Александр Иванович Куприн 24 страница

— Эш менә нә рсә дә, — диде Николай Николаевич, сү зен дә вам итеп, Желтковның сү злә рен бө тенлә й ишетмә гә ндә й. — Сезнең шулай ярты сү здә н безне аң лый ала торган кү ркә м кеше булуыгыз, джентльмен булуыгыз мине бик шатландыра. Шулай булгач, димә к, без сезнең белә н бик тиз аң лаша алырбыз дип уйлыйм. Ялгышмасам, сез менә җ иде-сигез ел инде княгиня Вера Николаевнаны эзә рлеклисез, шулай бит?

— Ә йе, —диде Желтков ә крен генә һ ә м нурлы, оял- чан бер кыяфә ттә керфеклә рен тү бә н тө шерде.

— һ ә м без шушы кө нгә кадә р сезгә каршы бернинди дә чара кү рмә дек, гә рчә —сез ү зегез дә килешерсез — без моны эшли алган булыр идек, хә тта, мин ә йтер идем, без моны эшлә ргә тиеш идек. Дө рестер бит? . — Ә йе.

— Ә йе. Лә кин соң гы эшегез белә н, ягъни менә шушы белә зекне җ ибә рү егез белә н сез бө тенлә й ә дә плелек чиклә рен ү теп чыктыгыз. Безнең сабырыбыз шартлады. Аң лыйсызмы? —сабырыбыз шартлады. Сездә н яшереп тормыйм, без башта власть вә киллә ренә мө рә җ ә гать итмә кче, алардан ярдә м сорамакчы булган идек, лә кин без моны эшлә мә дек, һ ә м моны эшлә мә вебезгә мин хә зер бик шатмын, чө нки — кабатлап ә йтә м— мин сезнең яхшы кү ң елле кеше ' булуыгызны шундук сизеп алдым. ■

— Гафу итегез. Сез ничек дип ә йттегез ә ле? — диде кинә т Желтков һ ә м кө лемсерә п куйды. — Власть вә киллә ренә мө рә җ ә гать итмә кче булган идек дидегезме?.. Шулай дип ә йттегез бугай, ә йеме?

Ул кулларын кесә лә ренә тыкты да, диван почмагына җ айлабрак утырып, портсигары белә н шырпысын алды һ ә м тә мә ке кабызды.

— Димә к, сез ә йтә сез, власть вә киллә реннә н ярдә м сорарга булган идек дисез?.. Утырганым ө чен сез мине гафу итегез инде, князь, — дип куйды ул, Шеинга эндә шеп.

— Йә гез, шуннан нә рсә?

Князь, урындык алып, ө стә л янына утырды. Бу сә ер кешегә — Желтковка — ул кү зен дә алмыйча, аптырау катыш комсыз, җ итди бер кызыксыну белә н карап тора иде.

, — Белә сезме нә рсә, сө еклем, ул чара сездә н беркая да качмас, — диде Николай Николаевич, мә схә рә белә н. — Чит кешенең гаилә тормышына тыкшыну — ул...

— Гафу итегез, сү зегезне бү лим...

— Юк, гафу итегез, мий сезнең сү зегезне бү лә м... — диде прокурор, тавышын кү тә рә тө шеп.

— Ярар, алайса, сө йлә гез. Мин тың лыйм. Лә кин минем князь Василий Львовмчка ә йтергә телә гә н" берничә сү зем бар.

һ ә м, Тугановскийга бө тенлә й игътибар ит-мә стә н, ул князьгә эндә ште:

— Хә зер минем тормышның иң авыр бер моменты башланды, һ ә м мин сезнең белә н, князь, бернинди шартлы ә дә п кагыйдә лә ренә буйсынмыйча, ачыктан- ачык сө йлә шергә тиеш... Сез мине тың ларсызмы?

— Тың лармын, — диде Шеин һ ә м, Тугановскийның ачулы кыяфә ттә нә рсә дер каршы ә йтергә җ ыенуын кү реп, сабырсыз бер тавыш белә н аң а: — Ах, Коля, зинһ ар, туктап тор, — диде, аннары яң адан Җ елтковка таба борылды. — Сө йлә гез?

Желтков, суларга тын җ итмә гә н кешедә й авызын зур ачып, бераз вакыт сү з башлый алмый торды, аннары кинә т, тау астына вак таш тә гә рә ткә ндә й, сү з яң гыры коярга тотынды. Сө йлә гә ндә аның мә етнеке тө сле аксыл иреннә ре бө тенлә й селкенми, һ ә м ул сү злә рне бары ү зенең теш казналары белә н генә ә йтә шикелле иде.

— Сезнең хатыныгызны... яратам дигә н сү злә рне сезнең алда ә йтү е минем ө чен бик авыр, князь. Шулай да җ иде ел буена сузылган ихтирамлы, ө метсез мә хә ббә тем миң а моны ә йтергә хокук бирә дер дип уйлыйм. Килешә м: -башта мин чыннан да Вера Николаевнага — ул ә ле кыз булган чагында — ә ллә нинди ахмак хатлар яздым, хә тта аң ардан җ авап хаты алмаммы дип тә ө мет иттем. Шулай ук мин соң гы гаебемне дә таныйм: ә леге белә зекне Вера Николаевнага җ ибә реп, мин тагын да зуррак ахмаклык эшлә дем. Лә кин... менә мин хә зер сезнең кү злә регезгә туп-туры карап торам, һ ә м сез мине аң ларсыз дип ышанам. Мин бернә рсә не яхшы белә м: Вера Николаевнаны яратудан мин беркайчан да туктамаячакмын... Сез ачыктан-ачык ә йтегез, князь... ә йтик, минем бу мә хә ббә тем сезнең ачуны китерә, ди... Менә шул хисне минем кү ң елдә н йолкып ташлар ө чен сез нишлә ргә тиеш булыр идегез икә н? Николай Николаевич ә йткә нчә, мине бү тә н шә һ ә ргә сө рергә ме? Лә кин мин анда да Вера Николаевнаны яратудан туктамаячакмын бит. Мине тө рмә гә ябаргамы? Лә кин тө рмә дә дә мин аң а ү земнең дө ньяда барлыгымны хә бә р итү юлын табачакмын. Минем бердә нбер юлым кала — ү лә ргә... Сез кушсагыз, мин аны телә сә нинди формада кабул итә алам.

— Эш турында сө йлә шә се урында без монда ниндидер мелодекламация куертып маташабыз, — диде Николай Николаевич, эшлә пә сен киеп. — Мә сьә лә ачык: сезгә икенең берсен тә къдим итә лә р: яки сез Вера Николаевнаны'эзә рлеклә ү дә н туктыйсыз, яки, риза булмасагыз, без, ү зебезнең дә рә җ ә бездә н файдаланып — танышлыклар ашамы, башка юллар белә нме — сезгә карата тиешле чара кү рергә мә җ бү р булачакбыз.

Лә кин Желтков, гә рчә Николай Николаевичның сү злә рен ишетеп торса да, аң а таба борылып та карамады. Ул ә ү вә лгечә бары князь Василий Львовичка гына карап сө йлә де.

— Сезне бер биш-ун минутка ялгызыгызны калдырырга мө мкин булмасмы? — дип сорады ул князьдә н. — Сездә н яшереп тормыйм: мин хә зер телефоннан княгиня Вера Николаевна белә н сө йлә шергә телим. Алдан ук сезне ышандырып куя алам: ә йтергә яраганның барысын да мин сезгә ә йтермен.

— Барыгыз, — диде Шеин.

Василий Львович белә н Тугановокий бү лмә дә икә ү - дә н-икә ү калгач, Николай Николаевич шундук князьгә ябырылды.

— Болай ярамый, — дип кычкырынды ул, кү крә ге ө стеннә н ниндидер кү ренми торган нә рсә не идә нгә алып ташлагандай, кулы белә н кискен бер хә рә кә т ясап. — Болай һ ич ярамый. Сө йлә шү нең эшкә кагылган ө лешен тулысынча ү з ө стемә алам дип мин сине кисә теп куйган идем лә бдса. Ә син җ ебеп тө штең, аң а ү зенең хислә ре турында сү з куертырга ирек бирдең. Мин инде бу эшне бер-ике сү з белә н кү птә н очлап куйган булыр идем.

— Бераз гына сабыр ит, — диде князь Василий Львович, — хә зер барысы да ачыкланыр. Иц мө һ име шул — мин ү з алдымда аның саф, ачык йө зен кү рә м; мойдый кешенең кү рә лә тә ялганларга яки алдашырга сә лә те булмаска тиеш. Чыннан да, Коля, син ү зен, уйлап кара, кешене кемгә дер мә хә ббә т тотканы ө чен гаеплә ргә мө мкинмени? Мә хә ббә т бит ул бик катлаулы хис, аны акылга буйсындырып булмый; хә зергә хә тле ә ле беркемнең дә ул хиснең нидә н гыйбарә т икә нлеген ә йтеп биргә не юк. — Бераз уйланып торганнан соң, князь ө стә п куйды. — Кызганам мин бу кешене. Кызганам гына да тү гел, мин монда ү земне бу кешенең кү ң елендә барган ниндидер гаҗ ә еп зур фаҗ иганең бер шаһ иты итеп тоям. Шуң а кү рә мин монда уйный да, кылана да алмыйм.

— Декадентлык бу, — диде Николай Николаевич.

Бер ун минуттан соң Желтков кайтып керде. Аның зә ң гә р кү злә ре, тү гелергә ө лгермә гә н кү з яшеннә н мө лдерә п торгандай, елт-елт килә һ ә м бик тирә н булып кү ренә иде. Аның ү з-ү зен тотышында да ү згә реш сизелә: ул хә зер югары җ ә мгыятькә хас ә дә п кагыйдә лә рен дә, кемнең кайда утырырга тиешлеген дә оныткан, ү зен бө тенлә й джентльменнарча тотмый башлаган иде. Князь Шеин ү зенең тынгысыз-киеренке, сизгер кү ң еле белә н моны шундук аң лап алды.

— Мин ә зер, — диде Желтков, — иртә гә сез минем турыда бер сү з дә ишетмә ссез. Мин сезнең ө чен, гү я, ү лгә н кеше кебек булырмын. Тик минем бер шартым бар, — моны мин сезгә ә йтә м, князь Василий Львович, — эш шунда: мин шактый зур кү лә мдә казна акчасын туздырдым, шуң а кү рә хә зер миң а бу шә һ ә рдә н ничек тә качу ягын карарга кирә к. Сез миң а соң гы мә ртә бә Вера Николаевнага хат язып салырга рө хсә т итә рсезме?

— Юк. Беткә н булгач, бө тенесе берьюлы бетсен. Бернинди хат язулар да булмасын, — дип кычкырып җ ибә рде Николай Николаевич.

Шеин исә:

— Языгыз, — диде.

— Алайса, шуның белә н эш бетте, — диде Желтков, масаюлы горур бер елмаю белә н. — Сез минем турыда бү тә н беркайчан да бер сү з дә ишетмә ссез һ ә м, ә лбә ттә, мине кү рә дә алмассыз. Княгиня Вера Николаевна минем белә н бө тенлә й сө йлә шергә телә мә де. Мин аң ардан: ара-тирә сезне ерактан гына кү рергә мө мкин булырмы һ ә м шуның ө чен миң а бу шә һ ә рдә калырга ярыймы, дип сорадым. Ул моң а каршы: «Ах, бу тамашадан ничек туйганымны белсә гез иде. Зинһ ар, моны тизрә к бетерегез», — дип җ авап бирде, һ ә м мин менә ул тамашаны бетерә м. Мин ү з кулымнан килгә ннең бө тенесен дә эшлә гә нмендер дип уйлыйм?

Кичен, дачага кайткач, Василий Львович Верага ү зенең Желтков белә н очрашуын бө тен вагы-тө ягенә чә сө йлә п бирде. Шулай тө гә л сө йлә п бирү не ул ү зе ө чен бер бурыч итеп санады шикелле.

Вера, беркадә р борчуга калса да, тыштан бернинди гаҗ ә плә нү дә, тә швишлә нү дә кү рсә тмә де. Тө нлә белә н, янына ире килеп яткач, ул йө зе белә н стенага таба борылды да:

— Зинһ ар, калдыр... Кү ң елем сизенә: ул, һ ичшиксез, ү з-ү зен ү терә чә к, — диде.

Княгиня Вера Николаевна бервакытта да газета укымый торган иде. Беренчедә н, ул аның кулын пычрата, икенчедә н, хә зерге замдн газета теле аң а ничектер аң лашылмый иде.

Лә кин бү ген ул, тә къдире шулай кушкангамы, газетаны ачып карады һ ә м кү злә ре шундук тү бә ндә ге хә бә ргә тө ртелде:

«Серле ү лем. Кичә кич, сә гать җ иделә рдә, контроль- палатасы хезмә ткә ре Г. С. Желтков ү з-ү зен атып ү тергә н. Тикшерү мә гълү матларына караганда, ү лемнең тө п сә бә бе казна акчасын туздыру белә н бә йле булырга тиеш, һ ә рхә лдә, мә рхү мнең атылыр алдыннан язып калдырган хаты шул турыда сө йли. Мә рхү мнең шул ук. хатында ә йтелгә н һ ә м шаһ итлар катнашында расланган шә хси телә ген искә алып, мә етне анатомия театрына тапшырмаска дигә н карар кабул ителде».

Вера эченнә н генә ү залдына уйлап куйды:

«Кү ң елем ничек сизенде икә н моны? Нә къ менә шундый фаҗ ига буласын ничек сизенде икә н? һ ә м бу ү лемнең тө п сә бә бе нә рсә — мә хә ббә тме, ә ллә акылдан язумы? »

Вера кө не буе җ илә к-җ имеш бакчасында һ ә м чә чә клектә ге тү тә ллә р арасында йө рде. Кү ң елендә минут саен ү сә, кө чә я барган борчылу хисе аң а гү я бер урында утырып торырга ирек бирми иде. Аның бө тен уйлары, хислә ре бер кеше тирә сендә — Вераның беркайчан да кү ргә не булмаган һ ә м инде, мө гаен, кү рергә дә язмаган ә леге серле кеше, алар ө чен бары кө лке чыганагы гына булып хезмә т иткә н шул Не Пе Же тирә сендә ә йлә нде.

Шул ук вакытта аның кү ң еленә Аносовның:

«Кем белсен, бә лки, синең тормыш юлың ны, Вера,, олы, чын, фидакарь мә хә ббә т кисеп чыккан булгандыр», — дигә н сү злә ре дә искә тө ште.

Кичке сә гать алтыларда почта ташучы килде. Бу юлы Вера Николаевна Желтковның кулын шундук таныды Һ ә м ү зе дә кө тмә гә н назлы бер ихтирам белә н хатны ачып укырга тотынды.

Желтков хйтында болай дип язган иде:

«Ходаның минем кү ң елгә шундый зур бә хет — Сезгә карата мә хә ббә т иң дерү енә мин ү зем һ ич тә гаепле тү гел, Вера Николаевна. Нишлә тә сең, минем язмыш шулай булып чыкты: дө ньяда бернә рсә дә — политика да, фә ннә р дә, философия дә, кешелә рнең килә чә к бә хетлә ре турында кайгыртулар да берсе-бер мине кызыксындыра алмады, минем бө тен гомерем, яшә вем Сезгә генә багышланды. Мин хә зер ү зем дә ачык сизә м: мин Сезнең тормышыгызга ниндидер бер җ айсыз чө й булып барып кердем, ахрысы. Ә гә р булдыра алсагыз, моның ө чен мине гафу итегез. Бү ген мин китә м, башка •беркайчан да кире ә йлә неп кайтмаска китә м, һ ә м моннан соң мине искә тө шереп Сезне бернә рсә дә борчый алмас.

Сез дө ньяда яшисез — менә шуның ө чен генә дә мин Сезгә чиксез зур рә хмә т хисе саклыйм. Мин ү земне кат-кат сынап карадым — минем Сезгә булган хисем ниндидер авыру, маньяк саташуы тү гел, бу — чын мә хә ббә т, алла тарафыннан нә рсә ө чендер миң а бү лә к итеп бирелгә н олы мә хә ббә т.

Сезнең карашыгызда, шулай ук абыегыз Николай Николаевичның карашында мин, мө гаен, сә ер, мә зә к бер кеше булып кү ренә мдер. Ә йдә, шулай булсын! Лә кин юлга чыкканда, мин бө тен кү ң елем-җ аным белә н сокланып: «Исемең синең мә ң ге изге булсын! » — димен.

Мин Сезне беренче тапкыр моннан сигез ел элек циркта ложада кү рдем, һ ә м шул чакта, Сезне беренче кү ргә н мизгелдә ү к, мин ү земә ү зем: мин аны яратам, дидем, чө нки дө нья йө зен бизә гә н барлык нә рсә лә р арасында — җ анварлар, ү семлеклә р арасында, йолдызлар, кешелә р арасында — аң а охшаган, гү зә ллеге, нә фислеге белә н аң а тиң булган бер генә нә рсә дә юк, дидем.

Сез ү зегез уйлап карагыз: шуннан соң миң а нишлә ргә иде соң? Сезне кү рмә с ө чен башка шә һ ә ргә качып китә ргә идеме? Лә кин бит минем кү ң елем барыбер Сезнең янда, Сезнең аяклар астында калыр иде; минем яшә ешнең һ ә рбер мизгеле бары тик Сезнең турыдагы уй, Сезнең турыдагы хыял... татлы саташу белә н тулы.

Сезгә бү лә к иткә н теге ахмак белә зегем ө чен мин бик ү кенә м һ ә м аны уйлаган саен ү залдыма оялып кызарынам. Нишлисең бит, минем тарафтан эшлә нгә н зур ялгышлык булды ул. Сезнең кунакларга аның нинди мә зә к тә эсир ясаганын мин кү з алдыма китерә м, билгеле.

Бер 'биш-ун минуттан миң а юлга чытарга кирә к; шуң арчы мин ‘бары шушы хатыма марка ябыштырып, аны ү з кулым белә н почта ящигына илтеп салырга гына ө лгерә чә кмен. Сез (бу хатны, зинһ ар, утка ягыгыз. Мин ү зем дә менә хә зер мичкә ягып, анда ү земнең иң кадерле нә рсә лә ремне яндырып утырам. Алар арасында сезнең кулъяулыгыгыз бар; дө ресен ә йтим, урланган кулъяулык иде ул. Аны сез Благородный собраниедә урындыкта онытып калдырган идегез. Шулай ук мин Сезнең запискагызны — хат язуымны тыеп миң а язган запискйгызны да яндырам. О, белсә гез иде, кү пме тапкыр мин ул записканы ү бә -ү бә еладым икә н! Бервакытны Сез сә нгать кү ргә змә сендә кү ргә змә программасын кулыгызда тотып йө реп, чыгып киткә ндә аны ишек тө бендә ге урындык ө стендә онытып калдырган идегез. Хә зер мин аны да утка ягам... Менә бө тенесе дә бетте кебек. Мин хә зер барысына да чик куйдым, лә кин шулай да Сез мине кайчан да булса бер искә алырсыз ә ле дигә н уй, хә тта ныклы бер ышаныч минем кү ң елемдә кала. Ә гә р мине искә тө шерсә гез, ул чакта... мин Сезне белә м бит — Сез музыканы бик ярата торган кеше, бигрә к тә Бетховен квартетларында бик еш кү рә идем мин Сезне, — ул чакта менә шул: ә гә р Сез мине исегезгә тө шерсә гез, соната D-dur № 2, ор. 2 не уйнагыз яисә башка берә рсеннә н уйнаттырыгыз.

Мин бу хатымны ничек тә мамларга да белмим. Минем тормышымда бердә нбер куанычым, бердә нбер юанычым, бердә нбер уем-фикерем булган ө чен мин Сезгә чын кү ң елемнә н зур рә хмә темне белдерә м. Алла- һ е тә галә Сезгә бә хет бирсен, һ ә м дө ньяның бернинди фани нә рсә лә ре дә, бернинди тормыш ваклыклары да Сезнең гү зә л җ аныгызны борчып рә нҗ етмә сен. Кулыгызны ү бә м.

Г. С. Җ. »

Елап кү злә ре кызарган һ ә м иреннә ре кабарган княгиня Вера ире янына бү лмә гә керде һ ә м аң а Желтков- ның хатын кү рсә тте.

— Мин кү ң елемдә булган бернә рсә не дә синнә н яшереп калырга телә мим, — диде уЛ. — Лә кин минем кү ң елем сизә: безнең тормышка ниндидер коточкыч

бернә рсә килеп керде. Сез Николай Николаевич белә н анда нә рсә недер арттырып җ ибә ргә нсездер кебек тоела.

Князь Шеин хатны зур игътибар белә н укып чыкты да шактый вакыт дә шмичә торганнан соң, ниһ аять:

— Мин бу кешенең ихлас кү ң елле кеше булуына һ ич тә шиклә нмим; алай гына да тү гел, мин аның сиң а булган хислә ре турында фикер йө ртергә дә кыенсынам, — диде.

— Ул ү лгә нме? —диде Вера.

— Ә йе, ү лгә н. Минем тагын шуны ә йтә сем килә: ул бернинди дә акылдан язган кеше булмаган, Вера, ’ ул бары сине яраткан. Аның ө ендә чагында, мин аң а кү земне алмый карап тордым, аның һ ә рбер хә рә кә тен, йө зендә ге һ ә рбер ү згә решне кү рдем. Аның ө чен синнә н башка тормыш булмаган — мин менә шуны аң ладым. Мин хә тта ү земне кешенең ү лем алды газабыдай чик- сез зур газап кичергә н чагына туры килгә н ирексез бер тамашачы итеп тойдым. Шул чакта ук инде ул миң а ярым мә ет кебек кү ренде. Аң лыйсың мы, Вера, мин анда ү земне ничек тотарга икә нлеген дә, нишлә ргә тиешлегемне дә белмә дем...

— Менә нә рсә, Васенька, — диде кинә т Вера Николаевна, иренең сү зен бү леп, — ә гә р мин шә һ ә ргә аны кү реп кайтырга барсам, синең кү ң елең рә нҗ емә сме?

— Юк, юк, Вера, ник рә нҗ есен, бар, кү реп кайт. Мин ү зем дә барыр идем дә, тик менә Николай гына бө тен эшне бозып ташлады. Хә зер мин анда барсам, ү земне бик уң айсыз хис итә рмен дип куркам.

XII

Вера Николаевна Лютераннар урамына барып җ итә ргә ике чат кала ук экипажыннан тө ште. Желтков торган квартирны ул артык мә шә катьлә нмичә генә эзлә п тапты. Ишек тө бендә аны борынына кө меш кысалы кү злек атландырган соры кү зле, юан, симез гә ү дә ле бер карчык каршы алды һ ә м, кичә гечә ү к, Верадан:

— Сезгә кем кирә к? —дип сорады.

— Желтков ә фә нде, — диде княгиня.

Аның беркадә р боеручан тавыш белә н ә йткә н бу сү злә ре һ ә м эшлә пә, перчаткалар кигә н тышкы кыяфә те хуҗ а карчыкка тә эсир итми калмады, билгеле: шундук аның теле чишелде.

— Рә хим итегез, пани, рә хим итегез, менә сулда беренче ишек... ә анда... хә зер... Бө тенлә й кө тмә гә ндә - уйламаганда якты дө нья йө зен ташлады да китте бит, бичаракай. Ярый, растрата ясаган, ди. Соң, миң а ә йткә н булса ни булыр иде? Безнең ише йорт тотучыга буйдак фатирчылардан ә ллә ни акча тә теми анысы, ү зегез белә сездер, ә мма инде ниндидер алты йө з-җ иде йө з тә ң кә не генә тапмый калмас идек. Ох, пани, белсә гез иде, шундый киң кү ң елле, асыл кеше иде бит ул! Сигез ел буе, ул миндә фатирда торды, һ ә м шул вакыт эчендә мин инде аны фатирчыдан бигрә к ү з туган улым итеп кү рә башлаган идем.

Шунда ук, ишек тө бе бү лмә сендә, урындык тора иде. Вера урындыкка утырды.

— Мин сезнең мә рхү м фатирчыгызның дусты булам, — диде ул, сү злә рне бик нык сайлап-чамалап ә йтергә тырышып. — Аның ү лә р алдыннан эшлә гә н эшлә ре, ә йткә н сү злә ре турында ни дә булса сө йлә гез ә ле.

— Пани, ү лә р алдыннан аның янына ике ә фә нде килеп бик озак сө йлә шеп утырдылар. Соң ыннан ул ә йтте миң а, алар аң а экономиядә управляющий урынын тә къдим иткә н булганнар икә н. Алар монда чакта пан Ежий телефоннан сө йлә шергә барып килде. Аннан ул бик шат чырай белә н кайтты. Аннары ә леге ике ә фә нде чыгып киттелә р, ә пан Ежий утырды да хат яза башлады. Хатны язып бетергә ч, аны почта ящигына салып килде. Аннары без кинә т кенә шарт иткә н бер тавыш ишеттек, балалар пистолетыннан аткан тавыш кебек кенә. Без аң а игътибар итеп тә тормадык. Кичке җ идедә пан Ежий гел чә й эчә торган иде. Лукерья, — безнең асрау кыз ягъни, — аның ишеге тө бенә барган да шакый башлаган, ә ул җ авап бирми икә н. Бу тагын шакыган, аннары тагын, тагын... Шул, ахырда ишекне ватып керергә туры килде. Керсә к, ул инде ү лгә н иде.

— Белә зек хакында берә р нә рсә сө йлә гез ә ле, — диде Вера Николаевна, боерып.

— Ах, ах, ах, белә зек — кара син, каһ ә р, онытып та җ ибә ргә нмен. Сез каян белә сез аны? Шул, хат язар алдыннан бу минем янга керә дә сорый: «Сез католичками? »— ди. Мин ә йтә м: «Католичка», — дим. Шуннан ул ә йтә: «Сездә, ди, бер бик сө йкемле гадә т бар, ди, — ул нә къ шулай, сө йкемле гадә т, дип ә йтте, пани, — шул, сездә - бик сө йкемле бер гадә т бар, ди: сез, ди, Мә рьям ана сурә тенә сә йлә н, мә рҗ ә н, муенса ише нә рсә лә р, аннан бү лә клә р тагарга яратасыз, ди. Менә минем ү тенечемне дә ү тә гез ә ле, бу белә зекне иконагызга элеп куя алмассызмы? » — ди. Мин, элә рмен дип, аң а сү з биреп калдым.

— Сез миң а мә етне кү рсә тә алмассызмы? — дип сорады Вера.

— Рә хим итегез, рә хим итегез, пани. Менә сул якта беренче ишек аныкы. Аны бү ген анатомия театрына алып китмә кче булганнар иде дә, бертуган абыйсы бар икә н, шул ялвара-ялвара сорагач, христианнар йоласы белә н кү мә ргә рө хсә т биргә ннә р тагын. Рә хим итегез, рә хим итегез, пани.

Вера бө тен сабырлыгын җ ыеп ишекне ачты. Ладан исе аң кып торган тын бү лмә дә ө ч балавыз шә м яндырылган иде. Бү лмә уртасына кыйгачлап куелган ө стә л ө стендә Желтков ята. Мә ет ө чен барыбер инде дигә ндә й, аның башы астына кечкенә, юка бер мендә р генә кыстырып куйганнар, шуң а кү рә башы аның шактый тү бә н ята иде. Аның кү злә ре йомык, шулай булса да кү з кабакларында ниндидер кырыс бер җ итдилек катып калган; иреннә ре исә ваемсыз, рә хә т бер елмаю белә н елмаялар, ә йтерсең лә, дө ньяны ташлап китә р алдыннан ул ү зенең бө тен тормыш серлә рен ахырынача белгә н дә, ниндидер татлы, тирә н бер уйдан хә зер мә ң гелек йокыга талган иде. Вераның хә теренә тө ште: кайчандыр ул, дө ньяның бө ек газап чигү челә ре — Пушкин белә н Наполеонның ү лгә ннә н соң алынган битлеклә рен караганда, алар йө зендә дә шундый ук тыныч-сабыр бер чырай кү ргә н иде.

— Ә гә р рө хсә т итсә гез, мин чыгып торыр идем, — диде хуҗ а хатын, ниндидер ү зенә бертө рле яшерен сердә шлек, дуслык сизелгә н мө лаем тавыш белә н.

— Барыгыз, бар, соң ыннан мин сезне чакырырмын, — диде Вера һ ә м шундук кофточкасының ян кесә сеннә н зур гына бер роза чә чкә се тартып чыгарды һ ә м_>сул кулы белә н мә етнең башын чак кына югары кү тә реп, уң кулы белә н аның муены астына шул чә чкә не кыстырып куйды. Шушы кыска гына бер мизгел эчендә Вера бө тен кү ң еле белә н һ ә рбер хатын-кызның хыял кү гендә балкып тора торган олы мә хә ббә тнең ү з яныннан читлә теп узып китү ен аң лап алды. Шул вакыт ул генерал Аносовның мә ң гелек мә хә ббә т турында кү рә зә лә рчә ә йткә н сү злә рен искә тө шерде, һ ә м, мә етнең маң гаена тө шеп торган чә члә рен як-якка сыпырып, ике кулы белә н дә чигә лә реннә н кысып тотты да, аның дымлы, салкын маң гаена иреннә рен тидереп, озак итеп дусларча ү беп алды.

⇐ Предыдущая 19 20 21 22 232425 26 27 28 Следующая ⇒