетереп чыккан... прапорщик аппетитыннан бер дә ким тү гел.

Генерал Аносов мә рхү м князь Мирза-Булат-Туга- новскийның сугышчан юлдашы һ ә м иң якын дусты иде. Князь вафат булганнан соң, ул ү зенең бө тен дуслык һ ә м мә хә ббә т хислә рен аның кызларына кү чергә н иде. Кызларны ул ә ле сабый чакларыннан бирле белә, ә кечесе Аннага хә тта чукындыру йоласын ү тә ү че бабай да булган иде. Ул вакытларда, — шулай ук бү генге кө ндә дә, — Ahocoib «К» шә һ ә рендә зур һ ә м асылда хә рби ә һ ә миятен бө тенлә й югалткан бер крепостьның коменданты булып тора иде һ ә м кө н саен диярлек Туганов- скийларның ө енә килеп йө р, и аде. һ ә рвакыт ачык чырайлы булуы, назлы иркә лә ү лә ре, китергә н бү лә клә ре һ ә м цирк белә н театрга еш кына ложадан урыннар алып бирү е һ ә м шулай ук башка бү тә н беркем дә булдыра алмаганча кызыклы, мавыктыргыч уеннар оештыра белү е ө чен балалар аны ү леп ярата торганнар иде. Лә кин барыннан да бигрә к генералның хә рби походлар, сугыш кү ренешлә ре, бивуакларда тукталып ял итү лә р, жиң ү лә р һ ә м чигенү лә р, ү лем белә н йө згә -йө з очрашулар, яраланулар һ ә м ү зә ккә ү тә рлек салкын кышлар турындагы соклангыч хикә ялә ре балаларның кү ң еллә рендә мә ң ге җ уелмас бер истә лек булып сең еп калган иде. Карт генерал ү з башыннан кичкә н бу хә ллә рне ихлас кү ң елдә н чыккан кө йле-тыныч бер тавыш белә н һ ә м, гадә ттә, балаларның иң кү ң елсез вакытлары җ иткә ндә, ягъни, кичке чә йне эчеп, аларны йокларга яткырыр алдыннан сө йли торган иде.

Хә зерге заманның гореф-гадә тлә ре ноктасыннан караганда, бу искелек калдыгы, Аносо*в, гадә ттә н тыш мә һ абә т һ ә м баһ адир бер шә хес иде. Генералның хол- кында-табигатендә аның ү з заманында да офицерлардан бигрә к солдатлар арасында гына еш очрый торган ү зенә бертө рле гади, лә кин ифрат дә рә җ ә дә тирә н һ ә м тә эсир итү чә н сыйфатлар, — гомумә н рус кешесенә, бигрә к тә аның мужигына хас сыйфатлар, кайчакны безнең рус солдатын җ иң елмә с итә торган, алай гына да тү гел, — котылгысыз (минутларда аң а газап чигү гә хә зер торырлык бер ныклык, фидаилек, хә тта ки изгелек хасияте ө сти торган сыйфатлар: дө ньяда хә йлә сез, беркатлы ышаныч белә н яшә ү, тормыш ыгы-зыгысына ачык һ ә м мө лаем-шук мө нә сә бә ттә булу, искитмә ү чә н салкын канлылык белә н батырлык эшлә ү, ү лем алдында гамьсез бер кү ндә млек кү рсә тү, җ иң елгә нне, бә лагә тарыганны кызгану һ ә м физик яктан да, ә хлакый яктан да искиткеч чыдам булу кебек сыйфатлар бергә кушылган иде.

Польшадагы фетнә не бастыру сугышыннан башлап, Аносов Россия алып барган барлык хә рби кампаниялә рдә катнашкан иде диярлек. Ул катнашмаган сугыш — бары рус-япон сугышы гына. Ул, бә лкем, анда да бернинди икелә нү сез китеп барган булыр иде, лә кин аны чакырмаганнар, ә Аносовның андый чакта тыйнак бер горурлык белә н ә йтә торган мә шһ ү р сү зе бар: «Чакырмыйча торып, ү лем кочагына ү зең барып кермә! » Ул ү зенең хә рби хезмә те чорында солдатлардан кемне дә булса чыбык-шомпол белә н суктыру тү гел, хә тта кул да тидереп карамаган. Бервакытны, поляклар фетнә сен бастырганда, ул, полк командирының турыдан-туры боерыгы булуга да карамастан, ә сирлә рне атып ү терү дә н баш тарткан. «Шпионны ату тү гел, боерсагыз, хә тта ү з кулым белә н буып ү терә м, — дигә н ул. — Ә болар ә сирлә р, мин аларны аттыра алмыйм», һ ә м ул шушы сү злә рне, ү зенең ачык, куркусыз кү з карашын туп-туры командирның кү злә ренә текә п, шундый гади итеп, шундый ихтирамлы кыяфә т белә н һ ә м бернинди дошманлык яисә һ авалану ә сә ре сиздермичә ә йткә н ки, боерыкны ү тә мә ве ө чен ү зен аттырасылары урында, аны тынычлыкта калдырырга мә җ бү р булганнар.

Аз белемле яки, ү зе ә йтмешли, «аюлар академиясен» генә тә мамлаган булуына карамастан, Аносов 1877— 1879 еллардагы тө рек сугышында полковник дә рә җ ә сенә ирешә. Ул Дунай елгасын кичү дә катнаша, Балкан тауларын кичә, Шипка крепостен саклаша; Плевнага ясалган соң гы хә литкеч һ ө җ ү мдә катнаша; сугыш кырында аны биш тапкыр яралыйлар; шуларның б^ерсе — бик каты, дү ртесе — җ иң елчә яра була. Аның соң ында, граната шартлаганда башына кыйпылчык тиеп, Аносов коточкыч ә шә ке контузия ала. Радецкий белә н Скобелев аны якыннан белгә ннә р һ ә м аң а искиткеч ихтирам белә н караганнар. Скобелевның: «Мин ү земнә н кү п мә ртә бә лә р батыррак булган бер генә офицерны белә м, ул да булса — майор Аносов! » — дигә н сү злә ре нә къ аның турында ә йтелгә н була да инде.

Башына граната кыйпылчыгы тиюдә н Аносов бө тенлә й диярлек чукрак кала; Балкан таулары аша кичкә ндә аягын ө шетеп, ө ч бармагын кистерергә мә җ бү р була һ ә м, ниһ аять, Шипка -крепостен саклаганда ү зенә гомерлек ревматизм авыруы элә ктерә. Сугыштан кайтып, тыныч тормыш шартларында ике ел хезмә т иткә ннә н соң, аны отставкага чыгармакчы булалар, лә кин ул кирелек кү рсә тә. Бә хетенә каршы, Дунай елгасын кичкә ндә Аносовның сугышчан батырлыкларын ү з кү зе белә н кү ргә н йогынтылы бер тү рә — ө лкә башлыгы аң а ярдә м кулын суза. Петербург ә һ еллә ре шө һ рә тле полковникның кү ң елен рә нҗ етергә базмыйлар, һ ә м озакламый Аносовны дә ү лә т иминлеге ө чен ә һ ә мияте бул- маса да, шулай да мактаулы вазифа булып саналган хезмә т урынына — К. шә һ ә ренә гомерлек комендант итеп билгелилә р.

Бу шә һ ә рдә аны, олысы-кечесе дигә ндә й, һ ә ммә се дә яхшы белә иде. Аның сә ер гадә тлә ре, киеме-салымы барлык кешелә рдә ягымлы бер елмаю уята иде. Аносов ө стенә һ ә рвакыт иске модалы сюртук, башына озын, туры козырекле һ ә м киң читле фуражка киеп йө ри; урамга чыкканда ү зе белә н беркайчан да корал алып чыкмас; уң кулында һ ә рвакыт таяк, сул кулында колак торбасы булыр; ә артыннан, бер адым да калышмыйча, җ ә рә хә тлә неп беткә н тел очларын авызларыннан чак кына чыгарып, карлыккан тавышлы, ялкау хә рә кә тле ике-симез эт—мопслар ияргә н булыр. Иртә лә рен гадә ттә гечә урамда йө ргә ндә берә р танышы очрап куйса, кешелә р аның бу танышы белә н ничек кычкырып сө йлә - Шуей һ ә м ике этенең һ ау-һ аулап ө рә башлавын берничә урам аркылы да ишетеп торалар иде.

Чукрак кешелә рнең кү бесе кебек, Аносов та опера карарга бик ярата иде. Кайчакны, нинди дә булса берә р моң лы дуэт башкарылганда, залда кинә т кенә аның бө тен театрны дер селкетерлек гө релдә век калын тавышы яң гырап китә: «Кү рче, «до»ны ничек чиста алды, шайтан, ә! Чиклә век кабыгын шартлатып ярдымыни! » Бу сү злә рдә н соң, ә лбә ттә, залдагы кешелә р арасында тыелып кына кө лешкә н тавышлар ишетелеп куя, ә мма генералның ү зенең гамендә дә булмый: беркатлылыгы аркасында, ул ү зенең җ ырдан алган тә эсире турында кү ршесенә пышылдап кына ә йттем дип уйлый иде.

Комендантлык вазифасы буенча ул еш кына, карлыккан тавышлы ә леге мопсларын ияртеп, шә һ ә рнең ү зә к гауптвахтасына барып килгә ли. Кулга алынган офицерларның кү бесенә бу гауптвахта ү зенә кү рә бер ял итү урыны кебек иде. Хә рби хезмә тнең авыр мә шә катьлә реннә н, ыгы-зыгыларыннан соң, алар монда бернинди ваемсыз, рә хә тлә неп карта уйнап, чә й эчеп яисә тө рле мә зә к сү злә р сө йлә шеп утыралар иде. Гауптвах- тага килгә ч, Аносов иң элек һ ә рбер офицердан аның исеме, монда кем тарафыннан утыртылуы, кү пмегә һ ә м нә рсә ө чен утыртылуы турында җ ентеклә п сорашып чыга. Кайвакытны теге яки бу офицерны эшлә гә н эше ө чен — гә рчә ул законга сыймаслык бер эш булса да — ү тереп мактап ташлый яисә аны тетмә сен тетеп сү гә ргә тотына. Андый чакта генералның гө релдә век калын тавышы бө тен урамга ишетелеп тора иде. Шулай туйганчы җ икеренгә ч, ул кинә т, сү зендә бернинди тукталыш яисә кү чеш ясап тормастан, ә леге офицерның ашавы-эчү е турында сорап куя. Янә се, ашарга кайдан китерә лә р, азык-тө лек ө чен кү пме акча тү ли? Ара-тирә шулай да була: каяндыр ерактан, ү з гауптвахталары булмаган берә р аулак урындагы гаскә ри частьтан зур сроклы җ ә засын ү тә ү ө чен бирегә җ ибә релгә н нинди дә булса ярлы подпоручик аң а, Аносовка, акчасы юклыктан ү зенең солдатларга хә зерлә нгә н азык-тө лек белә н тукланырга мә җ бү р булуын ә йтә. Андый чакта инде генерал бу мескен офицерга аш-суны ү з ө еннә н — гаупт- вахтадан нибары ике йө з адым чамасы гына ераклык- ta урнашкан комендант йортыннан, китертергә дип боерык бирә.

К. шә һ ә рендә яшә гә ндә генерал Аносов Тугановский; лар гаилә се белә н дуслашып алды. Бигрә к тә бу гаилә дә ге ике кызга бик иялә ште ул. Аларны кө н саен кү реп тору аның ө чен тыелгысыз бер ихтыяҗ га ә верелгә н иде. Ә гә р туташлар кая да булса китеп барса яисә ул ү зе, хезмә ттә ге эшлә ре белә н тоткарланып, аларны озаграк кү рми торса, генерал тә мам сагышка бирелә һ ә м комендант йортының иркен, буш бү лмә лә рендә ү зенә урын таба алмыйча аптырап бетә иде. һ ә р җ ә йне ул, ял алып, бер ай буе Тугановскийлар гаилә се белә н бергә Егоровскида — аларның К. шә һ ә реннә н кы- рык-илле чакрым ераклыктагы имениелә рендә тора иде.

Генерал ү зенең мә хә ббә ткә сусаган кү ң еле тө бендә ге барлык хис-тойгыларын, йө рә к җ ылысын балаларга, бигрә к тә ә леге ике кызга кү чергә н иде. Кайчандыр, бик кү птә н, ул ү зе дә ө йлә нгә н булган, имеш. Лә кин бу ө йлә нешеп торуны ул инде хә зер бө тенлә й хә терлә ми дә диярлек. Ә ле сугышка кадә р ү к аның хатыны, узгынчы бер актерның бә рхет курткасына һ ә м челтә рлә п эшлә нгә н җ иң очларына кызыгып, шул актер белә н качып киткә н. Генерал бу хатынга, ул ү лгә нчегә хә тле, пенсия җ ибә реп торган, лә кин аны, тә ү бә гә килү енә һ ә м кү з яшьлә ре белә н ялварып хатлар язуына да карамастан, ү з ө енә аяк бастырмаган. Балалары исә аларның беркайчан да булмаган иде.

Кич, алдан кө телгә нчә, салкынайтмады, бә лки тын һ ә м җ ылы туры килде. Террасадагы һ ә м ашау бү лмә сендә ге шә мнә рнең ялкын теллә ре бө тенлә й хә рә кә тсез янып тордылар. Табын янында һ ә ммә кешене князь Василий Львович кө лдереп утырды. Аң арда ниндидер гадә ти булмаган, ү зенә бертө рле сө йлә ү сә лә те бар иде. Сө йлә гә н сү зенең тө п нигезе итеп ул һ ә рвакыт чын вакыйганы ала, ә вакыйганың ү зә гендә исә табында утыручыларның берә рсе яки аларның уртак танышы була; лә кин бу вакыйганы князь шундый җ итди кыяфә т һ ә м эшлекле тавыш белә н сө йли һ ә м аның буяуларын шундый куертып бирә, тың лаучылар бертуктаусыз эчлә ре катып кө леп утырырга мә җ бү рлә р. Бү ген ул Николай Николаевичның чибә р һ ә м мул тормышлы 'бер бай хатынга ө йлә нергә йө реп тә, ө йлә нә алмьГйча калуы турында сө йли иде. Бу вакыйганың чын дигә не шул: ә леге хатынның никахлы ире аң а аерылышырга рө хсә т бирмә гә н. Лә кин Василий Львович 'сө йлә вендә хакыйкать белә н уйдырма гаҗ ә еп тө стә бергә аралашып бара иде. Җ итди һ ә м беркадә р кыланчыграк табигатьле Николайны ул', аякларына оек кына кидертеп һ ә м башмакларын култык астына кыстыртып, тө нлә белә н урам буенча йө гертеп йө ртте. Бер урам чатында аны шушы кыяфә тендә городовой очрата да урам карагы итеп кулга алырга тели, имеш. Шактый озакка сузылган җ ә нҗ аллы сү з кө рә штерү дә н соң гына Николай городовойга ү зенең прокурор ярдә мчесе икә нлеген исбатлап бирә. Сө йлә ү ченең фараз итү енчә, туйны да алар, чак-чак кына ясамыйча калалар; туйны уздыруга, имеш, ялган шаһ итлар бандасының хезмә т хакын арттыруны сорап забастовка кү тә рү лә ре генә комачау иткә н. Николай, имеш, ү зенең саранлыгы (ул чыннан да бераз саранрак кеше иде) һ ә м стачка, забастовка ише нә рсә лә ргә принципиаль тө стә каршы булуы аркасында, шаһ итларның хезмә т хакларын арттырудан баш тарткан. Моның ө чен ул хә тта законнар җ ыелмасыннан кирә кле статья да тапкан һ ә м бу статьяны кассация департаментының фикере белә н дә раслаттырган, имеш. Менә шуннан соң инде ялган шаһ итларның тә мам ачулары чыккан, һ ә м алар никахлашу йоласында попның: «Монда җ ыелучылардан берә регез бу никахлашуга комачау итә рдә й нә рсә белмиме? » — дигә н гадә ти соравына каршы бердә м рә вештә: «Ә йе, белә без. Судта без ант итеп сө йлә гә ннә рнең һ ә ммә се дә ялган, алай сө йлә ргә безне прокурор ә фә нде мә җ бү р итте. Ул безгә янады, ү ч алам дип куркытты. Ә бу ханымның ире турында без, хә бә рдар кешелә р буларак, шуны ә йтә алабыз: дө ньяда ул хө рмә ткә иң лаек, Йосыф пә йгамбә рдә й саф һ ә м фә рештә дә й шә фкатьле бер кеше», — дип җ авап кайтарганнар, имеш.

Никах-ө йлә нешү мә сьә лә лә ренә бер кереп киткә ч, Василий Аннаның ире Густав Иванович Фриессене дә читтә калдырмады—аның турында да шактый чә нечкеле бер мә зә к сө йлә п алды. Янә се, туйдан соң икенче кө нне Густав Иванович, ү зе белә н полицейскийларны алып, бабалары ө енә килгә н дә, яшь кә лә шнең ү зенә аерым паспорты булмавын сылтау итеп, аны кичекмә стә н ата-ана йортыннан куып чыгаруларын һ ә м сак астында кияве ө енә озатуларын талә п иткә н. Бу мә зә ктә хак булганы шул: туйдан соң Анна, апасы Вераның ашыгыч рә вештә кө ньякка китеп баруы сә бә пле, чыннан да кү пмедер вакыт ү з ө йлә рендә авыру ә нисен карап торган иде, ә Густав Иванович, яшь кә лә шен юксынып, аерым яшә ргә мә җ бү р булган иде.

⇐ Предыдущая 15 16 17 18 192021 22 23 24 Следующая ⇒