Александр Иванович Куприн 17 страница

Боларны Олесяга беренче сө йлә вем тү гел иде инде, ә мма бу юлы ул мине хә тта тың ларга да. телә мә де. Ө лгер бер хә рә кә т белә н башыннан яулыгын йолкып алды да, йомарлап, минем битемә ыргытты. Уен-тарт- калаш башланды. Мин Олесяның чә ченнә н чә чә ген суырып алмакчы булдым. Тарткалаша торгач, ул җ иргә егылды һ ә м, шаркылдап кө лә -кө лә, ү зе артыннан мине' дә ө стерә де. Шул ук вакытта ул еш-еш сулыш ала һ ә м бераз гына ачыла тө шкә н дымлы нә фис иреннә ре белә н һ аман саен миң а таба ү релә иде...

- Без бик соң, тө н урталарында гына аерылыштык. Саубуллашып, кайтыр юлга борылгач һ ә м инде шактый җ ир киткә ч, мин кинә т ү з артымда Олесяның кычкырып дә шкә н тавышын ишеттем:

—- Ванечка! Туктале... Ә йтә се сү зем бар!

Мин, туктап, кире борылдым да Олесяга таба киттем. Ул ү зе дә ашыга-ашыга минем янга йө гереп килде. Яна айның вак тешле, нә зек кө меш урагы кү кнең тү рендә ү к балкый иде инде. Аның тонык яктысында мин Олесяның керфек очларыннан тә гә рә п тө шә ргә торган эре яшь бө ртеклә рен кү рдем.

— Олеся, ни булды тагын? — дип сорадым мин, шомлана калып. *

Олеся мине кулларымнан тотып алды да алмаш- тилмә ш ү бә ргә кереште.

— Сө еклем... ә йбә тем, мә рхә мә тлем! —Ди иде ул калтыраган тавышы белә н. — Мин хә зер генә уйланып бардым: син бит мине бик яратасың, ә йеме?! Белә сең ме нә рсә, минем дә сиң а нинди дә булса берә р яхшылык эшлисем килә.

— Олеся... бә гърем, матурым, тынычлан...

— Юк, син миң а шуны ә йт, — диде Олеся, сү зен дә вам итеп: —ә гә р мин чиркә ү гә барсам, бу сиң а ошар идеме? Тик алдашма, дө ресен ә йт.

Мин уйга калдым. Кинә т минем кү ң елдә хорафатлы бер шик кузгалып куйды: Олесяның чиркә ү гә баруы берә р хә вефле хә л китереп чыгармасмы соң?

— Ник дә шмисең? йә, тизрә к ә йт: чиркә ү гә баруым сине шатландырыр идеме, ә ллә бу синең ө чен бары- берме?

— Ничек дип ә йтергә икә н сиң а? — дидем мин икелә небрә к. — Ихтимал, мин моң а шатланган булыр идем. Моң арчы да ә йткә нем бар иде бит: ир кешенең дингә ышанмавы, аң а шиклә неп, хә тта кө леп каравы мө мкин. Ә мма хатын-кыз... хатын-кыз дингә бернинди икелә нү сез, бө тен җ аны-тә не белә н бирелгә н булырга тиеш. Аның шулай ихлас кү ң елдә н ышаныц аллага сыенуы миндә һ ә рвакыт соклану тудыра, бу ышануда ниндидер гү зә ллек, хатын-кызга гына хас бер нә фислек бар шикелле.

Мин тынып калдым. Олеся да, башы белә н минем кү крә гемә сыенган хә лдә, шактый вакыт дә шми торды.

— Ник ә ле син бу турыда сорыйсың? — дидем мин, кызыксынып.

Олеся кинә т бө тен гә ү дә се белә н сискә неп куйды.

— Болай гына... Телемә килде дә сорадым... Син аң а артык игътибар итмә. Ярый, хуш, сө еклем. Иртә гә дә кил, ярыймы?

Ул караң гылык эченә кереп югалды. Мин, аның ераклаша барган аяк тавышына колак салып, ә ле бик озак шул караң гылыкка кү злә ремне текә п тордым. Кинә т коточкыч бер сизенү мине тетрә ндереп җ ибә рде. Миндә инде: Олесяны куып җ итә ргә дә, ялварыпмы яисә талә п итепме, аны чиркә ү гә бармаска кү ндерергә кирә к, дигә н тыелгысыз бер телә к тә туган иде. Ә мма мин ү з-ү земне тыеп калдым һ ә м хә тта, — ә ле дә исемдә, — сукмактан олы юлга чыгып барышлый ү земә ү зем кычкырып ә йтеп тә куйдым:

— Карале, Ванечка иптә шкә ем, син ү зең дә хорафат сө реме белә н агулана башладың бугай, — дидем.

йа хода! Нигә мин шул чакта, кү ң елемнең томанлы сизенү енә буйсынып, Олесяны куып җ итмә дем икә н?! йө рә к ү зенең серле, яшерен сизенү лә рендә беркайчан да ялгышмый бит икә н, — моң а минем хә зер иманым камил!..

XII

Икенче кө нне изге Троица бә йрә ме иде. Ө стә венә, бу бә йрә м быел изге Тимофей кө ненә туры килә икә н. Ә халык риваятьлә ренә караганда, ачлык буласы елны изге Тимофей кө нендә кү к йө зендә тө рле шомлы галә мә тлә р кү ренү чә н, имеш. Дин эшлә ре мә сьә лә сендә - Переброд авылы тө бә ктә ге Волчье дигә н авылга беркетелгә н иде, ягъни ул, ү зендә чиркә ү булса да, махсус поп тота алмый, һ ә м попның кирә ге чыккан сирә к-мирә к очракларда, — ә йтик, ураза шикелле зур бә йрә мнә рдә, — ул Перебродка шул ук Волчье авылыннан килеп йө ри иде.

Бу кө нне миң а кайбер вак-тө як эшлә р белә н якындагы шә һ ә рчеккә барып кайтырга кирә к иде. Шуң а кү рә мин кө н эсселә нмә с борын, иртә нге сә гать сигезлә рдә ү к, атка атланып юлга чыгып киттем. Ат дигә ннә н, юл йө рү ө чен мин ү земә кү птә н инде алты-җ иде яшьлек бер айгыр сатып алган идем. Элекке хуҗ асы — ө яз землемеры — аны кече яшьтә н бик карап, тә рбиялә п ү стергә н булган, кү рә сең, — чө нки минем бу айгырым, чыгышы белә н урындагы карсак нә селле атлар токымыннан булса да, тө скә -кыяфә ткә шактый сылу, чибә р кү ренә иде. Таранчик кушаматлы иде ул. Коеп куйгандай тө з, нечкә, нык аяклы, куе озын маң гай ялы астыннан шик һ ә м ачу белә н карап торган елтыр кү зле, кысып йомылган иренле бу атны мин тиз арада яратып ө лгердем. Тө се аның сирә к очрый торган сә ер бер тө с — тоташ соры, бары сырты ө стеннә н генә, койрыктан ялга җ иткә нче, тә ң кә -тә ң кә ак һ ә м кү гелҗ ем таплар сибелгә н иде.

Миң а атка атланып бө тен авыл aiï ia узарга турЫ килде. Чиркә ү белә н кабак арасындагы зур яшел мә йдан буеннан-буена олаулар белә н шыгрым тулган иде. Волоша, Зульня, Печаловка кебек тирә -юнь авыллардан бала-чагаларын, хатыннарын тө яп кунакка килгә н крестьян олаулары иде болар. Вакыт иртә булуга һ ә м аракы эчү катгый тыелуга карамастан, крестьяннар арасында инде исереклә р дә кү ренгә ли башлаган иде (тө ннә рен һ ә м бә йрә м вакытларында аракы белә н монда, яшерен рә вештә, элегрә к заманда кабак тоткан Сруль атлы бер кеше сату итә иде).

Җ илсез, бө ркү бер иртә иде бу. һ авада, кө йрә гә ндә й, бу тирбә лә, һ ә м кө н тө шлеккә таба бик нык эсселә нер шикелле тоела иде. Кызган һ ә м кө меш тузаны йө гертелгә ндә й аксылланып торган кү к йө зендә ичмасам бер генә болыт ә сә ре дә кү ренми иде.

Авылда башкарасы эшлә ремне башкаргач, мин мө сафирханә дә пешекче яһ ү д ә зерлә гә н чуртан фаршын аннан-моннан капкалап, болганчык судай тә мсез сыра белә н сусынымны бастым да кайтыр юлгр чыктым. Лә кин, тимерче алачыгы яныннан узып барышлый, Таранчигымның алгы аягындагы бер дагасы какшаган (булуын исемә тө шереп, туктап калдым һ ә м берочтан тимерчелеккә кереп атымны дагалатып чыгыйм дидем. Бу эш тагын сә гать ярым вакытымны алды. Переброд- ның басу капкасына кайтып җ иткә ндә инде вакыт кичке дү рт белә н биш арасы иде.

Авыл мә йданы исерек тавышлардан шаулап-гө рлә п тора иде. Кабак йортының койма буен һ ә м баскыч башын аракыга чират торучы халык сырып алган; һ ә ммә се дә кычкыра, берсен берсе тө ртә; Переброд крестьяннары арба-олаулар кү лә гә сендә, чирә мдә, чит авылдан килгә н кунаклар белә н сыйланышып утыралар. Кая карама анда артка ташланган башлар һ ә м югары кү тә релгә н аракы шешә лә ре кү ренә. Арада ичмасам бер генә аек кеше дә юк. Гомуми исерешү шул дә рә җ ә гә барып җ иткә н ки, мужиклар инде былагай- лана, ү зара мактаныша башлаганнар. Андый чакта мужик’ү зен башкалардан Ң ү брә к эчкә н итеп кү рсә тергә тырыша бит ул. Йө ргә ндә ничектер чамадан тыш изрә п, ава-тү нә, аякларын авыр атлап, кулларын болгап йө ри. Сө йлә шкә н чакта, ә йтик, ә ң гә мә дә шенә баш иеп җ авап бирә се урында бө тен гә ү дә се белә н сыгылып тү бә н чү гә, аннары кинә т, тигезлеген югалтып, чайкала- чайкала артка чигеп куя. Шунда ук, кырт-кырт печә н ашап торган ваемсыз атлар тирә сендә, бала-чага чыр- чу килә иде. Икенче бер урында ү зе дә аягы ө стендә кө чкә басып торган бер хатын, елый-елый сү генеп, кирелә неп маташкан дө м исерек ирен җ иң еннә н тоткан да ө енә таба ө стери... Койма кү лә гә сендә, иң не иң гә терә п, бер егермелә п ир һ ә м хатын-кыз тү гә рә клә неп утырган. Тү гә рә к уртасында сукыр лирник, ү зе уйнаган лирасының гел бертө рле зың гылдап жуылдавына кушылып, калтыравык, тың кыш, нечкә тавышы белә н «думка» ә йтә. Җ ырның халык гө желдә вен басып яң гыраган таныш сү злә ре ерактан ү к минем колагыма килеп керде:

Ой зшшла зоря, тай вечирняя, Над Почаевым стала. Ой вышло BiflcKO турецкое, Як та черная хмара... ^{^[XV]}

Шуннан соң «думкада» тө реклә рнең, Почаев монастырен турыдан-туры сугышып ала алмагач, хә йлә гә керешү лә ре турында сө йлә нә. Алар, ү злә реннә н монахларга бү лә к дигә н булып, монастырьга эченә дары тутырылган зур бер шә м җ ибә рә лә р. Бу шә м шулкадә р зур була ки, аны тарттырып кайту ө чен унике пар ү гез җ игә ргә туры килә. Монахлар, билгеле, бу бү лә ккә бик шатланалар һ ә м шә мне Почаев монастырендагы Мә рьям ана иконасы каршына куеп, кабызмакчы булалар. Лә кин алла, имеш, тө реклә рнең бу явыз ниятлә рен эшкә ашырырга ирек бирми.

А приснилося старшему чтецу: Той свичи не брати, Вывезти ей в чистое поле, Сокирами зрубати...

Вывезли ей в чистое поле, Сталы ей рубати,

Кули и патроны на вси стороны Сталы — теть! — роскидати... ^{^[XVI]}

Кө н тү зеп булгысыз эссе иде. һ ава, ә йтерсең лә, берьюлы бө тен сасы ислә рне ү зенә сең дергә н: аракы, суган исе, сө рсегә н тире толыплар исе, каты бакун тә мә кесе һ ә м тирлә гә н шакшы тә н исе, бө тенесе бергә буталып, кү ң елне болгандыра. Башын чайкый-чайкый атлаган атымны дулап китү дә н кө ч-хә л белә н тыеп, кешелә р арасыннан сак кына узып барганда, миң а тагын бер нә рсә ачык кү ренде: һ ә р яктан мине ачулы, тә кә ллефсез, кызыксынучан кү з карашлары озатып кала иде. Бу юлы беркем дә миң а баш киемен салып сә лам бирмә де, ә мма, мин кү ренгә ч, мә йдандагы шау-шу ничектер басыла тө шкә ндә й булды. Кинә т шул вакыт кайдадыр кешелә р тө ркеме уртасында хырылдап кычкырган исерек бер тавыш ишетелде. Ул нә рсә ә йткә ндер — анысын мин аң ламый калдым, лә кин аның сү злә реннә н барысы да ничектер тыелып кына кө лешеп алдылар. Икенче бер хатын-кыз тавышы исә, куркынып, ә леге кушбугазны тиргә ргә кереште:

— Ә кренрә к син, тиле... Нә рсә акырасың! Ишетү е бар...

— Ишетсә соң! — диде мужик, тагын да ярсый тө шеп. — Нә чә лнигем тү гел, нә рсә миң а аннан куркырга? Ә нә урмандагы ү зенең...

. .......................................................................... « • • •*; 7

Коточкыч ә шә ке, җ ирә нгеч сү злә р тезмә се кайтаваздай һ авада эленеп калды һ ә м шуның артыннан ук котырынып кө лгә н тавышлар гө релтесе яң гырады. Мин атымны кирегә бордым да ү з-ү земне белешмә стә й ша- шынулы бер ярсу белә н камчы сабын чытырдатып кыстым. Шул чакны кинә т минем башымнан сыкран- дыргыч, сә ер, моң су бер уй чагылып узды: «Тукта ә ле, кайчандыр, бик кү п, бик кү п еллар моннан элек, минем тормышымда бер мә ртә бә шушындый ук хә л булган иде тү гелме соң? ... Кояш та хә зерге кебек шулай аяусыз кыздыра иде... Зур мә йданда шундый ук котырынган халык диң гезе шаулый иде... Ул чакта да мин шулай, шашынулы ярсу хисенә бирелеп, кире борылган идем... Лә кин кайда булды соң шундый хә л? Кайчан булды?.. » Мин камчым белә н атыма селтә ндем дә җ ан-фә рманга ө йгә таба чаптырып киттем.

Кухнядан ә крен генә атлап каршы алырга чыккан Ярмола атны тезгененнә н тотты да шактый дорфа тавыш белә н ә йтеп куйды:

— Паныч, сезне анда, бү лмә гездә, Мариновка экономиясеннә н килгә н приказчик кө теп утыра.

Ярмоланың миң а тагын да нә рсә дер ө стә п ә йтергә — минем ө чен бик мө һ им һ ә м кү ң елсез хә бә р ә йтергә телә ге бар иде шикелле. Хә тта аның йө зендә усал, мыскыллы бер елмаю да чагылып китте шикелле. Мин, шуны сизеп, ишек тө бендә тоткарланып калдым һ ә м талә пчә н кү з карашымны Ярмолага таба юнә лттем. Лә кин ул, миң а борылып та карамастан, муенын сузып, сакланып кына атлаган Таранчикны тезгененнә н ө стери- ө стери, ү з юлы белә н китеп барды.

Бү лмә мдә мин, чыннан да, кү рше алпавыт утарындагы конторчы Никита Назарыч Мищенканы кү рдем. Ул ө стенә зур-зур җ ирә н шакмаклы кү к пиджак, аксыл- зә ң гә р тө стә ге тар балаклы чалбар кигә н, муенына җ ете кызыл галстук бә йлә гә н, ә майлаган елтыр чә члә рен, баш уртасыннан юл калдырып, як-якка тарап куйган иде. Аның ү зеннә н Иран сирене — хушбуй исе аң кып тора иде.

Мине кү ргә ч, ул урындыгыннан сикереп торды да, башын йеп кенә дә тү гел, ничектер бө тен гә ү дә се белә н урталай бө гелеп һ ә м аксыл теш казналары кү ренерлек дә рә җ ә дә авызын ерып, минем алда бө терелергә кереште.

— Сезне кү рү шә рә фенә ирешү емә бик шатмын, — диде ул мө лаем-ялагай, тө че тавыш белә н. — Мин инде сезне монда кө ндезге гыйбадә т вакытыннан бирле кө теп утырам. Кү птә н кү решкә н юк иде, бик сагындырылды. Нигә бер дә килеп чыкмыйсыз безнең якларга? Безнең Степань кызлары инде сездә н кө лә ү к башладылар.

Кинә т ул, нә рсә недер исенә тө шереп, ахры, ү з-ү зен белештермичә шаркылдап кө лә ргә тотынды.

— Ух, белсә гез иде, шундый кызык бер тамаша булды бү ген! — диде ул, ихахайлап. — Ха-ха-ха-ха... Кө лә -кө лә шартлыйм дип торам, валлаһ и менә!..

Мин, кү ң елем тө беннә н ачу кабарына башлавын тоеп, конторщиктан дорфа гына:

— Нә рсә булды? Нинди кызык тамаша ул? — дип сорадым.

Никита Назарыч, сү з аралаш шаркылдап кө лә -кө лә, сө йлә вен дә вам итте:

— Кө ндезге гыйбадә ттә н соң булды бу хә л... Переброд кызлары... Юк, валлаһ и, кө лә се килә, тү зә р хә л юк... Переброд кызлары монда, чиркә ү мә йданында, бер сихерче хатынны тоттылар... Хә ер, сихерче дип, аны мондагы надан мужик халкы гына шулай атый инде... Шул, тотып алдылар да тетмә сен теттелә р тегенең!.. Ү зен дегеткә буямакчы да булганнар иде дә, шайтан нә мә рсә, ничектер ычкынып, качып ө лгерде...

Коточкыч бер уй мине тетрә ндереп җ ибә рде. Ү з- ү земне белештермә с бер хә лдә, мин конторщикның янына атылдым һ ә м каты итеп аның иң башыннан элә ктереп алдым.

— Сез ни сө йлисез! — дип кычкырып җ ибә рдем мин, шашынкы тавыш 1белә н. — Алла хакы ө чен, туктагыз ә ле шул кө лү егездә н! Нинди сихерче хатын турында сө йлисез сез?

Конторщик кинә т кенә кө лү дә н туктады һ ә м, кү злә рен шарландырып, куркынган тө стә миң а текә лде.

— Мин... мин... аны рә тлә п белмим дә, чын менә, — дип куйды ул тотлыга-тотлыга. — Ниндидер Самуйлиха диме шунда... Мануйлиха диме... ә ллә... Ә йе, ә йе... Ниндидер Мануйлиха кызы ди бугай... Мужиклар сө йлә неп маташты, шул ү зе булырга тиеш, шулай'хә теремдә калган.

Мин конторчыны кү ргә н-ишеткә ннә ре турында тә ртибе белә н яң абаштан сө йлә п чыгарга мә җ бү р иттем. Лә кин аның сө йлә ве бик буталчык, бә йлә нешсез иде, һ ә м мин ү земнең сабырсыз сорауларым, ачулы эндә шлә рем белә н аны минут саен диярлек сү зеннә н бү лә - бү лә тың ладым. Шулай да аның сө йлә гә ннә реннә н миң а бик аз нә рсә аң лашылды, бары тик ике ай чамасы вакыт узып, шушы кө нне чиркә ү дә гыйбадә ттә булган һ ә м бө тенесен ү з кү зе белә н кү ргә н икенче бер кеше — казна урманы лесничиенең хатыны сө йлә гә ч кенә мин ә леге җ ирә нгеч вакыйганы бө тен тулыЛыгЫ белә н кү з алдына китереп бастыра алдым.

Минем шиклә нү ем дө рескә чыкты. Олеся чыннан да, ү зенең куркуын җ иң еп, чиркә ү гә барган булган икә н; гә рчә ул чиркә ү гә гыйбадә т башлангач кына килеп, эчкә ү к кермичә, алгы якта гына басып торса да, чиркә ү дә ге крестьяннарның һ ә ммә се дә аны шундук кү реп алалар. Хатын-кызлар, артларына борылып ка- рый-карый, Гыйбадә т беткә нче ү зара нә рсә дер пышылдашып сө йлә шә лә р.

Лә кин Олеся, сабырын җ ыеп, гыйбадә т беткә нче ү з урынында басып тора. Бә лкем, ул ү зенә таба тө бә лгә н усал кү з карашларының чын мә гънә сен аң лап та җ иткермә гә ндер яисә, горурлыгын саклап, аларга юри ә һ ә мият бирергә телә мә гә ндер, һ ә рхә лдә, чиркә ү дә н чыгуга ук, ихата янында аны бер тө ркем хатын-кызлар чолгап ала; бу тө ркем минут саен зурайганнан-зурая һ ә м Олесяны уртага кысрыклый бара. Баштарак хатыннар тү гә рә к эчендә куркынган кыяфә т белә н як-якка карангалап басып торган ярдә мчесез кызны сү зсез генә кү зә тә лә р. Аннары ә кренлә п-ә кренлә п аның исеменә тө рле яктан мыскыллау сү злә ре, сү генгә н һ ә м шаркылдап кө лгә н тавышлар яудыра башлыйлар. Ахырда бу аерым кычкыру-сү генү тавышлары барысы бергә буталып, мә йданда беркем бернә рсә аң ламастай гомуми чыр-чу, гауга куба. Тавыш кө чә йгә н саен, хатын-кызлар да котырына баралар. Олеся берничә мә ртә бә бу коточкыч тере балдакны ерып чыкмакчы да булып карый, ә мма аны яң адан уртага тө ртеп кертә лә р. Шул вакыт кинә т каяндыр арттагы рә тлә рдә н берә ү карчыкларча карылдык-ә че тавыш белә н: «Дегеткә буярга кирә к ү зен, дегеткә буярга, сө йрә лгечне! » — дип кычкырып җ ибә рә. (Билгеле булганча, Малороссиядә кызлы портның капкасын гына дегеткә буяу да бу кыз ө чен коточкыч һ ә м җ уелмас бер хурлык булып санала. ) Шул ук минутта диярлек котырынган тө ркем ө стендә дегет савыты белә н пумала калкып чыга һ ә м, кулдан кулга тапшырылып, уртага җ ибә релә.

Тә мам изаланып беткә н һ ә м коты алынган Олеся, ниһ аять, ү з-ү зен белештермичә, ярсып-җ енлә неп газаплаучылары ө стенә ташлана һ ә м юлында очраган беренче хатынны тө ртеп җ иргә капландыра. Шундук ыгы- зыгы башлана, хатыннар, чырылдый-чырылдый, берсе ө стенә берсе ө елешә лә р. Олеся шул тере йомгак эченнә н ниндидер могҗ иза белә н шуышып чыга да җ ан- фә рманга юл буйлап йө герә. Яулыгы югалган, ө с киеме ертылып-теткә лә неп беткә н; урыны-урыны белә н шә рә тә не дә кү ренеп-кү ренеп китә, һ ә ммә се дә аны, артыннан ә шә ке сү злә р кычкыра-кычкыра, кө леп-шаулашып һ ә м ташлар атып озатып калалар. Куа чыгучылар бик аз була, алары да тиздә н артта калалар... Бер кырык- илле адым җ ир чабып ү ткә ч, Олеся, туктап, шашынып гө жлә гә н халык тө ркеменә тйба ү зенең агарынган һ ә м тырналып беткә н канлы йө зе белә н борылып баса да, мә йдандагы һ ә р кешегә ишетелерлек итеп, бар кө ченә кычкырып җ ибә рә:

— Ярар, шулай да булсын!.. Тик сез моны искә тө шерерсез ә ле! Моның ө чен сезнең елый-елый кү зегездә н яшегез кибә р ә ле!

Соң ыннан, лесничий хатынының сө йлә венә караганда, Олеся бу сү злә рне шундый шашкын бер нә фрә т, шундый шомлы кискенлек белә н ә йтә ки, җ ыелган халык берничә секундка — бары берничә секундка гына — сихерлә нгә ндә й тынып кала, ә мма шундук айнып, һ аваны дер селкетерлек тавыш белә н яң адан сү генү сү злә ре кычкыра.

Кабатлап ә йтә м: бу вакыйга бө тен вагы-тө ягенә чә миң а шактый вакыт узгач кына мә гълү м булды. Хә зер исә Мищенканың сө йлә вен ахыргача тың лап бетерергә минем сабырым да, кө чем дә җ итмә де. Ярмола, шә т, атның иярен салдырып ө лгермә гә ндер ә ле дип уйлап, мин урынымнан кузгалдым һ ә м, гаҗ ә пкә калган конторчыга бер сү з дә ә йтеп тормастан, ишек алдына йө гереп чыктым. Чыннан да, Ярмола койма буенда ә ле һ аман Таранчикны атлатып йө ри иде. Мин атны уиз генә авызлыклап, ияр бавын кысыбрак бә йлә дем дә, янә исереклә р тө ркеменә юлыкмас ө чен кабак йортын читлә теп ү теп, туп-туры урманга таба чаптым.

XIII

Ат ө стендә җ ан-фә рманга чабып барганда кичергә н уй-хислә ремне мң н ү зем дә аң латып бирә алмыйм. Вакыт-вакыт мин ү земнең кая һ ә м нинди максат белә н баруымны да онытып җ ибә рә идем; кү ң елдә бердә нбер уй, томанлы бер уй бө терелә; ниндидер коточкыч, мә гънә сез һ ә м тө зә теп булгысыз хә л килеп чыккан. Каты бизгә к белә н авырып ятучы кешенең шомлы, бор- чулы саташуы кебек бер халә т иде бу. Шул ук вакытта — гаҗ ә еп хә л! — минем колакта, тояклар тавышына кушылып, сукыр лирникның тың кыш, калтыравык тавыш белә н кө йлә гә н җ ыры яң гырап торды:

Ой вышло вшско турецкое, Як та черная хмара...

Мануйлиха ө енә туп-туры илтү че тар сукмакка килеп җ иткә ч, мин иярдә н тө штем дә Таранчикны тезгененнә н җ итә клә дем. Атның ияр тиеп торган урыннары манма су булган, ияр киезе тирә ли ап-ак кү бек куыклары калкып чыккан иде. Кө ндезге эссе һ авадан һ ә м җ ан-фә рманга ат ө стендә чабып килү дә н минем ү земнең дә башым чатнап шаулый, ә йтерсең лә, аның эченә ниндидер галә мә т зур насос белә н туктаусыз кан кудырып торалар иде.

Мин Таранчикны читә нгә бә йлә п куйдым да ө йгә кердем. Башта миң а Олеся ө йдә юк шикелле тоелды, һ ә м бу уйдан минем бө тен кү крә гем, авызым ничектер салкынаеп киткә ндә й булды. Лә кин бераздан мин аны ү з караватында кү рдем. Ул, башын мендә рлә р белә н каплап, стенага таба борылып яткан иде. Ишек ачы- лып-ябылган тавышка ул хә тта игътибар да итмә де шикелле.

Олесяның ятагы янында идә ндә утырган Мануйлиха ә би, мине кү реп, авырлык белә н' генә аягү рә торып басты да янап кулын болгарга кереште.

— Шаулама! Нә рсә дө бер-шатыр йө рисең, мә лгунь, — дип пышылдады ул, минем янга якын ук килеп. Аннары нурсыз, салкын кү злә ре белә н минем йө земә туп-туры текә лде дә, ачулы ысылдап: —- Йә, нә рсә? Ирештең ме инде телә гең ә? — дип сорады.

— Карале, ә би, — дидем мин, шактый кырыс тавыш белә н, — хә зер шелтә белдерү яисә ә реплә шү вакыты тү гел. Син шуны ә йт: ни булды Олесяга?

— Тсс... шаулама! Олеся һ ушсыз ята — менә нә рсә 'булды Олесяга... Ә гә р син сорамаган җ иргә тыкшынып, юк-бар сү злә рең белә н кызның башын катырмаган булсаң, ах-вах итә рлек берни дә булмаган булыр иде... Мин дә инде, шыр җ ү лә р, шуң а юл куеп тордым бит... Бә ла-каза чыгасын кү ң елем кү птә н сизенгә н иде, югыйсә... Беренче тапкыр безнең ө йгә бә реп кергә н кө нең дә, ү к сизенгә н идем аны. Нә рсә? Аны чиркә ү гә барырга котыртучы син тү гелме ә ллә? — дип, йө зен ачулы чалшайтып, кинә т минем ө скә ябырылды карчык. — йә ә йт: син тү гелме аны котыртучы, башың беткере барчук? Койрык болгап, алдашып маташма, оятсыз! Нигә кирә к булды сиң а аны чиркә ү гә барырга котырту?

⇐ Предыдущая 12 13 14 15 161718 19 20 21 Следующая ⇒