Александр Иванович Куприн 19 страница

Субайлар ө стендә ге тавык кетә гедә й кечкенә йортка якынлашкан саен, миндә ге томанлы сагыш, борчылу хисе дә артканнан-арта барды. Менә -менә хә зер, анда килеп керү белә н ү к, минем ө скә ниндидер бө тенлә й кө телмә гә н яң а бер авыр хә срә т убылып тө шә р тө сле тоелды миң а.

Комлы сө зә клектә ге борылмалы тар сукмакны мин бө тенлә й бер тын алуда диярлек йө гереп уздым. Йортның тә рә зә лә ре дә, ишеге дә шыр ачык иде. Шундук минем йө рә гем туктагандай кысылып куйды.

— Йа ходай! Нә рсә булган соң монда? — дидем мин, пышылдап, һ ә м ө йалдына кердем.

Ө йдә беркем дә юк иде. Анда ашыгыч ташланган ө йлә рдә генә була торган пычрак, кү ң елсез бер тә ртипсезлек хө кем сө рә: идә ндә тө рле чү п-чар, чү прә к-чапрак ө емнә ре ята, почмакта исә 'караватның шә рә агачлары гына торып калган иде...

Кү ң елем тулып, йө рә гем авыртып кысылган бер хә лдә, мин инде ө йдә н чыгып китә ргә дә телә гә н идем, шул чакны кинә т минем игътибарымны тә рә зә рамының почмагында эленеп торган ялтыравык бер ә йбер җ ә леп итте. Кызыл тө стә ге сә йлә н бө ртеклә реннә н җ епкә тезеп ясалган һ ә м Полесьеда «мә рҗ ә н» исеме белә н йө ртелгә н арзанлы муенса иде бу. Мин кү рсен ө чен, Олеся аны юри тә рә зә рамына элеп куйган иде булса кирә к. Ни генә булмасын, миң а Олесядан, аның эчкерсез саф, назлы мә хә ббә теннә н бердә нбер истә лек булып шул муенса гына калды.

ГРАНАТ КАШЛЫ БЕЛӘ ЗЕК

L. von Beethoven. 2. Son. (op. 2. № 2). Largo Appasionato.

Август урталарында, яң а ай туар алдыннан, Кара диң гезнең тө ньяк ярлары буенда еш кына булганча, кинә т ямьсез кө ннә р башланды. Ә ле тә ү леклә р буе диң гез һ ә м җ ир ө стен куе авыр томан пә рдә се томалап торды, һ ә м маяктагы зур сирена, котырган ү гез тавышлары чыгарып, кө нен-тө нен ү керергә кереште. Ә ле иртә дә н кичкә хә тле, берө злексез, су тузаныдай вак яң гыр сибә лә де, һ ә м балчыклы сукмак, юллар ат-арба ерып чыга алмаслык тоташ боламыкка ә верелде. Ә ле тө ньяк- кө нбатыштан, дала ягыннан, дә һ шә тле давыл купты да, табигатьтә мә хшә р башланды: агачлар, ябалдашлары белә н бер җ иргә кадә р бө гелеп, бер тураеп, давыллы диң гез ө стендә ге дулкыннар тө сле ярсып-ярсып чайкалырга тотындылар; дача йортлары ө стендә кемнә рдер дагалы итеклә ре белә н чабышып йө ргә ндә й, тө ннә р буе даң -доң тү бә калайлары шың гырдап торды. Җ ил тә рә зә рамнарын дер селкетте, капка-ишеклә рне шак-шок ачып япты һ ә м ә ллә нинди кыргый тавышлар белә н морҗ а куышларында улап йө рде. Давыл вакытында диң гездә балыкчыларның берничә баркасы адашып калган иде, аларның икесе ярга бө тенлә й ә йлә неп кайтмады; һ ә лакә ткә очраган балыкчыларның ү ле гә ү дә лә рен дулкын бары бер атнадан соң гына яр кырыена кагып чыгарды.

Шә һ ә ргә якын урнашкан диң гез буе курортында ял итү челә р — кү бесенчә, тормыш сө ючә н һ ә м, барлык кө ньяк кешелә ре кебек, беркадә р вә свә сә гә бирелү чә н

греклар белә н яһ ү длә р, — ашыгыч рә вештә шә һ ә ргә кү ченеп китә башладылар. Җ ебеп изрә гә н олы юл ө сте шә һ ә ргә кайтучы кө ймә ле озын арбалар белә н тулды. Бу арбаларга тө рле йорт-җ ир ә йберлә ре тү бә лә мә тө ялгә н иде. Хә ерче сә лә мә седә й искереп, керлә неп беткә н тү шә к-мендә рлә р, диваннар, сандыклар, урындыклар, кулъюгычлар, самоварлар; йө клә р ө стендә юеш брезент җ ә ймә лә рдә бө решеп утырган һ ә м кулларына ү тү к, калай савыт, кә рҗ ин ише нә рсә лә р тоткан асрау кызлар, пешекчелә р; ә ледә н-ә ле туктап, уң га-сулга чыгым- лый-чыгымлый авыр йө к тартып барган, тез буыннары калтыраныр дә рә җ ә дә арыган, хә лдә н тайган һ ә м шабыр тиргә баткан атлар; яң гырдан чыпта астына яшеренгә н һ ә м карлыккан ачулы тавыш белә н атларга җ икеренеп-җ икеренеп барган олаучы агайлар — болар һ ә ммә се дә сибә лә п яуган яң гырның томанлы пә рдә се аша гаять тә кызганыч, моң су һ ә м хә тта җ ирә нгеч бер кү ренеш хасил итә иде. Кисә к кенә бушап, иркенә еп калган шә рә дача йортлары, аларның ватык тә рә зә лә ре, бозылган-тапталган тү тә ллә ре, ташлап калдырылган этлә ре, ә ле анда, ә ле монда калкып утырган чү п ө емнә ре: тә мә ке тө пчеклә ре, кә газь кисә клә ре, сө як-санак, тартма-ящик, дару шешә лә ре — болары инде карар кү згә тагын да кү ң елсезрә к булып тоела иде.

Лә кин сентябрь башында һ авалар кисә к кенә һ ә м бө тенлә й кө тмә гә нчә тагын да ү згә реп, ә йбә тлә неп китте. Хә тта июль аенда да булмаган тын, аяз, кояшлы һ ә м җ ылы кө ннә р башланды. Кипшергә н һ ә м игеннә ре урып-җ ыеп алынган басуларның тырпаеп утырган камыллары ө стендә, пыяла сыман ялтырап, кө зге пә рә вез җ еплә ре сузылды. Тынып калган агачлар, бернинди шау-шусыз һ ә м буйсынучан бер тө стә, ә крен генә саргайган яфракларын коярга керештелә р.

Дворяннар предводителенең хатыны княгиня Вера Николаевна Шеина, шә һ ә рдә ге йортларында ремонт эшлә ре бетеп җ итмә ү сә бә пле, дачадан китә алмый калган иде. һ ә м хә зер, яң адан шундый матур, ямьле кө ннә р башлангач, тирә -яктагы гү зә ллеккә, аулак бер тынлыкка, саф һ авага, кү ченергә ә зерлә неп, ө ерлә ре- ө ерлә ре белә н телеграф чыбыкларына кунган карлыгачларның кү ң елле чыр-чуына һ ә м диң гез эченнә н ярга таба талгын гына искә н тозлы йомшак җ илгә ул сө енеп бетә алмады.

Ө стә венә, бү ген княгиняның туган кө не — унҗ иденче сентябрь иде. Бала чагының кадерле, ерак хатирә лә рендә туган кө не аның иң яратып каршы алына торган кү ң елле бер бә йрә ме булып истә калган; бу кө н аң а һ ә рвакыт ниндидер гадә ттә н тыш зур куаныч-бә хет алып килер шикелле тоела иде. Иртә н, шә һ ә ргә ашыгыч эшлә ре белә н чыгып китә р алдыннан, ире ә нә тө нге ө стә л ө стенә ү зенең бү лә ген куеп калдырган. Груша формасындагы вак энҗ е бө ртеклә реннә н тезеп ясалган һ ә м махсус футляр эченә салынган искиткеч матур алкалар иде бу. Аларны кү ргә ч, княгиняның кү ң еле тагы да ачылы^раң киткә ндә й булды.

Ө йдә ул бер ялгызы иде. Гадә ттә алар белә н бергә бер ө йдә торучы һ ә м шә һ ә рдә прокурор ярдә мчесе булып эшлә ү че буйдак абыйсы Николай да шә һ ә ргә китеп барган. Ире исә тө ш вакытларында гына кайтырга тиеш. Ул ү зе белә н кунаклар ияртеп кайтырга вә гъдә иткә н иде. Кунаклар бик аз булачак, дус-ишлә р- нең дә иң якын дигә ннә ре генә килә чә к. Туган кө ннең шулай дача чорына туры килү е ә йбә трә к тә ә ле. Андый бә йрә мне шә һ ә рдә ясасаң, зур мә җ лес, хә тта бал-мә җ - лес җ ыярга кирә к булыр иде, ә ' монда, дачада, аны кечкенә генә итеп, кү п акча тү кмичә дә уздырып җ ибә рергә була. Князь Шеин, җ ә мгыятьтә шактый кү ренекле урын тотып торуына карамастан, ә бә лки шул кү ренекле урын тотуы аркасындадыр, акча мә сьә лә сендә бик кысан яши һ ә м тормышын кө чкә *кө чкә генә алып бара иде. Ата-бабадан мираска калган зур имение инде кү птә н, шул ата-бабалар заманында ук, таркалып бетә язган, ә князь Шеинның хә зерге тормышы кө ч җ итмә слек чыгымнар сорый иде. Аң а ә ледә н-ә ле зур мә җ леслә р җ ыярга, җ ә мгыяте хә йриялә рдә катнашырга, киенергә -ясанырга, яхшы атлар тотарга туры килә иде... Иренә булган дә ртле мә хә бйә тен инде кү птә н икенче бер хискә — тугрылыклы чын дуслык хисенә алыштырган княгиня Вера исә, бө тен кө ч-куә тен куеп, князьгә ярдә м итә ргә, аны тә мам бө лгенлеккә тө шү дә н саклап калырга тырыша иде. Ул, иренә сиздермичә генә, кү п нә рсә дә ү зен кысып яши һ ә м хуҗ алык чыгымнарын мө мкин кадә р киметергә омтыла иде.

Хә зер ул менә, кулына кайчы тотып, бә йрә м табынына куяр ө чен бакчада чә чә клә р кисеп йө ри. Гө л тү тә ллә ре тә ртипсез бер кыяфә ттә бушап, сирә клә неп калган. Кү п тө рле тө стә ге, катмарлы чә чә к уң ышы бирә торган канә ферлә р инде соң гы чә чә клә рен коярга ә зерлә нә лә р; шулай ук шеббуй гө ллә ре дә, чә чә клә рен яртылаш коеп, кә бестә иседә й бер ис аң кытып торган нә зек яшел кузаклар чыгара башлаганнар; роза гө ллә ре ә ле булса — бу җ ә йдә инде ө ченче мә ртә бә — чә чә к атып яисә яң а чә чә ккә бө релә неп утыралар, лә кин аларның чә чә клә ре, нә сел сыйфатларын югалта баргандай, бик вакланып, зә гыйфьлә неп һ ә м сирә клә неп калган. Аның каравы, дә лиялә р, пионнар һ ә м кашкарыйлар, ү злә ренең салкын-тә кә ббер гү зә ллеклә ре белә н мактангандай, шау чә чә ккә кү мелгә н; алардан тын- сизгер һ авага чирә м исен хә терлә ткә н моң су бер ис — кө з исе тарала иде. Калган гө ллә р исә, купшы мә хә ббә т һ ә м җ ә йге мул ү рчем бирү чорын кичергә ннә н соң, хә зер ашыкмыйча гына уң дырышлы җ ир ө стенә ү злә ренең килә чә ктә уянырга тиешле исә псез-хисапсыз тереклек яралгыларын сибеп утыралар иде.

Якында гына, олы юл ягында, автомобиль быргысының сузып-сузып кычкырткан калынлы-нечкә ле таныш тавышы ишетелде. Бу княгиня Вераның сең елесе — Анна Николаевна Фриессе булырга тиеш иде. Кунакларны каршылауда һ ә м хуҗ алык эшлә рендә апасына булышу ө чен ул иртә н ү к килеп җ итә рмен дип телефоннан шалтыратып куйган иде.

СиЗТер колагы Вераны алдамады. Княгиня сең елесен каршыларга дип дача капкасына таба китте. Берничә минуттан инде ялтырап торган автомобиль — карета капка тө бенә килеп туктады, Һ ә м шофер, ү з урыныннан ө лгер генә сикереп тө шеп, ишекне ачты.

Апа белә н сең ел шатлыклы тө стә кочаклашып, ү бешеп кү рештелә р. Ә ле бала чакларыннан ук алар арасында җ ылы, кайгыртучан дуслык мө нә сә бә тлә ре урнашып калган иде. Тышкы кыяфә тлә ре белә н исә алар бер-берсеннә н сә ер дә рә җ ә дә аерылып торалар иде. Олысы, Вера, ү зенең озын, зифа сыны белә н, нә фис, лә кин шул ук вакытта салкын, горур йө зе, кү рер кү згә дә ү рә к булса да, ү зенә килешле матур куллары һ ә м борынгы миниатюраларда гына очратырга мө мкин булган гаҗ ә еп гү зә л иң башлары белә н ү зенең чибә р ә ни- сейә — инглиз токЫмына охшаган иде. Кечесе —- Анна, — киресенчә, кү брә к ә тисенә — бабасы ә ле XIX гасыр башындг гына чукынган татар морзасына охшаган иде. Вера-белә н Аннаның ә тилә ре бик борынгы нә селдә н булып, бу нә селнең бер очы каядыр бик еракка, мә шһ ү р Тамерланның ү зенә ү к барып тоташа иде. Ә ти кеше ү зенең бу борынгы бабасын — шул канечкеч сугыш чукмарын — горур тө стә, татарчалап, Аксак Тимер дип кенә атап йө ртә торган иде. Аннаның буе апасыныкыннан ярты башка кечерә к, ә җ илкә се, киресенчә, киң рә к иде. Ү зе ул тере, шаян һ ә м беркадә р җ илбә зә грә к табигатьле иде. Чын монгол хатын-кыз- ларыныкыча бераз яң ак сө яклә ре калкыбрак торган бит, кысык кү злә р, — җ итмә сә, ерактан начар кү рү е сә бә пле, ул кү злә рен тагын да кысарак тө шеп карый иде, — аскы ирене бү лтә ебрә к торган тә кә ббер һ ә м дә рт кузгатучан кечкенә авыз — кыскасы, Аннаның йө зен матур дип ә йтеп булмый иде. Лә кин, шуң а да карамастан, бу йө здә ниндидер яшерен, серле бер гү зә ллек тә бар иде. Ул гү зә ллек, бә лки, аның елмаюына яисә гомумә н хатын-кызларга хас мө лаемлылыгында, ә бә лки дә ртле- шаян мимикасында яшеренгә н булгандыр, һ ә рхә лдә, аның нә закә тле ямьсезлеге апасының аристократларча затлы матурлыгына караганда ирлә рне ешрак һ ә м ныграк җ ә леп итә иде.

Анна ниндидер ярлыларга ярдә м кү рсә тү җ ә мгыятендә хезмә ттә саналган һ ә м камер-юнкер исеме йө рткә н бик бай һ ә м бик томана бер кешегә кияү гә чыккан иде. Ирен ул аз гына да яратмады, шулай да аң а ике бала — бер малай һ ә м бер кыз табып бирде; шуннан соң ул бала тапмаска карар итте һ ә м бү тә н тапмады да. Вера исә гомере буе бала телә де, хә тта аң а балалар никадә р кү п булса, шулкадә р ә йбә трә к булыр шикелле тоела иде; лә кин ул ни ө чендер бер генә тапкыр да балага узмады, һ ә м ул ү зенең кимсенеп сызланган кү ң елендә ге бө тен кайнар хислә рен сең еле- сенең һ ә ркайчан пө хтә, сү з тың лаучан, аксыл йө зле һ ә м курчакларныкыдай бө дрә лә неп торган җ итен чә чле мө лаем балаларына сарыф итте.

Аннаның бө тен холкы-табигате шаян бер җ илбә зә клектә н һ ә м ара-тирә сә ер тө с алган эчке каршылыклардан гыйбарә т иде. Ул Европаның барлык башкалаларында, барлык курортларында бик телә п хә тә р мә хә ббә т

уеннары 1башлап җ ибә рә, ә мма ү зе беркайчан да иренә хыянә т итми иде. Шул ук вакытта ул иреннә н аның ү зе алдында да, ү зе артында да_; мыскыллап кө лә ргә ярата иде. Анна акчаны ифрат бә рә кә тсез тота, азартлы уеннарга, тө рле бию кичә лә ренә, кө чле дә рт- хислә р кузгата торган тамашаларга коточкыч һ ә вә слек кү рсә тә һ ә м чнт илдә булган чакларында ә ллә нинди шикле кафеларга барып йө ри иде. Лә кин, шуның белә н бергә, аның кү ң еле гаять яхшы, игелекле һ ә м тирә н диндарлык белә н сугарылган иде. Шушы ихлас диндарлыгы аркасында ул яшерен рә вештә католик диненә кү чә ргә дә мә җ бү р булган иде. Аннаның аркасы, иң башлары һ ә м тү ш турылары сокланып туймаслык матур иде. Шуң а кү рә медер, зур мә җ лес-балларга барганда ул иң башларын ә дә п һ ә м мода рө хсә т иткә ннә н дә артыграк дә рә җ ә дә ачык калдыра торган иде. Лә кин, ә йтү лә ренә караганда, аның бу ачык изү ле киеме астында һ ә рвакыт тагын башка киеме дә — кылдан ү релгә не дә була, имеш.

Верага исә җ итди гадилек хас иде. Ул кешелә р белә н салкын ягымлы һ ә м беркадә р югарыдан торыбрак сө йлә шә, алар алдында ү зен патшаларча тыныч һ ә м мө стә кыйль тота иде.

III

— Йа ходай, шундый ямьле сезнең монда! Шундый ямьле! — диде Анна һ ә м тар юл буйлап вак-вак адымнар белә н апасы янә шә сеннә н атлап китте. — Мө мкин булса, ә йдә шушында яр башындагы эскә миядә бераз гына утырып торыйк ә ле. Кү птә ннә н бирле диң гезне кү ргә нем юк. һ авасы соң, һ авасы нинди, — бер тын алсаң, ничектер кү ң еллә р ачылып китә. Ү ткә н җ ә йне Кырымда, Мисхорда, мин искитмә ле бер ачыш ясадым. Белә сең ме, ярга дулкын бә ргә ндә диң гез суыннан нинди ис килә? Ышанасың мы — резеда исе.

Вера мө лаем гына кө лемсерә п куйды:

— Фантазерка син.

— Юк, юк. 'Ә ле дә исемдә: бервакытны шулай, ай нурында ниндидер алсу тө с бар, дигә ч, һ ә ммә се дә миннә н шаркылдап кө лгә ннә р иде. Ә шушы кө ннә рдә генә художник Борицкий — ә леге минем портретны

19}2 ясаучы художник, — ә йтеп утырды, син хаклы булгансың, бу турыда художниклар кү птә н белә лә р, ди.

— Ул художник дигә нең синең яң а гыйшкың мы?

— Син гел шулай арттырырсың инде! —диде Анна, кө леп, һ ә м урыныннан торып, диң гез ө стендә текә стена сыман кү тә релеп торган ярның кырыена ашыгып килде дә тү бә н карады һ ә м кинә т, ә че тавыш белә н кычкырып җ ибә реп, тә мам чырае качкан бер хә лдә артка чигенде.

— У-y, ничек биек! — диде ул, калтыранган зә гыйфь, хә лсез тавыш белә н. — Шундый биектә н аска карадым исә, кү ң елемне һ ә рвакыт ниндидер татлы бер нә рсә кытыклый башлый... аннары аяк бармакларын нидер яман чә нчештерә... Ә ү зен, куркыныч булса да, барыбер карыйсы килә, кү рә се килә...

Ул тагын бер мә ртә бә яр астына ү релеп карамакчы булган иде дә, апасы туктатып калды.

—■ Анна, кадерлем, алла хакы ө чен карама! Син шулай караганда, минем ү земнең дә башым ә йлә нә. Зинһ ар дим, утыр.

— Иә, булды, булды, утырдым... Тик син карап кына бакчы, нинди матур, нинди ямьле — чын менә, кү реп туймаслык. Белә сең ме, безнең ө чен шундый гү зә ллеклә р, могҗ изалар тудырганы ө чен ходайга нинди генә рә хмә тлә р ә йтсә ң дә җ итмә с кебек.

Алар икесе дә уйга калдылар. Алардан аста, тү бә ндә, тын диң гез җ ә йрә п ята. Эскә миядә утырган җ ирдә н яр буе кү ренми иде, шунлыктан диң гез тагын да чиксезрә к, биегрә к булып тоела. Су ө сте тыныч-ягымлы һ ә м шат-зә ң гә рсу тө стә, бары агым булган урыннарда гына ул кыйгач-кыйгач аксыл шома тасмалар җ емелдә гә ндә й сыегаеп кү ренә һ ә м офыкка таба бө тенлә й куе зә ң гә р тө скә — тирә нлек тө сенә керә бара иде.

Ярдан ерак тү гел, диң гез тигезлегендә, кү згә кү ренер-кү ренмә с кечкенә һ ә м йокымсырап яткан хә рә кә тсез нокталар булып, балыкчы кө ймә лә ре тө смерлә нә. Ә алардан арырак, бер урында һ авада асылынып торгандай, ө ч мачталы һ ә м баштанаяк җ илдә н киерелгә н бертө рле ак җ илкә ннә ргә тө ренгә н ялгыз кораб кү ренә.

— Мин сине аң лыйм, — дип куйды княгиня Вера уйчан гына, — тик ү зем ничектер синең чә була алмыйм. Озак вакыттан соң диң гезне кабат кү ргә ч, мин дә аң а шулай синең кебек дулкынланып, шатланып һ ә м шаккатып, сокланып карыйм. Ул миң а беренче мә ртә бә

кү ргә н ниндидер мә һ абә т, тантаналы бер могҗ иза булып тоела. Ә мма соң ыннан, иялә шә, кү негә тө шкә ч, ул мине ү зенең мә гънә сез бушлыгы, киң леге белә н ничектер баса, изә башлый... Аң а карадым исә, минем эчем поша, шуң а кү рә дә мин аң а бү тә н карамаска тырышам. Кү нел кайта, туйдыра.

Анна елмаеп куйды.

— Нигә елмаясың? — дип сорады апасы.

— Узган җ ә йне, — диде Анна шат-уенчак тавыш белә н, — без атларга атландык та зур бер компания булып Ө ч Кош тү бә сенә чыгып киттек. Ө ч Кошны белә сең дер бит, урман хуҗ алыгы артында, шарлавыктан югарырак урнашкан тау. Башта болытлар эченә килеп кердек, һ ава дымлы, томан аркылы берни кү рерлек тү гел, ә без, бернә рсә гә карамыйча, наратлар арасыннан сузылган текә сукмак буйлап югарыга таба һ аман менә без дә менә без. Аннары урман кинә т кенә бетте дә, без томан эченнә н ачыклыкка килеп чыктык. Инде кү з алдың а китер: кыя ө стендә — тар гына мә йданчык, ә безнең аяк астында упкын җ ә йрә п ята. Астагы авыллар шырпы кабы шикелле генә кү ренә, урманнар белә н бакчалар җ иргә ятып ү скә н чирә м кебек. Диң гезгә таба сө зә клә неп тө шкә н тау итә ге уч тө бендә ге кебек кү ренә, география картасы диярсең. Ә шуннан ары — диң гез! Илле, йө з чакрымнарга сузылган иксез-чиксез диң гез! Шул чакта мин ү земне һ авада асылынып торгандай хис иттем һ ә м менә -менә очып китә рмен дип кө ттем. Шундый гү зә ллек, шундый җ иң еллек! Куанычымнан нишлә ргә белмичә, артыма борылдым да юл кү рсә тү че татарга: «Ничек? Матурмы, Сә ед оглы? » — дип кычкырдым. Ә ул иреннә рен генә чупылдатып куйды: «Их, барина, барина, кү реп туйган инде без боларны. һ ә р кө н кү з алдыбызда».

— Чагыштыруың шә п, рә хмә т, — диде Вера, кө леп. — Мин бары тик без, тө ньяк кешелә ре, диң гезнең гү зә ллеклә рен беркайчан да аң лый алмаячакбыз дип кенә ә йтергә телә гә н идем. Мин ү зем урманны яратарак тө шә м. Безнең Егоровскидагы урманны хә терлисең ме?.. Аң ардан кайчан да булса туярга мө мкинме соң? Наратлары нинди!.. Ә урманындагы мү ге!.. Чебен гө мбә лә ре! Ә йтерсең лә, кызыл атлас ө стенә ак тө рткелә р чигеп чыкканнар. Ә нинди тынлык... нинди җ илә с һ ава!..

— Миң а барыбер, мин бө тенесен дә бертигез яратам, — дип җ авап бирде Анна. — Ә барысыннан да битә р апамны, минем акыллы Веренькамны яратам. Без бит бө тен дө ньяда икә ү дә н-икә ү.

Ул апасын кочаклады да бите белә н аның битенә сыенды, һ ә м кинә т сискә неп китте.

— Менә бит мин нинди юлә р! Романдагы хатыннармыни, икә ү дә н-икә ү генә утырганбыз да рә хә тлә неп табигать турында гә п сатабыз, ә мин ү земнең сиң а алып килгә н бү лә гем турында бө тенлә й онытып җ ибә ргә нмен. Менә, карале. Тик сиң а ошар микә н ул?

Ул ү зенең кул янчыгыннан кечкенә генә китапчык — куен дә фтә ре чыгарды. Тышы бик гаҗ ә еп иде бу китапчыкның: кайчандыр ямь-яшел булган һ ә м вакыт ү тү белә н кыршылган, тө се тоныклана тө шкә н бә рхеткә — һ ичшиксез, ү з эшен бик яраткан сабыр холыклы ниндидер оста кулы белә н, — искиткеч матур итеп, нечкә - пө хтә итеп, борынгы кара алтыннан хикмә тле бер сурә т-‘бизә к ясалган иде. Эчтә ге битлә ре урынына фил сө ягеннә н эшлә нгә н таблеткалар куелып, ү зе ул җ ептә й нечкә алтын чылбырга тагылган иде.

— Искиткеч шә п нә рсә бит бу! Сокланып туймаслык! — диде Вера һ ә м сең елесен кочаклап алды. — Бик рә хмә т инде сиң а. Каян таптың син шундый хә зинә не?

— Бер антиквар кибетеннә н табып алдым. Борынгыдан калган тө рле иске-москы арасында казынырга яратканымны белә сең ич. Менә шунда юлыктым да инде бу догалыкка. Ә нә, кү рә сең ме, бу турыда аның бизә ге ничек тә ре сурә тенә кү чеп китә. Дө рес, антиквардан алганда аның шушы тышлыгыннан башка бү тә н бер нә рсә се дә юк иде югын, эчке битлә рен, каптырмаларын, карандашын аның миң а соң ыннан гына уйлап •табарга туры килде. Никадә р аң латтым бит Моллине- га — барыбер җ иренә җ иткереп эшли алмады. Югыйсә, каптырмалар, бизә кнең ү зе кебек ү к, борынгы кара- тонык алтыннан шундый ук стильдә, нечкә лә п кырып ясалырга тиеш иде, ә Моллине аларны ә нә ничек ә штер-ө штер генә ясап куйган. Аның каравы, чылбыры чын борынгы чылбыр, Венеция заманындагы чылбыр.

Вера китапчыкны иркә лә п сыйпап куйды.

— Нинди чал борынгылык!.. Кайсы заманнарда эшлә нгә н икә н бу тышлык? — дип сорады ул.

— Тә гаен генә ә йтү е дә читен. Шулай да якынча унҗ иденче йө знең ахырларында яисә унсигезенче йө знең урталарында булырга тиеш...

⇐ Предыдущая 14 15 16 17 181920 21 22 23 Следующая ⇒