Александр Иванович Куприн 22 страница

Спешников, вице-губернатор һ ә м полковник Пона- марев, генералның яллаган ландосына утырып, инде кү птә н шә һ ә ргә кайтып киткә ннә р иде. Атларны алар шә һ ә р станциясеннә н кире монда җ ибә рергә вә гъдә иттелә р. Калган кунаклар һ ә ммә се дә террасага чыгып утырдылар; Вера белә н Анна, Аносовның кирелә нү енә дә карамыйча, аның ө стенә кө члә п пальтосын кидерделә р һ ә м аякларын калын, җ ылы шә л белә н урадылар. Генерал каршында, ө стә лдә, аның иң яраткан кызыл шә рабе — Pommard тора, ә ике ягында Вера белә н Анна утыра иде. Алар, берсеннә н-берсе уздырып, генералның кү ң елен кү рергә, аны сыйларга тырыштылар: ә ледә н-ә ле аның нечкә билле стаканына авыр куе шә раб салып тордылар, сыр турадылар, шырпысын, те- гесен-монысын алып бирделә р. Карт генерал бу хозурлыкка тә мам изрә п, кү злә рен яртылаш йомып утырды.

— Ә йе.... Кө з җ итте, кө з, кө з җ итте, — дип куйды ул, шә м ялкынына кү зен тө бә п һ ә м уйчан кыяфә ттә башын чайкап. — Кө з җ итте. Шулай ук миң а да җ ыеныр вакыт җ итте. Ах, бер дә китә се килми дә килү ен! Кө ннә ре ничек матурланды бит! Монда, диң гез буенда, тыныч кына, хозурланып кына яшә п ятасы иде, югыйсә...

— Соң, калыгыз бездә, бабакай, — диде Вера.

— Юк, кызым, ярамый. Хезмә тем кө тә... ял вакы

тым бетте... Ә монда калу болай шә п кенә булыр иде анысы, ә йтә се дә юк! Син карап кына бакчы, роза чә чкә лә ре нинди хуш ис бө рки... Шушыннан ук борын сизә. Ә җ ә йге челлә дә чә чә к исе бө тенлә й сизелми, бары сә рви агачлары гына бераз ис тарата... анда да ниндидер конфет исе.

Вера вазадан берсе алсу, икенчесе җ ете кызыл тө стә ге ике роза чә чкә сен суырып алды да генерал пальтосының петлицасына кадады.

— Рә хмә т, Верочка, — диде Аносов һ ә м башын иеп чә чкә лә рне иснә де дә картларча мө лаем бер елмаю белә н елмаеп куйды.

— Ә ле дә хә теремдә, Бухарестта булган иде бу хә л. Без анда квартирларга урнашып торган идек. Беркө нне шулай урамнан барам. Кинә т минем борынга кө чле бер хуш ис — роза чә чкә се исе килеп бә релде. Туктап як-ягыма карасам — ике солдат. Яннарында зур гына хрусталь шешә тора, ә шешә дә — роза мае. Шул май белә н болар кү н итеклә рен, мылтыкларын да майлап ө лгергә ннә р. «Нә рсә сезнең бу шешә гездә? » — дип сорыйм солдатлардан. «Ниндидер май шунда, ваше высокоблагородие, — дилә р болар. — Без инде аны боткага да салып карадык, тик рә те булмады, бик каты тамакны ә четтерә, ә ү зе болай искиткеч хуш исле», — дилә р. Мин солдатларга бер тә ң кә лек кө меш акча суздым да, ә леге роза маен ү земә алдым. Шешә дә ге май яртылаш кимегә н булса да, аның калганы да ә ле, бә һ ә сенең бик кыйммә т йө рү ен исә пкә алганда, кимендә бер ике йө з тә ң кә торырлык иде. Солдатларга килгә ндә инде, алар, аны-моны уйлап тормастан, мин биргә н бер тә ң кә гә бик разый булдылар. Аннары тагын ә йтә лә р болар: «Бездә ә ле, ваше высокоблагородие, тө рек борчагы да бар, — дилә р. — Без аны пешереп караган идек тә, никтер пешмә де, каһ ә р суккыры», — дилә р. Аларның бу тө рек борчагы дигә ннә ре кофе булып чыкты. Шуннан ә йттем боларга: «Бу борчакны, мә йтә м, тө реклә р генә ашый, солдатларга аны ашарга ярамый», — дим. Бә хетлә ренә каршы, ничек ә фьюнга юлыкмаганнар ә ле, юкса, харап булган булырлар иде; миң а берничә урында пычракка тапталган ә фьюн кабартмаларын да кү рергә туры килде.

— Бабакай, дө ресен генә ә йтегез ә ле, — дип куйды кинә т Анна, — сугышта йө ргә ндә курка идегезме?

— Курыктың мы-курыкмадың мы дип сорау ү зе ү к сә ер, Аннечка. Курка идем, билгеле. Сугышта бернә рсә дә н дә курыкмадым, колак тө бендә пулялар сызгыруын музыка сыман тың ладым дигә н кешегә син, зинһ ар, ышана кү рмә. Андый кеше йә шыр тиле, йә буш бугаз булыр. Сугышта һ ә ммә кеше бер дә рә җ ә дә курка. Тик берсе куркудан бө тенлә й җ ебеп тө шә, ә икенчесе аны эченә йота, белгертми. Димә к, курку һ ә рвакыт курку булып кала, ә аны эчең ә йота белү осталыгы тә җ рибә аркасында бирелә: ә нә шуннан инде батыр йө рә кле кешелә р, геройлар туа. Менә ничек бит ул, Аннечка. Шулай да мин бер мә ртә бә куркудан чак-чак кына ү лми калдым.

— Сө йлә гез ә ле, бабакай, — дип, беравыздан элеп алдылар Вера белә н Анна.

Алар Аносовның сө йлә вен оабый чакта ничек яратып тың ласалар, хә зер дә шулай яратып, сокланып тың лыйлар иде. Анна хә тта, нә къ бала вакытындагыча, ике терсә ге белә н дә ө стә лгә таянып, ияген аяк ү кчә седә й бө гелгә н йомшак учлары ө стенә җ айлап куйды. Аносовның ашыкмыйча гына, сабыр гына сө йлә вендә һ ә рвакыт ниндидер эчкерсез беркатлылык, самимилек сизелеп тора иде. Сугыш вакыйгаларын таовирлаган сү злә ре, тә гъбирлә ре дә аның ничектер бик сә ер, серле булн, китапчарак килеп чыга иде. Ә йтерсең лә, ул борынгыдан калган ниндидер бер кү ң елле стереотип буенча сө йли иде.

— Сө йлә р ө чен бик кыска хикә я ул, — диде Аносов, — Кыш кө не, Шипкада чакта, башыма контузия алганнан соң булды бу хә л. Без дү рт Иеше бер землянкада тора идек. Менә шул землянкада булды да инде ә леге коточкыч фаҗ ига. Бервакытны, иртә н, йокыдан торып аягыма бассам, зиһ енем таралды да китте бит: имеш, мин Яков тү гел, ә ниндидер Николай, имеш. Ү земне-ү зем Яков дип ышандыра алмыйча тә мам алҗ ып беттем. Шуннан, акылдан яза башлаганмын икә н дип, су китерегез дип кычкырып җ ибә рдем. Су белә н башымны чылаткач кына, зиһ енем рә тлә неп китте.

— Яков Михайлович, сез анда бик кү п хатын-кызларның башын ә йлә ндергә нсездер, ә? — дип куйды пианистка Җ еннй Рейтер. — Яшь чакта сез бик чибә р булгансыздыр?

— О, безнең бабакай ә ле хә зер дә чибә р! — диде Анна, куанып.

— Беркайчан да чибә р булмадым анысы, дө ресен ә йтергә кирә к, — диде Аносов, тыныч бер елмаю белә н. — Лә кин яшь чакта кызлар мине дә алай бик читкә какмадылар. Менә шул Бухарестта ук минем белә н бик кызык бер хә л булды. Бухарестка кергә ндә, шә һ ә р халкы безне ү зә к мә йданга куелган туплардан атып каршылады; шул туп аткан тавышлардан кү п кенә йортларның тә рә зә пыялалары коелып тө шкә н; лә кин тә рә зә тө плә ренә стакан белә н су куелган йортларда андый хә л булмаган. Моны мин каян белдем дисезме? Ә менә каян белдем. Ү земә билгелә нгә н квартирага килгә ч, мин иң элек бү лмә мнең тә рә зә се тө бенә куелган тә бә нә к бер читлеккә игътибар иттем; читлек эчендә чиста су салынган зур гына хрусталь савыт тора, савытта алтын балыклар йө зеп йө ри, ә аларның нә къ уртасында, кечкенә генә «куначада, кенә ри утыра. Шак- катарлык хә л бит: су эчендә кенә ри утырсын, имеш! Лә кин, җ ентеклә брә к карый торгач, мин ә леге хрусталь савытның тө бе эчкә таба уелып кергә н булуын шә йлә п алдым; кенә ри ә нә шул уентыкка кереп утырган икә н. Шунда гына мин ү земнең алданганлыгымны аң ладым.

Ө йдә мине искиткеч чибә р бер болгар кызы каршы алды. Мин аң а вакытлыча монда фатирга тукталуым турындагы рә сми кә газьне кү рсә ттем дә, сү з уң аеннан, тә рә зә лә ренең пыялалары ни ө чен шулай ватылмый калуын сорадым, ә ул миң а моның сә бә бен ә йтте: тә рә зә тө бенә куелган су аркасында ватылмый калды, диде. Аннары ул миң а кенә ри хакында да аң латып бирде: менә бит мин нинди ахмак булганмын ул чакта!.. Шул, сө йлә шә торгач, ничектер очраклы рә вештә генә безнең кү злә ребез очрашты да, безнең арадан электр тогы сыман бер чаткы йө гереп узгандай булды. Шунда инде мин ү земнең бө тен җ аным-тә нем белә н аң а гашыйк булганлыгымны аң лап алдым.

Карт генерал, сү зеннә н туктап, куе кызыл шә раб салынган стаканын ирененә тидерде.

— Соң ыннан сез аның белә н аң лаштыгызмы соң? — дип сорады пианистка.

— һ ем... аң лаштык, билгеле... Тик сү зсез генә аң лаштык. Болай булды бу...

— Бабакай, сез безне кызарырга мә җ бү р итмә ссездер бит? —дип куйды Анна, шук бер елмаю белә н.

— Юк, юк, безнең арада алай кызарырлык бернинди ә дә псезлек булмады. Гомумә н, без фатирга туктаган шә һ ә рлә рдә халыкның тө рлесе очрый торган иде. Ә мма Бухарестта безне шә һ ә р халкы бө тенлә й ү з итеп каршы алды. Бервакытны мин скрипкә уйный башлаган гына идем, ә йлә нә -тирә мә шундук бер ө ер киенгә н-ясанган кызлар җ ыелды да рә хә тлә неп биергә дә тотынды. Шуннан соң бу бию кичә лә ре кө н саен кабатланып тора башлады.

Бервакыт, ай яктысы тө шкә н бер кичне, кызлар биергә җ ыелгач, мин ә леге болгар кызы артыннан ө йал- дына кердем. Мине кү ргә ч бу юри генә кипкә н роза чә чкә лә рен ә йлә ндерергә тотынды; ул яклардагы халык, ә йтсә м ә йтим, роза чә чкә лә рен капчыклап-капчык- лап киптерә... Мин кызны кү крә гемә кысып кочакладым да, берничә мә ртә бә ү беп тә алдым...

Шул кө ннә н башлап һ ә р кичне, кү к йө зендә ай белә н йолдызлар калыккач та, мин ү земнең мә гъшукам янына ашыга торган булдым. Аның янына килгә ч, мин ү земнең барлык кө ндә лек мә шә катьлә ремне оныта торган идем. Шә һ ә рдә н китә р вакыт җ иткә ч, аерылышканда, без бер-беребезгә булган сө ю хисен мә ң ге сакларга дип антлар итештек һ ә м шул рә вешчә гомерлеккә саубуллаштык.

— Шуның белә н бетте дә ме? — диде Людмила Львовна, кә ефе кырылып.

— Сезгә тагын нә рсә кирә к иде соң? — диде комендант.

— Юк ла инде, Яков Михайлович, кыек ә йтсә м гафу итегез, шулай да чын мә хә ббә т тү гел бу, ә ниндидер гаскә ри офицерның бивуактагы гади ' бер гыйшык маҗ арасы гына.

— Белмим, сө еклем, белмим; мә хә ббә т булгандырмы ул, ә ллә бү тә н тө рле бер хисме, — валлаһ и, ә йтә алмыйм...

— Шулай да... ә йтёгез ә ле... сезнең беркайчан да чын мә хә ббә т белә н яратканыгыз булмадымыни? Кө чле мә хә ббә т белә н... Ничек дип ә йтергә... кыскасы... изге, саф, мә ң гелек мә хә ббә т белә н... илаһ и мә хә ббә т белә н... яратканыгыз булмадымыни?

— Чынлап менә, ничек дип ә йтерпә дә белмим сез- fa, — диде карт, каушый калып һ ә м креслодан торып. -* Кү рә сең, яратканым булмагандыр. Баштарак моның ө чен бө тенлә й вакыт табылмады: яшьлек, типтерү лә р, карта уеннары, сугыш бө тенесен ү з эченә йотып бетер-- де... Тормышның, яшьлекнең, сә ламә тлекнең чиге-ахы- ры булмас кебек тоела иде ул чакта. Аннары ә йлә неп карасам — инде барысы да артта калган, мин ү зем ө шә нгә н бер картка ә верелгә нмен... Ярар, Вера сө еклем, мине артык кыстама инде, хушлашыйк... Гусар, — диде ул аннары, Бахтинскийга эндә шеп, — тө н бик җ ылы, ә йдә гез экипажга каршы бара торыйк.

— Мин дә сезнең белә н барам, бабай, — диде Вера.

— Мин дә, — диде Анна, апасының сү зен элеп алып. Чыгып китә р алдыннан Вера ире янына килде дә аның колагына пышылдады:

— Анда... минем бү лмә дә, ө стә л тартмасында, кызыл бер футляр ята, ә футляр эчендә хат булыр. Шуны алып укы ә ле.

VIII

Анна белә н Бахтинский алдан киттелә р; алар артыннан, бер унбиш-егерме адым ара калдырып, комендант белә н Вера иярде. Баштарак, яктыдан чыккан кү злә р тө н караң гылыгына иялә шеп җ иткә нче, юлны кармалап кына барырга туры килде. Аносов, карт кеше булуына да карамастан, бик ү ткер кү зле иде ә ле, шунлыктан ул ү зенең юлдашына юлны кү рсә тә -кү рсә тә барды. Вера комендантны терсә ге турысыннан, пальто җ иң еннә н култыклап тоткан иде. Аносов, зур, салкын кулын сузып, ара-тирә аның кулын сыйпап-сыйпап куя иде.

— Иллә кызык та кеше инде бу Людмила Львовна, — дип кинә т сү згә башлады ул, кү ң елендә ге фикер агышын кычкырып дә вам иткә ндә й. — Тормыш юлымда миң а кү п мә ртә бә лә р очратырга туры килгә лә де: хатын-кыз илле яшьтә н уздымы, — тол хатын яисә карт кыз булса бигрә к тә, — ул шундук тыелгысыз бер ү җ ә тлек белә н чит кешелә рнең мә хә ббә тлә рендә казына башлый. Ул яисә шымчылык итә, усал, мә керле гайбә тлә р тарата, яисә чит кешенең бә хетен җ айларга керешә, яисә ниндидер илаһ и мә хә ббә т турында сү з боткасы куерта. Минем ә йтә се килгә нем шул: хә зерге заманДа кешелә р Ромумә н ярата белмилә р. Чын мә хә ббә тне кү рмим мин хә зер. Хә ер, мин аны ү з заманымда да кү рмә дем!

— Ничек инде чын ярату булмасын, бабакай? —дип каршы тө ште Вера, картны терсә геннә н җ иң елчә генә кысып. — Нигә шулай нахак сү з сө йлә ргә? Сез ү зегез дә кайчандыр ө йлә неп торгансыз ич. Шулай булгач, димә к, сез дә яраткан булгансыз. Дө рестер бит?

— Дө рес тү гел шул менә, кадерлем Вера. Белә сең ме, мин ничек ө йлә ндем. Кү з алдың а китер: янә шә мдә тупылдык кына яшь бер кызый утыра, диик. Тын алган саен моның кофтасы астыннан кү крә ге кү тә релеп-кү тә - релеп китә, йә ул керфеклә рен идә нгә теки дә комачтай кызарына. Йө зе нә фис, шома, муены фә рештә некедә й ап-ак, куллары йомшак, җ ылы. Ах, яшь кешегә тагын ни кирә к! Ә якында гына кызның ә ти-ә нисе бө терелә; алар ишек артыннан гына синең кызлары белә н сө йлә шү ең не тың лыйлар, очрашканда сиң а, тугры эттә й, моң су бер ө мет белә н кү злә рен текилә р. Ә чыгып киткә ндә инде син ишек артында ашык-пошык кына ү бешеп аласың... Табында утырганда кыз аяклары белә н ялгыш кына синең аякларың а орынып куя... Шуннан инде эш кө йлә нде дигә н сү з. «Кадерле Никита Антоныч, мин сездә н кызыгызны сорарга килдем. Ышаныгыз, сезнең ’кызыгыз изге бер җ аниясе... » Ә ә ти кешенең кү злә ре яшькә чыланган, ул синең янга инде ү бә ргә дип ыргыла... «Җ анкисә гем! Мин инде кү птә н сизенгә н идем... Болай булгач, аллаһ ы тә галә . сезгә... Тик кара аны, кү з нурыбызның кадерен бел... » һ ә м ө ч айдан ә леге изге җ ан, кү з нуры дигә нең, ө стенә иске капот, яланаякка туфли киеп йө ри башлый; таралмаган юка, сирә к чә члә рендә папильоткалар тырпаеп тора; денщиклар белә н сө йлә шкә ндә кухарка шикелле этлә шә; яшь офицерлар алдында койрык болгый, кылана, сакауланып сө йлә шә, чыелдый, кү злә рен уйната. Ү зенең иренә кешелә р барында ни ө чендер Жак дип эндә шә; менә болай, борын белә н, тың кышлатып, назланып: «Жа- а-ак», — дип суза. Ү зе дө ньяда бер талымсыз, кыланчык, шапшак, комсыз. Алдакчы икә нлеге кү злә реннә н ү к кү ренеп тора иде... Хә зер инде барысы да ү тте, онытылды, кө йлә нде. Кү ң елемнә н хә тта мин аны ияртеп китү че мутка рә хмә т тә ә йтә м... Аллага шө кер, ярый ә ле балаларыбыз булмады...

— Сез аларны гафу иттегезме соң, бабакай?

— Бу урында гафу сү зе бармый, Верочка. Баштарак мин нә къ котырган эт кебек йө рдем. Ә гә р шул чакта аларны бергә очраткан булсам, һ ичшиксез, икесен дә атып ү тергә н булыр идем. Аннары ү ч алу тойгысы ә кренлә п онытыла барды, барды да, ахырда кү ң елдә нә фрә т хисеннә н башка берни дә калмады. Кыскасы, ахыры ә йбә т булып бетте. Аллаһ е тә галә кирә ксезгә адә м канын коюдан саклап калды. Шул җ ирә нгеч хә л булмаса, мин менә хә зер кем булган булыр идем? Гө наһ ка кү з йомып торучы ширмв, савым сыеры, йорт җ иһ азы, ишә к булган булыр идем... Ә йе! Ахыры яхшы булып бетте, Верочка.

— Гафу итегез мине, бабакай, шулай да сез хә зер дә шул ә ү вә лге нә фрә т хисе тә эсирендә сө йлисез кебек тоела миң а... Сез ү зегезнең тормышта булган бә хетсез бер очракны бө тен кешелек дө ньясына кү черә сез. Сез менә Вася белә н мине генә алып карагыз. Безнең тормышны бә хетсез тормыш дип ә йтеп буламыни?

Аносов шактый озак дә шмичә барды. Аннары телә р- телә мә с кенә сү злә рен сузып ә йтеп куйды:

— Ярар... сезнең тормышны... бә хетле тормыш диик... Лә кин кү пчелек очракта кешелә р ни ө чен ө йлә нешә лә р соң? Алыйк хатын-кызны. Башта ул карт кыз булып калудан курка. Иптә ш кызлары кияү гә чыгып беткә н булса, аның ө чен бу бигрә к тә хурлык булып тоела. Аннары гаилә дә артык кашык булып яшә ү дә кыен. Кыз кеше һ ә рвакыт ү зе йорт хуҗ асы булырга, мө стә кыйль ханым, хозяйка булырга омтыла... Аң арда шулай ук ана булу телә ге, ә йтергә мө мкин — табигый телә к тә бик кө чле; аның ү з оясын булдырасы, балалар ү стерә се килә. Ә ирлә рне ө йлә нергә икенче тө рле сә бә плә р мә җ бү р итә. Ир кеше, беренчедә н, ү зенең буйдак тормышыннан туя; ө ендә ге тә ртипсезлек, шакшылык, телә сә кайда аунап яткан тә мә ке тө пчеклә ре, кайсы кая ташланган ертык киемнә р, бирә се бурычлар, оят белми торган дус-ишлә р, гомер буе трактирларда ашап йө рү лә р һ ә м башка бик кү п, бик кү п тормыш вак-тө яклә ре аны тә мам алҗ ытып бетергә н була. Икенчедә н, аң а гаилә тормышы белә н яшә ү җ иң елрә к булыр, эконом- лырак булыр, сә ламә тлек ө чен дә яхшырак булыр кебек тоела. Ө ченчедә н, варис калдыру телә ге дә бар; ү зең ү леп китсә ң дә, нә селең, каның яшә п кала, янә се...

Ү зенә кү рә ү лемсезлек иллюзиясе сымаграк бернә рсә инде бу. Дү ртенчедә н, һ ә рбер ир кеше, минем шикелле ү к, нинди дә булса берә р гыйффә тлелек вә свә сә сенә тап була. Аның соң ында, кү ң елгә бирнә турындагы уйлар да килеп киткә ли. Ә мә хә ббә т ү зе кайда соң? Бернинди бү лә клә р сорамый торган, хирыссыз, саф, фидакарь мә хә ббә т кайда соң? Ә леге, «ү лем кебек кө чле» дип ә йтелә торган мә хә ббә т кайда? Аң лыйсың мы, Вера, мин бө тенлә й икенче тө рле мә хә ббә т — олы мә хә ббә т турында ә йтә м. Андый мә хә ббә ткә ия булган кеше дө ньяда телә сә нинди батырлыкка бара ала, шул мә хә ббә т хакына ү зен корбан итә ала, газап кабул итә ала; һ ә м боларның барысына да ә зер тору — аның ө чен авыр хезмә т тү гел, бә лки шатлык, чын бә хет. Тукта, сабыр ит, Вера, син тагын ү зең нең Васяң турында ә йтмә кче буласың бугай? Чынлап, мин аны бик яратам. Ә йбә т кеше ул. Белмә ссең, килә чә ктә, бә лки, аның мә хә ббә те дә шулай гү зә л бер яктылыкта ачылып китә р. Лә кин син минем нинди мә хә ббә т турында сү з алып барганымны аң ларга тырыш. Мә хә ббә т ул фаҗ ига булырга тиеш. Дө ньяның иң биек сере булырга тиеш! Тормыштагы бернинди уң айлыклар, исә п-хисаплар, компромисслар аң а кагылырга тиеш тү гел.

— Бабакай, шундый мә хә ббә тне сезнең ү зегезнең кайчан да булса кү ргә негез булдымы соң? — дип сорап куйды Вера ә крен генә.

— Юк, — диде карт, кискен итеп. — Дө рес, шуң а охшашлы ике очракны белә м белү ен. Лә кин ул ике очракның берсе ахмаклык нә тиҗ ә се булса, икенчесе... тоташ кислоталы дип ә йтимме... ниндидер кызганыч мә хә ббә т иде... Телә сә ң, сө йлим. Тарихлары кыска аларның.

— Зинһ ар, сө йлә гез, бабакай.

— Алайса, болай булды. Безнең дивизиянең бер полкында (тик безнекендә тү гел) бер ханым — полк командирының хатыны бар иде. Кыяфә те, мин сиң а ә йтим, Верочка, кү з кү тә реп карарлык та тү гел иде ү зенең. Шыр сө як, озын, җ ирә н, ябык, зур авызлы... Мә с- кә ү нең берә р иске йорты кебек, ү зеннә н гел штукатурка коелып тора иде. Ә мма шул ук вакытта гаҗ ә еп тә темпераментлы, боеручан табигатьле усал бер хатын иде ул; кешелә ргә җ ирә неп карый, ифрат бозык, ә йтергә мө мкин, полкның ү з Мессалинасы сымаграк кеше. Җ итмә сә тагын — морфинистка.

Бервакытны, кө з кө не, алар полкына авызында сө те дә кибеп җ итмә гә н, хә рби училищены ә ле яң а тә мамлаган яшь бер прапорщик килеп тө ште. Бер ай вакыт ү тми, ә леге карт бия прапорщикны ү зенә каратып та ө лгерде. Бичара егет хатынның пажы да, хезмә тчесе дә, колы да, танцы вакытындагы даими кавалеры да. Ул аның артыннан тагылып, җ илпә зә сен, яулыгын кү тә реп йө ри, экипажын чакырырга кирә к булса, ө стенә мундир гына кигә н килеш салкын урамга чыгып йө герә. Чиста, саф кү ң елле бер яшү смернең шулай ү з мә хә ббә тен — беренче мә хә ббә тен — кү пне кү ргә н, тә җ рибә ле, бозык һ ә м мә керле бер хатынның аягы астына салып таптатуы ү зе генә дә коточкыч бер хә л бит. Ә гә р бу хатыннан исә н-имин котылса да—килә чә ктә ул барыбер харап булачак кеше. Бу аның тормыш юлындагы явыз бер мө һ ер кебек.

Шул, рождество бә йрә ме җ итә рә к, хатын инде егеттә н туеп та ө лгерә. Ул яң адан ү зенең ә ү вә лге, сыналган Мә гъшукларының берсе белә н бә йлә нешкә керә. Прапорщик исә газап утында яна, хатынны оныта алмый; ө рә к шикелле, аның артыннан тагылып йө ри. Тә мам сулып бетте мескен: йө зе саргайды, кара кү мергә ә йлә нде. Югары штиль белә н ә йткә ндә — «аның йө зенә инде ә җ ә л сө реме кунган иде». Кө нлә шү е ифрат кө чле иде аның. Мә гъшукасының тә рә зә се каршында ул тө ннә р буе басып чыга иде, дип тә сө йлилә р иде.

Менә бервакыт, яз кө не, боларның полкында ниндидер кү мә к мә җ лес — пикникмы, маевкамы оештыралар. Прапорщикны да, хатынны да кү реп белгә н кеше булсам да, ә леге бә йрә м вакытындагы хә лне мин ү зем кү рмә дем. Гадә ттә гечә, алар анда бик каты сыйланганнар, исерешеп беткә ннә р. Тө н җ иткә ч кенә, җ ә яү лә п, тимер юлы кырыйлатып ө йгә кайтырга чыкканнар. Кинә т каршыдан товар поезды килгә не кү ренгә н. Шактый текә ү р булганлыктан, поезд бик ә крен килә икә н. Ү зе ә ледә н-ә ле сызгыртып-сызгыртып куя, ди. Шуннан шул, паровоз, уты компания турысына килеп җ итү гә, ә леге хатын прапорщикның колагына пышылдап ә йтә икә н: «Сез менә гел ә йтә сез, мине яратам, дисез. Ә бит ү зегез, мин кушсам, шә т, поезд астына кермә с идегез», — ди икә н. Ә егет, аң а бер сү з белә н дә җ авап биреп тормас- тан, йө гереп киткә н дә — туп-туры поезд астына ташланган. Ә йтү лә ре буенча, ул бик тө гә л чамалаган булган, вагонның алгы тә гә рмә че белә н арткы тә гә рмә че арасына ташланырга уйлаган: алай иткә ндә тә гә рмә ч аны нә къ урталай кисеп чыккан булыр иде. Лә кин ниндидер бер ахмагы егетне тоткарлап калырга телә гә н, аны сө йрә п чыгармакчы булган. Тик кө че җ итмә гә н. Прапорщик, рельска чытырдатып ябышкан килеш, ике кулын да тә гә рмә чкә кистергә н. Шулай гарип калды егет.

— Ох, нинди коточкыч! — диде Вера, калтыраган тавыш белә н.

— Кү п тә ү тми прапорщикка хә рби хезмә ттә н бө тенлә й китә ргә туры килде. Иптә шлә ре аны юлына акча җ ыеп озатып җ ибә рделә р. Шә һ ә рдә калу аның ө чен уң айсыз иде: бердә н, ү зенә читен, икенчедә н, полк исеменә дә зур тап. Менә шулай... кабахә тлек аркасында... харап булды кеше... телә нчегә ә верелде... Соң ыннан кайдадыр Петербург пристаненда катып ү лгә н диделә р.

⇐ Предыдущая 17 18 19 20 212223 24 25 26 Следующая ⇒