Александр Иванович Куприн 21 страница

Князь Василийның мә зә ге һ ә ммә кешегә дә хуш килде. Анна да аны яратып, ү зенең кысык кү злә ре белә н елмая-елмая тың лады. Густав Иванович исә, куанычыннан. нишлә ргә белмичә, шаркылдап кө леп утырды. Кө лгә н чакта аның ялтыравыклы⁴ соргылт тире белә н тартылган ябык шома йө зе, ялап куйгандай сыланып яткан аксыл сирә к чә члә ре 'һ ә м эчкә баткан кү з тө плә ре — бө тенесе бергә ниндидер мә ет йө зен яки тешлә рен ыржайтып кө леп торган баш сө яген хә терлә тә иде. Ө йлә нешү нең беренче кө нендә ге кебек ү к, ул хә зер дә ү зенең Аннасына сокланып туя алмый; 'мә җ леслә рдә гел аның янына утырырга тырыша һ ә м кеше кү рмә гә ндә генә аң а орынып-орынып куя иде. Аның кылануларын, сукыр гашыйкларча Аннага ярарга тырышуларын кү реп, еш кына хә тта чит кешелә р дә аның ө чен оялып, уң айсызланып утыра торганнар иде.

Табын яныннан торып китә р алдыннан Вера Николаевна ничектер аң сыз рә вештә кү пме кунак җ ыелганын санап чыкты. Барысы унө ч кеше иде. Хорафатларга ышанучы кеше буларак, ул эченнә н генә: «Шә п тү гел бит бу! Элегрә к санап чыгарга ничек башыма килмә де икә н? Вася да гаепле — кү пме кунак килә сен алдан ук телефоннан ә йтеп куйса ни булган инде! » — дип уйлап куйды.

Вера да, Анна да азартлы уеннарны бик яратканга кү рә, Шеиннарда яисә Фриесселарда дус-ишлә р җ ыелды исә, табын яныннан торгач та шундук покер ^{^[XIX]}уйнарга керешә лә р иде. Бу мә сьә лә дә хә тта һ ә р ике йортның махсус кагыйдә лә ре дә бар иде. Гадә ттә, монда барлык уенчыларга алдан ук бертигез санда һ ә м кү лә мдә сө як шакмаклар бү леп бирелә иде. Шушы сө як шакмаклар бер кеше кулына кү чеп беткә нче, уенны дә вам итә ргә мө мкин, аннары, уйнаучыларның бернинди карышуына карамастан, уен ү зеннә н-ү зе тукталып калырга тиеш. Кассадан ө стә мә шакмаклар алу катгый тө стә тыела. Мондый катгый закон княгиня Вераны һ ә м Анна Николаевнаны кү здә тотып чыгарылган иде, чө нки алар, уен вакытында артык мавыгып китеп, бернинди чикне белми башлыйлар иде. Гомуми оттырыш исә беркайчан да йө з-ике йө з сумнан артмый иде.

Бу юлы да кунаклар покер уйнарга утырдылар. Бары тик Вера гына уенга катнашмады. Ул, чә й табынын ә зерлә гә нне карарга дип, террасага чыгып кермә кче булды, лә кин чыгып ө лгермә де, кинә т ишектә асрау кыз кү ренде һ ә м ниндидер серле бер кыяфә т белә н княгиняны кунак бү лмә сеннә н чакырып чыгарды.

— Нә рсә булды, Даша? — дип сорады княгиня, кә ефсезлә нү сизелеп торган бер тавыш белә н, йокы бү лмә сенә янә шә урнашкан ү з кабинетына узып. — Нә рсә шыр җ ү лә рдә й катып калдыгыз? Нә рсә ул кулыгызда?

Даша ак кә газьгә пө хтә лә п тө релгә н һ ә м тышкы ягыннан алсу тасма белә н чорнап бә йлә нгә н ниндидер шакмаклы нә рсә не ө стә л ө стенә куйды.

— Чын менә, ваше сиятельство, минем бернинди гаебем юк, — диде ул, рә нҗ ү еннә н бит алмалары кызарып. — Ул килде дә ә йтте...

— Кем ул — ул?

— Кызыл башлыклы бер кеше, ваше сиятельство... йомышчы егет.

— Шуннан нә рсә?

— Кухняга килеп керде дә менә шушы нә рсә не ө стә л ө стенә китереп куйды. «Моны, ди, барыняга тапшырыгыз, ди. Тик аның ү з кулына гына бирегез», — ди. Мин ә йтә м: «Кемнә н соң ул? » — дим. Ул ә йтә: «Анда барысы да язылган», — ди. Шулай диде дә йө гереп чыгып та китте.

— Барыгыз, куып җ итегез ү зен.

— Аны хә зер ничек куып җ итмә к кирә к, ваше сиятельство? Ул бит инде мә җ лес башлангач та килгә н иде, мин бары сезне борчырмын дип кенә курыктым. Ул киткә нгә инде ярты сә гать вакыт узды.

— Ярар алайса, барыгыз чыгыгыз.

Княгиня Вера, кулына кайчы а*лып, тө ргә кнең тасмасын кисте дә, аны ү зенең адресы язылган кечкенә кә - газь кисә ге белә н 'бергә йомарлап, кә рҗ ингә ташлады, Тө ргә к эченнә н бә рхет тышлы бә лә кә й 'бер тартмачык килеп чыкты. Тартмачык бик яң а, ә ле генә ювелир кибетеннә н сатып алынганга охшый иде. Вера аның сыек яшел тө стә ге ефә к эчле капкачын ачты һ ә м тартмачык тө бендә кара бә рхет аслыкка җ айлап урнаштырылган озынча- тү гә рә к алтын белә зек кү рде. Белә зекнең уртасына, пө хтә лә п, сигезгә бө клә п, хат салынган иде. Княгиня шундук хатны алып ачып карады. Хатны язган кешенең кулы аң а бик таныш кебек тоелды, лә кин ул, хатын- кызга хас булган бер омтылышка буйсынып, хатны бер читкә алып куйды да иң элек белә зекне җ ентеклә п карарга кереште.

Тү бә н сыйфатлы алтыннан эче куыш итеп эшлә нгә н шактый калын һ ә м килбә тсез бер белә зек иде бу. Аның ө ске ягы тоташ борынгы вак асылташлар — шомартылуы, ялтыратылуы җ итмә гә н гранатлар белә н бизә лгә н иде. Аның каравы, белә зекнең урта ө лешендә, кашында, яшел тө стә ге ниндидер сә ер бер ташчык тирә ли, һ ә рберсе борчак зурлыгында тү гә рә клә п шомартылган икенче тө р гранатлар — биш бө ртек гү зә л кабошон ^{^[XX]} калкып тора иде. Вера, белә зекне кулында ә йлә ндереп карый-карый, ничектер искә рмә стә н генә аны электр лампасыннан тө шкә н яктыга җ айлап куйды, һ ә м шундук кабошон гранатларның эчендә, бик тирә ндә, тере нә рсә лә р сыман, җ ете кызыл утлар кабынып китте.

«Канмыни! » — дип уйлап куйды Вера, кү ң еле тө бендә ниндидер шомлы бер хис уянуын тоеп.

Аннары ул хатны исенә тө шерде дә аны яң адан кулына алып укырга, кереште. Гаҗ ә еп матур вак хә рефлә р белә н язылган бу хатта менә нинди сү злә р укыды ул:

«Ваше сиятельство,
Могтә бә р ханым, Хө рмә тле Княгиня
Вера Николаевна!

Сезне тү бә нчелекле тө стә нурлы һ ә м шатлыклы Туган кө негез белә н котлап, Сезгә шушы тугрылыклы хатымны һ ә м кечкенә генә бү лә гемне юлларга рө хсә т итегез».

«Аһ, бу теге егетмени ә ле! » — дип уйлап алды Вера, кә ефсезлә неп. Лә кин шулай да ү зе хатны ахырынача укып чыгарга булды.

«Мин, шә хсә й ү зем сайлап, Сезгә лаек бернинди бү лә к тә тә къдим итә алмас идем: моның ө чен минем Сезнең алда хокукым да, нә фислекне аң лардай зә выгым да һ ә м — дө ресен ә йтим — акчам да юк. Хә ер, миң а калса, мин ү зем Сезгә лаек булырдай бү лә к гомумә н дө нья йө зендә юктыр дип уйлыйм.

Шулай да минем (бу (бү лә гем бө тенлә й ү к хикмә тсез тү гелдер. Кайчандыр аны минем ә биемнең ә бисе киеп йө ргә н, ә соң гы мә ртә бә ул мә рхү мә ә ниемнең белә ген бизә гә н. Белә зекнең кашында, эре асылташлар уртасында, сез тагын бер яшелен дә кү рерсез. Гранат асылташларның шактый сирә к очрый торган бер тө ре — яшел гранат ул. Безнең гаилә риваятьлә ренә караганда, бу яшел гранатны тагып йө ргә н хатын-кыз кү рә зә лек сә лә тенә ия була, имеш; аннары ул аларны авыр уйлардан арындыра, ә ир-атны фаҗ игале ү лемнә н саклый, имеш.

Мондагы асылташлар барысы да борынгы кө меш белә зектә н ә ү вә лге тә ртиплә рендә кү череп куелганнар, һ ә м, ышаныгыз сү земә, бу белә зекне ә ле беркемнең дә киеп йө ргә не юк.

Ә лбә ттә, Сез бу сә ер бү лә кне кирә ксез бер уенчык итеп чү плеккә ташлый аласыз яисә кемгә дә булса бү лә к итеп бирә аласыз, лә кин Сезнең аң а бер орынуыгыз да минем ө чен зур бә хет булачак.

Сездә н ялварып сорыйм: зинһ ар, миң а ачуланмагыз. Моннан җ иде ел элек Сезгә, кыз кешегә, ә ллә нинди ахмак, кыргый эчтә лекле хатлар язарга җ ө рьә т итү емне һ ә м хә тта ул хатларга Сездә н җ авап алырга ө метлә неп йө рү емне искә тө шерсә м, мин ә ле дә оятымнан җ ир тишегенә керерлек булам. Хә зер миндә Сезгә карата бары тирә н хө рмә т хисе, мә ң ге кү ндә млек һ ә м колларча буйсыну хисе генә торып калды. Минут саен Сезгә бә хет телә п яшә ү һ ә м Сез бә хетле булганда шатлык хисе кичерү — минем бө тен белгә нем менә шул. Сез утырган урындыкларга, Сез басып йө ргә н паркет идә ннә ргә, Сез кулыгыз белә н орынып киткә н агачларга, Сез сө йлә шкә н асрауларга — һ ә ммә сенә дә мин тү бә нчелек белә н башымны иям. Миндә хә тта кө нлә шү хисе дә юк, мин Сезне кешелә рдә н дә, җ иһ аз-ә йберлә рдә н дә кө нлә мим.

Шундый озын, кирә кмә с хат язып Сезне борчыганым ө чен тагын бер мә ртә бә Сездә н гафу ү тенә м.

Ү лгә нче һ ә м ү лгә ч тә Сезгә тугрылыклы булып калачак колыгыз.

Г. с. Җ. »

«Васяга кү рсә тергә ме моны, ә ллә кү рсә тмә скә ме? Кү рсә тә се булса—кайчан кү рсә тергә? Хә зер ү кме, ә ллә кунаклар таралышкачмы? Юк, кунаклар таралышкач кү рсә тү хә ерлерә к булыр — хә зер кү рсә тсә м, алар бу бичара егеттә н генә тү гел, минем ү земнә н дә кө лә башларлар».

Княгиня Вера ә нә шулай уйлады һ ә м биш бө ртек гранатның бишесе эчендә дә кан тө сле алсуланып янган дерелдә век ялкын теллә реннә н кү злә рен ала алмыйча бик озак басып торды.

VI - ’

Полковник Понамаревны покер уйнарга кө чкә -кө ч- кә генә кү ндерделә р. Башта ул, андый уенны белмим дип, гомумә н азартлы уеннарны яратмыйм, хә тта аларны уенга да санамыйм дип, шактый озак кирелә неп маташты. «Мин, — диде ул, —бары винт дигә н уенны гына яратам һ ә м шуны гына аз-маз уйный белә м», — диде. Лә кин ү гетли-кыстый торгач, тү земе җ итмә де, уйнарга ризалыгын бирде.

Уен башында аны бераз ө йрә ткә лә ргә, тө зә ткә лә ргә туры килде, лә кин ул уен кагыйдә лә рен шундый тиз ү злә штерде, бер ярты сә гатьтә н инде барлык сө як шакмаклар аның кулына кү чеп беткә н иде.

— Болай батмый! — диде Анна, кө лкеле бер ү ртә лү белә н. — Бераз гына кү ң елне тирбә ндерерлек тә булмады ич бу.

Кунакларның ө чесе — Спешников, полковник һ ә м ә дә пле-җ ыйнак, лә кин томана йө зле немец — артык тыйнак һ ә м эчпошыргыч кешелә рдә н булганлыктан, Вера аларның ничек кү ң еллә рен ачарга һ ә м аларны нә рсә белә н мавыктырырга икә нен дә белмә де. Ахырда ул аларга винт уйнарга тә къдим итте һ ә м дү ртенче кеше итеп яннарына Густав Ивановичны да утыртты. Анна, рә хмә тен белдереп, апасына таба башын борды да кү злә рен йомды, һ ә м Вера бу хә рә кә те белә н аның нә рсә ә йтергә телә гә нен шундук аң лап алды. Густав Ивановичның гадә тен барысы да яхшы белә лә р иде; ә гә р хә зер аны карта уйнарга утыртмасаң, кичнең кич 'буе ул, ү зенең черегә н тешлә рен ыржайтып, хатыны артыннан тагылып йө риячә к һ ә м аның кә ефен тә мам бозып бетерә чә к иде.

Кичә ничектер ү з эзенә тө шкә ндә й булдц^ хә зер ул бернинди кыстаусыз, җ анлы тө стә бара башлады. Ва- сючок, Женни Рейтерның пианинода уйнавына кушылып, артык кө чә нмичә генә, итальян халык җ ырларыннан канцонетталар һ ә м Рубинштейнның шә рык җ ырларын җ ырларга кереште. Аның тавышы кө чле булмйса да, шактый ягымлы, матур тавыш иде; һ ә м кө йлә рне ул бер дә бозмыйча, дө рес итеп җ ырлый иде. Женни Рейтер — яхшы, талә пчә н музыкант, — Васючок җ ырлаганда һ ә рвакыт бик телә п пианино уйнарга утыра иде. Хә ер, дө рес булса, кешелә р арасында, Васючок Женнигә гыйшык тотып йө ри икә н, дигә н сү злә р дә ишетелгә ли иде.

Почмактагы кушеткада Анна гусар офицеры белә н бик мавыгып фә лсә фә сатып утыра иде. Вера шунда килде һ ә м, сабыр гына елмаеп, аларның сө йлә шкә н сү злә ренә колак салды.

—¹ Юк, юк, сез, зинһ ар, алай кө лмә гез, — диде Анна, ү зенең татарныкыча кысык, сө йкемле, шук кү злә ре белә н офицерга елмаеп карап. — Сез, ә лбә ттә, җ ан-фә рманга эскадрон башында чабып баруны яисә ат чабышларында киртә лә р аша сикереп чыгуны зур бер хезмә т итеп саныйсыз. Лә кин сез безнең эшкә дә игътибар белә нрә к карагыз. Ә ле шушы кө ннә рдә генә без лотерея-аллегри эшен тә мамладык. Безгә бик җ иң ел булгандыр дип уйлыйсызмы? Җ иң ел булмыйни! Бү лмә дә шыгрым тулы халык, тә мә ке тө тене, ниндидер дворниклар, извозчиклар, тагын ә ллә кемнә р — исемнә рен дә белеп бетерерлек тү гел... һ ә ммә се дә нә рсә гә дер рә нҗ и, һ ә ммә се дә ниндидер зар белә н килә... Кө не буе шулай аяк ө стендә, утырырга да вакыт юк. Ә алда тагын ниндидер интеллигент булып җ итмә гә н хатын-кыз хезмә ткә рлә р файдасына концерт куясы бар, аннары ак бал-мә җ лес дә оештырырга кирә к...

•— Ул бал-мә җ лесегездә мин дә сездә н бер мазурка ө мет итә алырмын дип уйлыйм? — диде Бахтинский, башын иеп, һ ә м кушетка астына сузылган ү кйә лә рен бер-берсенә бә реп куйды.

— Рә хмә т... Лә кин безнең ө чен иң -иң мә шә катьле - ce — ятимнә р йорты. Бозык балалар приюты, аң лыйсыздыр, шә т...

— О, бик яхшы аң лыйм. Бик тә кызыклы йорт булырга тиешледер ул, ә?

— Шундый изге нә рсә дә н кө лә ргә ничек оялмыйсыз!.. Белә сезме, безнең бә хетсезлек нә рсә дә? Без ү зебезнең приютка кү ң еллә ренә ә шә келек тулган, тумыштан бозык булган балаларны алабыз, ул бичараларны юатырга, иркә лә п кү ң еллә рен ачарга тырышабыз...

— һ ем!..

—... аларда ә хлаклылык тә рбиялә ргә, аларның кү ң еллә рендә ө мет чаткысы уятырга телибез... Сез мине аң лыйсызмы?.. Шул, безгә һ ә р кө н саен йө зә рлә гә н, мең ә рлә гә н бала алып килә лә р, ә мма шулар арасында, ичмасам, бер генә бозык дигә не дә юк! Ә гә р ата-ана- ларыннан: балагыз бозык тү гелме дип сорасаң, алар хә тта ү пкә лилә р, рә нҗ илә р. Менә бит эшлә р ничегрә к! Хә зер приюты да ачык, бө тен кирә к дигә не дә бар, ә мма ү зендә кызлардан булсын, малайлардан булсын — бер генә бала да юк! Бозык бала табып китерү чегә хет акча вә гъдә ит — барыбер килү че юк.

— Анна Николаевна, аның ө чен нигә акча ә рә м итә ргә? — дип куйды гусар, җ итди һ ә м серле бер тавыш белә н. — Менә тотыгыз да мине алыгыз, мин бушлай барам. Валлаһ и дип ә йтә м, сез миннә н дә бозыграк баланы беркайда да таба алмассыз.

— Зинһ ар, кө лмә гез! Сезнең белә н бер дә чынлап сө йлә шеп булмый икә н, — диде Анна һ ә м, кушетка аркасына ятарак тө шеп, шаркылдап кө леп җ ибә рде.

Князь Василий Львович зур тү гә рә к. ө стә л янында ү зенең апасына һ ә м Аносов белә н кайнатасына ү зе ясаган кө лкеле рә семнә р альбомын кү рсә теп утыра иде. Аларның дү ртә ү лә шеп рә хә тлә неп кө леп утырган тавышларына башкалар да игътибар итте, һ ә м карта уенында катнашмаган кайбер кунаклар ә кренлә п-ә крен- лә п алар тирә сенә җ ыела башлады.

Василийның бу альбомындагы рә семнә рне аның ү зе сө йлә гә н сатирик хикә ялә ренә бер бизә к, иллюстрация дип карарга мө мкин булыр иде. Ү зенә хас бер җ итдилек белә н, Василий анда, мә сә лә н: «Каһ арман генерал Аносовның Тө ркиядә, Болгариядә һ ә м башка иллә рдә башыннан кичергә н гыйшык маҗ араларын»; яисә «Пе

тиметр князь Николай Булат-Тугановскийның Монте- Карлодагы кызыклы маҗ араларын» һ ә м башка шундый бик кү п хә ллә рне тасвирлап кү рсә тә иде.

— Хә зер сез, ә фә нделә р, безнең сө екле апабыз Людмила Львовна ханымның кыскада тә рҗ емә и хә я- тын кү рерсез, — диде ул, апасына таба хә йлә ле кү з карашы ташлап. — Беренче кыйсем—'балачак. «Сабый бала ү сә. Аның исеме — Лима».

Альбом битенә балалар рә семедә й юри кө лкеле итеп бер кызчык профиле ясап куелган иде. Ә мма профиль генә булса да, рә семнең ике кү зе бар, юбкасы астыннан аяклар урынына ике сынык сызык чыгып тора, ә тыр- пайган бармаклы куллары як-якка җ ә еп җ ибә релгә н иде.

— Мине беркем дә Лима дип атап йө ртмә де, — диде Людмила Львовна, кө леп.

— Икенче кыйсем. Беренче мә хә ббә т. Кавалерия юнкеры, Лима алдына тезлә неп, аң а ү зе язган мә хә ббә т шигырен тә къдим итә. Бу шигырьдә энҗ е бө ртегедә й менә шушындый соклангыч юллар да бар:

Синең гү зә л аягың

Илаһ и хис уята!

Менә монысы шул гү зә л аякның чын рә семедер.

Ә менә монда юнкер гыйффә тле Лима туташны ата-анасы ө еннә н качып китә ргә ү гетли. Монда исә качып китү вакыты сурә тлә нгә н. Ә менә бусы — шул качып китү нең кү ң елсез нә тиҗ ә се: җ ен ачуы чыккан ата кеше качакларны артларыннан куып җ итә... Юнкер, куркакларча, бө тен гаепне инсафлы Лима туташ ө стенә аудара.

Пудра сө ртеп вакыт уздырдың — Ә ткә ң нә рдә н безне кудырдың...

Җ авабын да ү зең бирә сең —

Мине соң гы тапкыр кү рә сең!

Лима турындагы сурә тлә рне кү рсә теп бетергә ч, Василий «Княгиня Вера белә н гашыйк телеграфчы» дигә н яң а темага кү чте.

— Ошбу кызганыч хә лнең монда калә м вә тө сле карандашлар белә н ясалган рә семнә ре генә бирелгә н, — диде ул, җ итди бер кыяфә т белә н. — Ә легә сү злә ре ә зер тү гел, соң рак язылачак.

— Монысы нә рсә дер бө тенлә й яң а тема булырга охшый, — дип куйды Аносов, — моң арчы бер дә ишеткә нем дә, кү ргә нем дә юк иде шикелле.

— Иң -иң соң гы чыгарылыш. Китап сә ү дә сендә ге иң соң гы яң алык, — диде Василий Львович.

Вера ә крен генә аның җ илкә сенә орынып алды.

— Кирә кмә с иде, Вася, сө йлә мә, — дип ү тенде ул.

Лә кин Василий Львович аның сү злә рен ә ллә ишетмә де, ә ллә ишетеп тә игътибар итмә де.

— Бу вакыйганың башы ә ле тарихка кадә р булган чорларга карый, — дип сө йлә п китте ул. — Май аеның матур бер кө нендә Вера дигә н бер кызга почтадан хат китереп бирә лә р. Ү бешеп торган ике кү гә рчен рә семе тө шерелгә н гыйшык хаты була бу. Менә ул хат, менә кү гә рченнә ре дә.

Имла кагыйдә лә ре белә н бө тенлә й исә плә шмичә язылган бу хатта егет кеше ү зенең кызга булган ялкынлы мә хә ббә тен бә ян итә. Хат менә болай дип башланган була: «Гү зә ллә рнең гү зә ле, аксыл чә чле Фә рештә, син... минем кү ң елемнең тө псез упкынында ялкын диң гезе дө рлә теп җ ибә рдең, синең кү з карашың минем газапланып ө згә лә нгә н бә гыремә агулы елан булып кадалды» һ ә м башкалар, һ ә м башкалар. Иң ахырда хат болай тә мамлана: «Кә себем буенча мин фә кыйрь бер телеграфчыдыр, ә мма минем кү ң елемдә милорд Георг* ка тиң дә рт-хислә р кайный. Сезгә тулы исемемне ә йтә алмыйм—артык оятсыз булыр дип куркам. Шуң а кү рә имзамның баш хә рефлә рен генә куям: П. П. Ж. Җ авап хатын почтамтка, посте рестанте^{^[XXI]} белә н язуыгызны ү тенә м». Биредә сез, ә фә нделә р, телеграфчының тө сле карандашлар белә н ясалган һ ә м, минемчә, шактый уң ышлы чыккан портретын да кү рә аласыз.

Вераның йө рә генә мә хә ббә т угы кадала (менә йө рә ге, менә угы). Шулай да, яхшы тә рбияле һ ә м инсафлы кыз буларак, ул иң элек ә леге хатны ә ти-ә нисенә һ ә м ү зенең яшьлек дусты чибә р Вася Шеинга — ярә шелгә н егетенә кү рсә тергә карар итә. Менә шул хә лне тасвир- лаган рә семнә р. Соң ыннан бу рә семнә р астына шигъри аң латмалар да язылачак, билгеле.

Вася Шейн, кү з яшьлә ре тү геп, вә гъдә балдагьШ Верага кире кайтарып бирә. «Мин синең бә хетең ә комачау булырга телә мим, — ди ул, — тик, зинһ ар ө чен, бу эшне алай бик капылт кына хә л итеп ташлама. Яхшылап уйла, тө пле бер фикергә кил, ү зең не дә, аны да сынап кара, — ди. — Син ә ле сабый бала кебек, тормышны аң ламыйсың; кызыл тө сенә кызыгып, кү бә лә ктә й, туп-туры ут ялкынына таба очасың, — ди. — Мин исә — аллага шө кер! — дө ньяның салкын мә керле, икейө зле икә нлеген бик яхшы белә м. Исең дә тот: телеграфчылар кызыксыну уятырлык матур булалар, лә кин аларның кү ң еллә ре бозык һ ә м мә керле була. Ү злә ренең горур матурлыкларына һ ә м ялган дә рт-хшслә ренә кызыккан тә җ рибә сез кызларны алдау һ ә м мыскыллау аларга берни тормый, моң ардан алар чиксез бер лә ззә т кенә табалар», — ди. ~

Тагын ярты ел уза. Тормыш ө ермә сендә бө терелә торгач, Вера, ә кренлә п, ү зенең телеграфчысын бө тенлә й оныта һ ә м, ниһ аять, ә леге яшь, чибә р Васяга кияү гә чыга. Лә кин телеграфчы ү зе Вераны онытмый. Менә бервакытны ул, морҗ а чистартучы кеше киеменә киенеп һ ә м бит-кулларын корымга буяп, княгиня Вераның будуарына ү теп керә. Аның биш бармагыннан һ ә м ике ирененнан йогып калган корымлы тапларны сез һ ә р җ ирдә — менә бу паласларда да, мендә р тышларында да, обойларда һ ә м хә тта паркет идә ндә дә кү рә аласыз.

Менә монысы аның гади авыл хатыны киемендә безгә савыт-саба юучы булып эшкә ялланган чагы. Лә кин пешекче Луканың кирә геннә н артык вә свә сә лек кү рсә тү е аны моннан качып китә ргә мә җ бү р итә.

Менә монда ул тилелә р шифаханә сендә. Ә монысы монахлыкка кү чкә н чагы. Лә кин монахлыкка кү чү енә дә карамастан, ул кө н саен Верага дә ртле гыйшык хатлары җ ибә реп тора. Кү рә сезме, хатка кү з яшьлә ре тамган урында язу карасы җ ә елеп-җ ә елеп киткә н.

Ниһ аять, ул ү лем тү шә генә егыла, лә кин ү лә р алдыннан васыятьнамә язып, Вера исеменә ике 'телеграф тө ймә се һ ә м ислемай шешә сенә тутырып ү зенең кү з яшьлә рен калдыра.

— Ә фә нделә р, кайсыгыз чә й эчә ргә тели? — дип сорады Вера Николаевна.

VII

Кө зге кичнең шә фә къ нурлары ә кренлә п сү релә, тоныклана барды. Ниһ аять, офык читендә ге зур кү гелҗ ем болытның җ иргә тиеп торган җ ирендә нечкә бер ал тасма сыман сызылып киткә н соң гы кызыллык та сү нде. Җ ир ө сте, кү к йө зе, ә йлә нә -тирә дә ге агачлар ■ — һ ә ммә се дә караң гыда эреп, кү ренмә с булдылар. Бары тик баш очында, тоташ караң гылык эченнә н керфеклә рен сирпел елмайгандай, эре йолдызлар җ емелдә де дә диң гез ярындагы маяктан туп-туры кү к йө зенә таба зә ң гә рсу нечкә нур баганасы сузылды; бу нур баганасы кү к гө мбә зенә барып терә лә дә, чайпалып тү гелгә ндә й, сыекланып, аксыл томан сыман бер тү гә рә к шә ү лә хасил итә иде. Шә мнә рнең пыяла калпаклары ә йлә нә сендә, бә ре- лә -сугыла пырылдап, тө нге кү бә лә клә р очып йө рде. Ә йорт алды бакчасыннан, караң гыда һ ә м салкынча һ авада тагын да кө члерә к аң кып, ак тә мә ке чә чә клә ренең хуш исе таралды.

⇐ Предыдущая 16 17 18 19 202122 23 24 25 Следующая ⇒