Александр Иванович Куприн 23 страница

Ә мә хә ббә тлә рнең икенчесе бө тенлә й җ ан ә рнеткеч булды. Беренче очрактагы кебек ү к, монысында да мә гъшука дигә не гаять азгын, ү зсү зле бер хатын иде. Аерма тик шунда гына: монысы яшь һ ә м бик чибә р иде. Ү зен ифрат та начар, ә дә псез тота иде ул. Хә тта без дә, гаилә романнарына бармак аша гына караган гаскә ри офицерлар да, аның кайбер кыланышларын кү реп исебез китә иде. Ә ире — ник кенә бер кыл кыймылдатсын! һ ә ммә сен белеп, кү реп тора, ә мма хатынына бер сү з дә ә йтми иде. Дуслары кинаялә п ә йтә башласалар, ул: «Зинһ ар, калдырыгыз... Минем эш тү гел ул, минем эш тү гел... Леночка бә хетле булса—миң а шул җ иткә н!.. » — дип, кулын гына селти торган иде. Шундый да бер ахмак инде!..

Ахырда Леночка иренең ротасындагы субалтернга ^{^[XXII]}поручик Вишняковка иялә шеп китте. Алар шулай ө чә ү лә п — ике ир, бер хатын — гаугасыз гына тора башладылар. Никахлы гаилә нең иң законлы бер тө ре дип уйларсың. Шулай тыныч кына яшә п ятканда, кинә т безнең полкны сугышка җ ибә рделә р. Хатыннарыбыз, билгеле инде, поездга кадә р безне озата бардылар. ОзаТучылар арасында ә леге Леночка да бар иде. Лә кий аң а бу вакытта ә йлә неп карарга да чирканыч иде, валлаһ и менә. Ичмасам, ә дә п ө чен генә булса да иренә таба бер борылып караса иде — юк, кая ул карау: корыган тирә к кә ү сә сенә сырышкан шайтан сыман, поручигының муенына асылынган да, яныннан ник кенә бер адым читкә китсен! Җ итмә сә ә ле, хушлашкан вакытта— без барыбыз да вагоннарга тө ялеп, поезд кузгалып киткә ч, — арттан иренә кычкырып, янап калды, оятсыз: «Кара аны, Володяны саклап йө р! — янә се. — Аң а бер-бер хә л булса, йортың ны ташлап китә м, беркайчан да кире ә йлә неп кайтмыйм, балаларны да ү зем белә н алып китә м! » — имеш.

Син, Вера, бә лкем, аның ире, ә леге капитан, нинди дә булса җ ебегә н кеше, чикерткә җ анлы, чү бек башлы кеше булгандыр дип уйлыйсың дыр? һ ич юк. Батыр йө рә кле, кыю солдат иде ул. Зеленые Горы дигә н шә һ ә р янында ул ү зенең ротасын алты мә ртә бә тө рек редутына каршы һ ө җ ү мгә алып барды; шул чакта аның ике йө з солдатыннан ундү рте генә исә н калды. Ү зе ул, ике тапкыр яраланып, ике тапкырында да яра бә йлә тү пунктына барудан баш тартты. Менә нинди кеше иде ул. Аң а исә нлек телә п, солдатлары хә тта гыйбадә т кыла торганнар иде.

Лә кин шул ук вакытта ул, бернинди карусыз, аның... Леночкасының боерыгын ү ти иде!

Куян йө рә кле, ялкау Вишняковны — шул ә рә мтамак соры кортны — ул бала караучы кебек, ә ни кеше кебек тә рбиялә п, карап торды, аны хә веф-хә тә рдә н саклады. Яң гырлы пычрак тө ннә рдә аны^ү зенең шинеленә тө реп йоклатты; аның урынына саперлык эшлә рен эшлә ргә йө рде, ә тегесе бу вакытта землянкада рә хә тлә неп йоклап ятты яисә штосс уйнап утырды. Тө ннә рен еш кына Вишняков ө чен сакчылык постларын тикшерергә дә йө рде ул. Ә син, Веруня, шуны да истә тот: ул вакытларда тө рек башыбозыкларының иң котырган чагы иде. Алар кайчакны безнең сакчылык пикетларын, авыл хатыннары яшелчә бакчасында кә бестә кү чә нен кискә н кебек кенә итеп, соң гы кешесенә кадә р турап-кисеп китә торганнар иде. Хә тергә алып ә йтү е дә гө наһ тыр, шулай да ә йтим: Вишняковның госпитальдә тифтан ү лү ен ишеткә ч, без, чын менә, ихлас кү ң елдә н шатландык...

*— Ярар, боларң! ирлә р мә хә ббә те, ә мейә хатын- кызларны... ө зелеп яратучы хатын-кызларны очратканыгыз бармы сезнең, бабакай?

— О, ә лбә ттә, бар, Верочка. Мин хә тта болай дип ә йтер идем: хатын-кызның һ ә ркайсысы диярлек мә хә ббә т мә сьә лә сендә иң зур фидакарьлеккә, батырлыкка сә лә тле. Син шуны истә н чыгарма: хатын-кыз бер ү птеме, кочакладымы, бирелдеме — ул инде ана кеше. Ә гә р ул чынлап яратса, аның мә хә ббә те тереклекнең бө тен мә гънә сен—бө тен галә мне ү з эченә сыйдыра! Кешелә р арасындагы мә хә ббә тнең хә зерге заманда шулай ә дә псез формалар алуында, ниндидер тормыш уң айлыкларына буйсындырылуында һ ә м аның вак бер кү ң ел ачу чарасына ә верелү ендә хатын-кызның бернинди гаебе юк. Мә хә ббә тнең ваклануына тулысынча ирлә р ү злә ре гаепле. Егерме яшьтә ү к тормыштан кү ң еле кайткан, кө чле дә рт-хислә ргә, каһ арманлыкларга сә лә тсез булган, сө ю-сө елү нең тә мен дә, кадерен дә белмә гә н чеби җ анлы, куян йө рә кле ирлә р гаепле моң а. Ә ү вә лге заманда мә хә ббә ттә ә нә шундый кө чле дә рт- хислә р дә, каһ арманлыклар да булган, дилә р. Булгандырмы, юктырмы — анысы билгесез, ә мма кешелекнең иң бө ек акыл һ ә м хис иялә ре — шагыйрьлә р, ә диплә р, музыкантлар, рә ссамнар — ә нә шул турыда хыяллан- маганнармыни, шуларны юксынып моң ланмаганнармы- ни? Ә ле менә шушы кө ннә рдә генә мин Машинька Леско белә н кавалер де Грие турындагы мә хә ббә т тарихын укып чыктым... Ышанасың мы, шуны укыганда минем җ ылый-җ ылый кү злә рем шешенеп бетте... Ярый, менә син ә йт, алайсҗ Вера, вө җ даның кушканча ә йт: һ ә рбер хатын-кыз ү зенең кү ң еле тү рендә ә нә шундый олы мә хә ббә т турында — барысын да кичерә торган, барысына да ә зер булган тыйнак, фидакарь мә хә ббә т турында хыял йө ртмимени?

— О, ә лбә ттә, ә лбә ттә, бабакай...

— Ә андый олы мә хә ббә т булмагач, хатын-кыз ү ч алырга керешә. Тагын бер егерме-утыз • ел узсын ә ле... мин инде ул заманны кү рмә м, лә кин син, бә лки, кү рер- ^сең, Верочка. Мин ә йткә н сү злә рне колагың а салып •куй: егерме-утыз елдан соң хатын-кызлар дө ньяда моң арчы кү релмә гә н хакимияткә ирешә чә клә р. Алар, һ инд потларыдай, ө слә ренә ә ллә нинди сә ер киемнә р киеп йө рерлә р; безгә, ирлә ргә, колларга караган кебек, җ и

рә неп карарлар, безне санга да сукмый башларлар. Аларның дуамал капризлары, нә феслә ре безнең ө чен газаплы бер закон тө сен алыр. Нигә соң бу шулай булыр? Чө нки • без кү п буыннар дә вамында мә хә ббә тнең кадерен белми яшә дек, аның алдында баш ияргә телә мә дек. Менә шуның ү че булыр бу. Табигатьтә ге бер законны белә сең дер бит: хә рә кә т кө че каршылык кө ченә тигез.

Карт бераз сү здә н туктап торды да аннары кинә т Верага эндә ште:

— Вера, ә гә р оиң а бик кыен булмаса, миң а бер ' нә рсә не тө шендереп бир ә ле: бая князь Василий ниндидер телеграфчы турында сө йлә п утырды. Ул сө йлә гә ннә рнең нә рсә се дө рес тә, нә рсә се ялган —менә шуны ә йтә алмассың мы?

— Аның нинди кызыгын таптыгыз, бабакай?

— Кү ң елең ә ятмаган нә рсә булса, сө йлә мә, Верочка, мин сине ирексезлә мим.

— Ник алай булсын. Тың лыйсыгыз килгә ч, мин сезгә рә хә тлә неп сө йлә п бирә м.

һ ә м Вера карт комендантка ү зенең кияү гә чыкканчыга хә тле ике ел элек ү к инде ниндидер бер гашыйк егет тарафыннан эзә рлеклә нә башлавын бө тен вагы- тө ягенә чә тә фсиллә п сө йлә п бирде.

Вераның аны беркайчан да кү ргә не юк икә н; ул хә тта аның фамилиясен дә белми. Ул бары аң ардан бик еш хатлар гына алып торган. Хатларында исә егет Г. С. Ж. дип имзасын куюдан башка ү зе турында бү тә н берни дә язмаган. Дө рес, ничектер бер тапкыр ул ү зенең ниндидер казна йортында гади бер чиновник булып эшлә вен телгә алып киткә н китү ен, лә кин телеграф турында анда бернинди сү з дә булмаган. Ул аны, Вераны, даими рә вештә кү зә теп тора булса кирә к, чө нки хатларында ул аның кайчан кайда булуын, нинди кешелә р белә н очрашуын, анда нинди кием киеп баруын — һ ә ммә сен дә шактый тө гә л тасвирлап бирә торган булган. Аның язган хатлары, гомумә н ә дә пле генә кү ренсә лә р дә, беркадә р вульгар эчтә лекле һ ә м артык дә рә җ ә дә мә хә ббә т ялкыны белә н сугарылган булганнар. Шуң а кү рә ул, Вера, бервакытны аң а ү зе хат язып җ ибә ргә н (сү з уң аеннан гына ә йтим ә ле, бабакай, зинһ ар, бу турыда безнекелә ргә ишеттерә кү рмә гез — алар бернә рсә дә белмилә р) һ ә м хатында аның, ёгетнең, башка гыйшык хатлары язып азапланмавын ү тенгә н. Шуннан соң егет чыннан да гыйшык хатлары язудан туктап калган; бары тик бә йрә м кө ннә рендә генә — пасхада, яң а елда һ ә м Вераның ү зенең туган кө нендә генә котлау хатлары җ ибә реп тора икә н.

Княгиня Вера шулай ук бү ген килгә н бү лә к турында да ә йтте һ ә м хә тта ул серле гашыйк язган соң гы хатның эчтә леген дә, сү згә -сү з дигә ндә й, сө йлә п-кабат- лап чыкты...

. — Ә й-е, —дип сузды генерал, шактый вакыт дә шми барганнан соң. — Бу кеше яки акылыннан яза башлаган бер дивана, яисә — кем белсен! —бә лки, синең тормыш юлың ны, Верочка, олы бер мә хә ббә т — ә леге хатын-кызлар хыяллана торган олы мә хә ббә т кисеп чыккан булгандыр. Туктале. Алда фонарь утлары кү ренә тү гелме? Мө гаен, минем экипаж кайтып килә дер.

Шул ук вакытта алар артында да дө бер-шатыр якынлашып килгә н автомобиль тавышы ишетелде, һ ә м бераздан тә гә рмә ч эзлә ре белә н ергаланган юл ө стен ацетилен ялкыныдай ак нур кө лтә се яктыртып җ ибә рде. Бу— Густав Иванович Фриессе иде.

— Анночка, мин синең ә йберлә рең не ү зем белә н алдым. Ә йдә утыр, — диде ул; аннары: — Ваше превосходительство, сезне илтеп куймаскамы соң? — дип ө стә де.

— Юк иң де, рә хмә т, җ анкисә гем, —диде генерал. — Яратмыйм машина дигә н нә рсә не. Бер рә хә те дә юк — дер-дер селкетә дә сасы исеп генә тарата. Ярый, Верочка, хуш, сау бул. Хә зер инде ешрак килеп йө рермен, — дип, ул Вераның маң гаеннан һ ә м кулыннан ү беп алды.

һ ә ммә се дә саубуллашып, ү з юллары белә н китеп бардылар. Фриессе Вера Николаевнаны дача капкасьи на кадә р китереп җ иткерде дә, киң тү гә рә к ясап автомобилен тиз генә кайтыр юлга боргач, шаулап-гө рлә п караң гылык эченә кереп югалды.

Княгиня Вера, ниндидер кү ң елсез уйларга йотылып, баскычтан террасага менде дә туп-туры кунак бү лмә сенә юнә лде. Абыйсы Николайның нә рсә турындадыр бик кычкырып сө йлә гә н тавышын ул ерактан ук ишетеп алды һ ә м ө йгә керү гә ү к аның бер почмактан икенче почмакка тиз-тиз йө ренгә н озын чандыр гә ү дә сен кү р- де. Василий Львович исә, кыска итеп алдырган аксыл чә чле зур башын тү бә н салындырып, ломбер ө стә ле янында акбур кисә ге белә н яшел сукнога ниндидер сызыклар сызгалап утыра иде.

— Мин инде сезгә кү птә н ә йттем! —ди иде Николай, кү згә кү ренмә гә н ниндидер ә йберне идә нгә атып бә ргә ндә й, уң кулын ачу белә н һ авада болгап. — Кү птә н ә йттем, бу ахмак хатларны туктатырга кирә к, дидем. Ә ле Вера сиң а кияү гә чыкмаганда ук ә йттем: бу хатлардан " кызык табып, сез бик ялгышасыз, дидем, алай балаларча кыланырга ярамый, дидем... Менә Вера ү зе дә кайтып җ итте... Карале, Верочка, без монда Василий Львович белә н теге дивана хакында — синең Пе Пе Жең хакында сө йлә шеп торабыз. Мин бу хат алышуларны ә дә псез, дорфа бернә рсә дип саныйм.

— Беркемнең дә хат алышканы юк, — диде Шеин салкын гына, Николайны сү зеннә н бү леп. — Хатны бары ул гына яза... -

Иренең бу сү злә реннә н Вера комачтай кызарынып китте һ ә м зур пальма гө ле кү лә гә сенә — диванга барып утырды.

— Сү злә рем ө чен гафу ү тенә м, — диде Николай һ ә м тагын, баягыча, кү крә ге ө стеннә н ниндидер кү згә кү ренми торган авыр ә йберне идә нгә ө зеп ташлагандай, кулы белә н кискен бер хә рә кә т ясады.

— Ә мин синең аны минеке дип атавың ны аң ламыйм, — дип куйды Вера да, иренең ү зен яклавына шатланып.. — Ул минеке ни, синеке ни — барыбер...

— Ярый, тагын бер мә ртә бә гафу ү тенә м. Кыскасы, минем ә йтә се килгә нем шул: аның бу ахмаклыкларына чик куярга кирә к. Монда эшлә р, минемчә, кө лү -шаяру- лардан, мә зә к рә семнә р ясап юанулардан узган инде... Ышаныгыз сү земә: ә гә р мин монда нә рсә турындадыр борчылам яисә кайгыртам икә н — бу бары сезнең ө чен, Вера белә н синең, Василий Львович, керсез исемегезне саклап калу ө чен эшлә нә.

— Монысын инде син, Коля, бераз арттырып җ ибә рдең бугай, — диде Шеин, каршы килеп.

— Ихтимал, бик ихтимал... Лә кин сезнең бик ансат кына берә р кө лкеле хә лгә тө шү егез дә бик мө мкин.

— Ничек алай булыр икә н ул — сә бә бен кү рмим, — дип куйды князь.

— Кү з алдың а китер ә ле: ә йтик, шушы килбә тсез белә зек, — Николай ө стә л ө стендә яткан кызыл тартмачыкны кулына алды да, . җ ирә неп, кире ү з урынына ташлады... — ә йтик, поп хатыннары гына кия торган шушы коточкыч ә йбер бездә калды, ди, яки без аны чыгарып чү плеккә ташладык яисә Дашага бү лә к итеп бирдек, ди. Ул чагында, беренчедә н, Пе Пе Жегә ү зенең дуслары яки хезмә ттә шлә ре алдында авыз кү тә реп: княгиня Вера Николаевна Шеина миннә н бү лә клә р кабул итә, дип мактанырга юл ачылачак; икенчедә н, җ ае чыгу белә н ул янә дә н ү зенең каһ арманлыкларын дә вам итә ргә керешә чә к. Иртә гә ул, ә йтик, брильянт кашлы йө зек җ ибә рә, иртә гә дә н соң га — энҗ е муенса, ә аннары — карыйсың — ул инде, алдашулары һ ә м казна акчасын туздыруы ө чен, хө кем эскә миясенә дә утырган; ә князь Шеиннар анда шаһ ит итеп чакырылган... Кү ң елле хә л, ә йтә се дә тү гел!

— Юк, юк, белә зекне һ ичшиксез кире кайтарып бирергә кирә к! —диде Василий Львович, тә эсирлә неп.

— Мин дә шулай уйлыйм, — диде Вера, килешеп. — һ ә м моны мө мкин кадә р тизрә к эшлә ргә кирә к. Лә кин ничек? Без бит аның исемен дә, фамилиясен дә, адресын да белмибез.

— О, анысы берни тү гел аның! — диде Николай Николаевич, кимсетү ле бер тавыш белә н. — Без ул Пе Пе Женең инициалларын белә без ич... Ничек ә ле алар, Вера?

— Ге Эс Же.

— Бик шә п! Аның соң ында, безгә аның кайдадыр хезмә т иткә нлеге дә билгеле. Шулар бик җ иткә н. Иртә гә ү к шә һ ә р исемлеген алам да аннан Г. С. Ж. инициалларына туры килгә н чиновникны яки хезмә ткә рне эзлим. Ә гә р алай-болай таба алмасам, полиция агентын чакырттырып, аң ардан эзлә ттерә м. Иң соң гы чиктә, минем кулда аның ү з кулы белә н язган менә бу кә газе бар. Кыскасы, иртә гә кө ндезге сә гать икегә хә тле ул тә ти егетнең тө гә л исемен-фамилиясен дә, адресын да, хә тта аның кайвакытларда ө йдә була икә нлеген дә белеп куярмын. Боларны белгә ч, димә к, без иртә гә ү к аң а ү зенең хә зинә сен кайтарып бирербез, алай гына да тү гел, аң а карата тиешле чара да кү рербез — дө ньяда барлыгы да сизелмә сен бү тә н!

— Син аны нишлә тмә кче буласың? — дип сорап куйды князь Василий.

— Нишлә тмә кчеме? Губернатор янына барам да аң ардан...

— 0, зинһ ар, губернаторны бу эшкә катыштырма. Безнең мө нә сә бә тлә рне белә сең ич... Кө лкегә калуың ны кө т тә тор.

— Алайса, жандарм полковнигы янына барырмын. Клубтагы дус кешем ул минем. Ә йдә шул Ромеоны ү з янына чакыртып, борыны тө бендә бармак янап бер җ икерсен ә ле! Белә сең ме, ничек эшли ул моны? Бармагын кешенең борын тө бенә ү к менә болай китереп куя да, кулын һ ич тә селкетмичә, бары шул сың ар бармагын гына ә йлә ндергә лә п, тегең ә: «Мин, сударь, андый эшкә юл куймам! » — дип кычкыра башлый.

— Фу! Жандармнар катышы белә н! — дип куйды Вера, йө зен чытып.

— Дө рес ә йтә сең, Вера, — дип элеп алды князь. — Бу эшкә чит кешелә рне катыштырмау яхшырак булыр иде. Юкса, тө рле имеш-мимеш, гайбә тлә р таралачак... Шә һ ә ребезнең халкын һ ә ммә без дә яхшы белә без. Бө тенесе дә пыяла банка эчендә яшә гә ндә й яшилә р... Иң яхшысы, аның янына... ә леге егет янына дим... мин ү зем барып килә м... Хә ер, егет дигә ннә н, ул, бә лкем, бө тенлә й егет кеше дә тү гелдер, алтмышка җ иткә н берә р карттыр?.. Шул, барам да белә зеген кулына тоттырам, аннары тагын ү зенә бик һ ә йбә тлә п ү гет-нә сихә т тә укыйм...

— Алайса, мин дә синең белә н барам, —диде Николай Николаевич, ашыгып, аның сү зен бү леп. — Син артык йомшак кү ң елле. Аның белә н сө йлә шү не миң а тапшыр... Ә хә зер, дусларым, —дип, ул кесә сеннә н сә гать чыгарды да вакытны карап алды, — мине гафу итегез, миң а ү з бү лмә мә керергә кирә к. Аяк ө стендә чак кына басып торсам да, мин ә ле ике эшне карап чыгарга тиеш.

— Нигә дер миң а ул бичара бик кызганыч булып китте ә ле, — диде Вера, икелә неп кенә.

— Нә рсә аны кызганып торырга! —диде Николай, ишек тө беннә н борылып карап. — Ә гә р дә ә леге белә зек һ ә м хатлар белә н булган шундый дорфалыкны безнең даирә дә ге берә р кеше эшлә гә н булса, Василий аны шундук дуэльгә чакырган булыр иде. Ә гә р ул чакырмаса — мин чакырган булыр идем. Ә элеккерә к заман булса, мин аны бернинди мә шә катьсез-нисез ат абзарына чыгарттырыр идем дә чыбык белә н аркасын каез- латтырыр идем. Шулай, Василий Львович, иртә гә син мине ү зең нең канцелярияң дә кө теп тор, мин сиң а барысы турында да телефоннан шылтыратып хә бә р итә рмен.

Басмаларына пычрак катып беткә н баскычта ә ллә нинди сасы ис —мә че, тычкан, керосин һ ә м кер исе аң кып тора иде. Алтынчы катка менеп җ итә рә к, Василий Львович туктап калды.

— Сабыр итче бераз, — диде ул каенагасына. — Хә л җ ыйыйм ә ле... Ах, Коля, кирә кмә с эшкә тотындык без...

Алар баскычның тагын ике буен менделә р. Баскыч башындагы мә йданчыкта бик караң гы булып, квартирларның номерлары кү ренмә гә нлө ктә н, Николай Николаевичка ике тапкыр шырпы сызарга туры килде.

Кың гырау тавышына ишектә чал чә чле, соры кү зле, борынына кү злек кигә н һ ә м ниндидер авырудан, кү рә сең, алга таба бө крә еп калган тулы гә ү дә ле бер хатын кү ренде.

— Желтков ә фә нде ө йдә ме? —дип сорады Николай Николаевич.

Хатын башта ят ирлә рнең ә ле берсенә, ә ле икенчесенә шикле кү з карашын йө ртеп чыкты. Лә кин аларның ө с-башлары пө хтә булуы аны тынычландырды булса кирә к.

— Ө йдә, рә хим итегез, — диде ул, ишекне иң елә й ачып. — Сул якта беренче ишек.

Булат-Тугановский кыска, кискен итеп ө ч тапкыр ишек шакыды. Бү лмә дә кемдер шыштырдап куйды. Николай Николаевич тагын бер тапкыр шакыды.

Ниһ аять, бү лмә эченнә н:

— Керегез, — дигә н зә гыйфь бер тавыш ишетелде.

Тә бә нә к, ә мма бик киң һ ә м бик озын булган бер бү лмә иде бу. Пароход иллюминаторларыдай тү гә рә к ике тә рә зә аша бү лмә эченә тонык кына яктылык җ ә елгә н иде. Гомумә н, бү лмә ү зенең бө тен эчке кү ренеше белә н йө к пароходларындагы кают-компанияне хә тер

лә тә иде. Бер як стена буенда тар гына карават тора, икенче якта — искереп беткә н затлы текин келә ме белә н капланган гаять зур киң диван, ә идә н уртасына чуар малорус ашъяулыгы җ ә елгә н ө стә л куелган иде.

Кергә н шә пкә хуҗ аның йө зе кү ренмә де; ул, кечкенә тә рә зә лә рдә н тө шкә н тонык яктыга аркасын куеп, аптыраган кыяфә ттә кулларын угалап тора иде. Ул озын буйлы, чандыр һ ә м кабарып торган озын чә чле иде.

— Ялгышмасам, сез Желтков ә фә нде бугай? — диде Николай Николаевич эре генә.

— Ә йе, Желтков. Бик шатмын. Танышырга рө хсә т итегез.

Ул, кулын сузып, берме-икеме адым алга — Туганов- скийга таба атлады. Лә кин Николай Николаевич, аның кү решергә дип сузылган кулын кү рмә гә ндә й, бө тен гә ү дә се белә н кисә к кенә Шеинга таба борылып басты.

— Ә йттем ич мин сиң а, без чыннан да ялгышмаганбыз, — диде ул.

Желтков нә зек, тынгысыз бармаклары белә н, ашы- га-кабалана, кыска чабулы кө рә нсу пинжә генең каптырмаларын капшарга тотынды. Тө ймә лә рен бер ычкындырып, бер каптырып, кү пмедер вакыт шулай аптырап торганнан соң, ул, ниһ аять, авызын ачты һ ә м авырлык белә н:

■ — Тү ргә узыгыз, утырыгыз, —диде дә килешсез генә итеп башын иеп куйды. Хә зер инде аны аермачык кү рергә була иде: хатын-кызларныкы шикелле нә фис аксыл йө з, зә ң гә р кү злә р, сабый балаларныкыча бераз чокырланып һ ә м ү җ ә тлек сизелеп торган тү гә рә к ияк; ү зе ул карап торышка бер утыз-утыз биш яшьлә р чамасында иде.

Желтковка зур игътибар белә н, җ ентеклә п карап торган Шеин итагатьле генә итеп:

— Рә хмә т сезгә, —дип җ авап бирде, ә Николай Николаевич бераз һ авалы тө стә:

— Merci, — дип куйды.

Алар икесе дә аяк ө сте калдылар.

— Без сезгә бары берничә минутка гына дип килдек, — диде Николай Николаевич, сү зен башлап. — Бу ә фә нде — губерна дворяннары предводителе князь Василий Львович Шеин. Минем фамилиям — Мирза-Бу- лат-Тугановский. Вазифам буенча — прокурор ярдә мчесе. Без хә зер сезнең белә н сө йлә шергә телә гә н мә сьә лә

бер ү к дә рә җ ә дә князьгә дә, миң а да кагыла; дө ресрә ге, князь- белә н аның хатынына, ягъни минем туган сең елемә кагыла.

Тә мам каушап калган Желтков кинә т диванга чү кте һ ә м кум-кү к булып кү гә ренгә н иреннә рен кө чкә кыймылдатып; «Ә фә нделә р, зинһ ар, утырыгыз», — диде. Лә кин ә ле бая сына шул ук тә къдимне ясаган булуын һ ә м аның нә тиҗ ә сез калуын хә теренә тө шереп, ахрысы, урыныннан сикереп торды да, куллары белә н башын тотып, тә рә зә янына йө гереп барды, аннары янә ә ү вә лге урынына — диванга килеп утырды. Калтыранган бармаклары исә, баягыча, пинжә генең тө ймә лә рен капшарга, аксыл-җ ирә н мыек очларын бө тергә лә ргә, ки- рә ккә -кирә ксезгә чигә -яң акларын кармаларга тотындылар.

— Мин сезне тың лыйм, ваше сиятельство, — диде ул саң гырау бер тавыш белә н, ялварулы кү з карашын Василий Львовичка тө бә п.

Лә кин Шеин эндә шмә де. Сү зне Николай Николаевич дә вам итте.

— Иң элек сезгә ә йберегезне кайтарып бирергә рө хсә т итегез, — диде ул һ ә м, кесә сеннә н кызыл тартмачык чыгарып, аны иплә п кенә ө стә лгә куйды, — Бу ә йбер, ә лбә ттә, сезнең зә выкның шактый югары дә рә җ ә дә булуын кү рсә тә, шулай да без сездә н мондый сюрпризлар килә чә ктә кабатланмасын иде дип ү тенер идек.

— Гафу итегез... Мин аң лыйм, мин бик нык гаепле, — дип куйды Желтков ә крен генә һ ә м, бурлаттай -кызарынып, башын тү бә н иде. — Бә лкем, берә р стакан чә й эчә рсез, ә фә нделә р?

⇐ Предыдущая 18 19 20 21 222324 25 26 27 Следующая ⇒