Александр Иванович Куприн 12 страница

— Сиң а ничек дип ә йтергә инде... Ишетү ен ишеткә н идем, хә тта кайчан булса да бер сезгә килеп чыгарга да уйлаган идем. Тик бү ген мин сезгә бө тенлә й кө тмә гә н җ ирдә н адашып кердем... Ә хә зер син ә йт инде: нигә сез кешелә рдә н куркасыз? Аларның сезгә нинди зыяны тия?

Кыз, шиклә нгә ндә й, миң а сынаучан кү злә ре белә н тө бә леп карады. Лә кин мин, вө җ даным саф булганга, аның бу кү з карашын керфек тә какмыйча кү тә рдем. Шуннан соң ул кө чә я барган эчке бер сагыш белә н сү згә кереште:

— Алар безне гел җ ә берлилә р... Гадирә к халык дигә не ярый ә ле, ә менә тү рә -мү рә се... Уряднигы килсә — аң ысы зыян итеп китә, становое килсә — тагын шул ук хә л. Җ итмә сә, зыян итеп кенә дә калмый, ә бине мыскыл итә: син, янә се, убырлы карчык та теге-бу, иблис токымы, каторжанка... Их! Сө йлисе генә бармы!

— Ә сиң а тимилә рме соң? — дип, аны-моны уйламастан, сорап куйдым мин.

Кыз, ү з-ү зенә нык ышанулы бер тә кә бберлек, масаю белә н, башын астан ө скә таба капылт кына чө еп җ ибә рде дә, кысыла тө шкә н кү злә рендә тантаналы усал очкыннар уйнатып:

— Юк, тимилә р... — диде. — Бер тапкыр ниндидер землемер тыкшынып караган иде каравын... 'Иркә лә нә се килгә н, кү рә сең... Шул, минем иркә лә вемне хә зергә хә тле оныта алмый торгандыр ә ле...

Ү зенә бертө рле горурлык белә н ә йтелгә н бу мыскыл сү злә рендә шундый тупас, буйсынмас 'бә йсезлек сизелеп китте ки, мин ихтыярсыз: «Син юкка гына Полесье урманында ү смә гә нсең икә н, — синең белә н шаярту чыннан да куркыныч булырга охшый», — дип уйлап куйдым.

— Ә безнең кемгә дә булса зыяныбыз тиямени! — дип дә вам итте кыз, миң а карата булган ышанычы артканнан-арта барып. — Безгә кешенең һ ич кирә ге юк. Авылга да мин елга бер мә ртә бә — сабын белә н тоз алырва кирә к булганда гына барып килә м... Аннары менә ә бигә чә й кирә к булганда, — чә й эчә ргә бик ярата ул. Ә болай адә м затын гомер кү рмә сә к тә исебез китә се тү гел.

— Ә йе, кү рә м, син дә, ә биең дә кеше килеп йө ргә нне яратмыйсыз икә н... Ә шулай да беразга гына мин килеп чыксам... каршы килмә ссезме соң?

Кыз кө леп җ ибә рде, һ ә м аның нә фис йө зе ничектер сә ер рә вештә берьюлы ү згә реп китте! Ә ү вә лге кырыслыкның ә сә ре дә калмыйча, ул кинә т кенә яктырып, сабыйларныкыча кө лә ч, оялчан бер тө с алды.

— Ә сез бездә нишлә рсез? Без бит ә би белә н бик кызыксыз кешелә р... Хә ер, шундый яхшы кү ң елле кеше булгач, килеп чыгыгыз соң. Тик менә... безгә килә се итсә гез, зинһ ар, мылтыксыз гына килегез...

— Куркасың мы ә ллә?

— Нишлә п куркыйм? Бернидә н дә курыкмыйм, — диде кыз, һ ә м аның тавышында янә ү з кө ченә нык ышанганлык сизелде. — Мылтык асып йө рү челә рне яратмыйм мин. Кошларны нигә ү терергә? Яки менә куяннарны? Алар беркемгә бернинди начарлык эшлә милә р ич, аларның да дө ньяда яшиселә ре килә, сезнең белә н безнең кебек ү к. Мин ү леп яратам аларны: шундый кечкенә, шундый беркатлы бит алар... Шулай да, миң а ө йгә керергә вакыттыр, хушыгыз, — диде ул кинә т, кабаланып. — Тик менә олылап ә йтергә исемегезне генә белмим икә н... Ә би ачулана башламагае.

һ ә м ул, җ ил чуалткан толымнарын кулына җ ыеп тотып һ ә м башын ия тө шеп, җ иң ел, кызу адымнар белә н ө йгә таба йө гереп китте.

— Ә й, туктале, тукта! — дип кычкырдым мин. — Ү зең ни атлы соң син? Танышкач инде исемебезне ә йтер танышыйк.

Кыз, бер мизгелгә генә туктап, миң а таба борылды.

— Алена минем исемем. Мондагыча ә йтсә к — Олеся.

Мин мылтыгымны иң башыма астым да кү рсә телгә н юнә леш белә н китеп бардым. Урманның беленер-беленмә стә й тар сукмагы башланып киткә н кечкенә калкулык ө стенә менеп җ иткә ч, мин артыма борылып карадым. Ө й болдыры баскычында басып торган Олесяның кызыл юбкасы, кү з камаштыргыч ак кар җ ә ймә сендә ге ачык бер тап сыман, ә ле һ аман талгын җ илдә җ илфердә п кү ренә иде.

Мин ө йгә кайтып бер сә гать чамасы ү ткә ннә н соң, Ярмола да кайтып керде. Юк-бар сө йлә шү лә р белә н баш катырырга яратмаган гадә те буенча, ул минем кайда, ничек адашып йө рү ем турында берни дә сорашмады. Тик сү з ө чен сү з булсын дигә ндә й генә, битараф бер кыяфә ттә ә йтеп куйды:

— Анда... кухняда куян тү ше ята... кыздырабызмы, ә ллә кемгә дә булса бирергә кушасызмы?

Мин, хә бә рем белә н аны шаккатырырга телә п һ ә м шаккатырачагыма тә мам ышанып:

— Ә син, Ярмола, бү ген минем кайда булганымны белмисең бит ә ле? —дидем.

— Нигә белмә скә? — диде Ярмола, ачулы мыгырдап. — Убырларга баргансыз...

— Каян белдең?

— Ничек инде белмә скә? Аваз бирмә гә ч, мин кире борылдым да сезнең эзгә чыктым... Их, паны-ыч! — дип ө стә де ул, аяныч катыш шелтә белә н. — Кирә кмә с иде сезгә, паныч, андый эшлә р белә н маташырга... язык бит!..

Бу елны яз иртә рә к Һ ә м — Полесьеда һ ә рвакыт булгандагыча—кө тмә гә ндә рә к килде. Тиз арада авыл урамнары ә ле монда, ә ле тегендә елтырап аккан болганчык, йө герек гө рлә веклә р белә н сызгаланды. Гө рлә веклә р, ү з юлларында очраган һ ә рбер таш-тү мгә клә ргә ачулы ташланып, кү беклә нә -кү беклә нә һ ә м йомычка, каз йоны ише чү п-чарларны айкый-чайкый, туктаусыз алга йө герә лә р; кү л булып җ ыелган сулар ө стендә, бө терчектә й тү гә рә к ак кү чмә болытлары белә н бергә, зә ң гә р кү к йө зе чагылып кү ренә; ө й кыекларыннан тып-тып тамчы тама. Юл кырыйларындагы ө янкелә ргә ө ерлә ре белә н кунаклаган чыпчыклар исә шундый каты итеп, шундый Дә ртлә нёп чырылдыйлар ки, аларның ул чыр-чуы аша бү тә н бернә рсә не дә ишетерлек тү гел, һ ә ркайда язгы, шатлыклы, ашкынулы бер моң -борчу сизелә иде.

Менә кар да эреп бетте. Тик уйсу урыннарда һ ә м кү лә гә ле урман ешлыкларында гына ара-тирә утраучыклар булып кө пшә к һ ә м шакшы кар тү тә рә мнә ре торып калды. Кыш буе ял иткә н һ ә м хә зер, кардан чистарынып, карынын шифалы дымга туендырган шә рә, юеш җ ир яң а тереклек яралгылары тудыру дә рте белә н яши башлады. Кара-кучкылланып яткан яланнар ө стеннә н, кө йрә гә ндә й, җ иң елчә бу кү тә релә иде. Бө тен тирә - як туң ы кайткан җ ылымса җ ир исе — хә тта шә һ ә р шартларында да мең тө рле ислә р арасыннан сизелеп тора торган куә тле, дә ртлә ндергеч, исерткеч яз исе белә н тулды. Бу хуш ис белә н бергә минем кү крә гемә, гү я, тынгысыз ө метлә р, томанлы шик-шө бһ ә лә р белә н сугарылган татлы, моң лы яз сагышы — гадә ттә барлык хатын-кызларны чибә р итеп кү рсә тә һ ә м моң арчы, булып узган язларны сагындырып искә тө шерә торган шигъри бер сагыш кереп урнашты. Тө ннә р җ ылына тө ште. Аларның дымлы, куе караң гылыгында табигатьнең яшерен һ ә м ашкынулы иҗ ади эше кайнаганлыгы, сизелә иде...

Бу язгы кө ннә рне минем кү ң ел кү гендә гел Олеся ә йлә неп йө рде. Мин, бү лмә мдә ялгыз калып, еш кына аның турында уйланырга ярата идем. Караватыма чалкан ятам да, уй-хислә рне бер ноктагарак туплар ө чен кү злә ремне йомып, хыялымны эшкә җ игә м: Олесяның ә ле кырыс, ә ле хә йлә кә р, ә ле мө лаем кө лә ч йө зен, ирекле карурман кочагында ү скә н һ ә м шул карурманның яшь чыршылары шикелле ү к зифа, кодрә тле булган яшь гә ү дә сен, ара-тирә бә рхеттә й аһ ә ң нә р чыгарып яң гыраган ягымлы, шат тавышын кү з алдына китерергә тырышам... «Аның һ ә рбер хә рә кә тендә, кыланышында, сө йлә гә н сү зендә, — дип уйланам мин, — ниндидер асыл затлылык, тумыштан килгә н ниндидер нә фислек, тыйнаклык бар... » Аның соң ында мине Олесяның беркадә р серлелек сө реме астына яшеренгә н булуы, сихерче дигә н яманаты чыгуы, карурман уртасындагы сазлык эчендә ялгыз яшә ве һ ә м, бигрә к тә, теге вакытта миң а ә йткә н сү злә рендә чагылып калган горурлыгы, ү з-ү зенә гаять дә рә җ ә дә ышанганлыгы бик нык җ ә леп итә иде.

Шуң а кү рә, урман сукмаклары аз-маз кипшерү белә н, минем туп-туры ә леге «тавык кетә генә » юл тотуым һ ич тә гаҗ ә п тү гелдер. Шыгырдавык карчыкны юмаларга кирә ксә -нитсә дип, мин ү зём белә н ярты кадак чә й һ ә м берничә уч шикә р дә алган идем.

Кыз да, карчык та ө йдә иделә р. Карчык ялкынланып янган мич каршында нидер эшлә п йө ри, ә Олеся ян сә кедә җ еп эрлә п утыра иде. Мин, бусаганы атлап, ишекне шапылдатып ябуга, кыз кинә т миң а таба борылып карады, һ ә м аның кулындагы җ ебе ө зелеп, орчыгы идә нгә тө шеп китте.

, Карчык, мич эссесеннә н саклану ө чен учы белә н йө зен каплап, кү зен-кашын җ имергә н килеш, берникадә р вакыт ачулы тө стә миң а карап торды.

— Исә нме, ә бекә й! — дидем мин, кө р тавыш белә н. — Ә ллә мине танымыйсың да инде? Хә терең дә ме, моннан бер ай элек мин сезгә адашып кергә н идем? Син ә ле ул чакта миң а карта багып та кү рсә ткә н идең?

— Никтер хә теремдә юк шул, егеткә й, — диде карчык, ризасыз кыяфә ттә башын чайкап, — бернә рсә дә хә терлә мим. Бездә ниең калгандыр — һ ич зиһ енем җ итми. Без сиң а нинди иш булыйк инде, йә? Без гади, надан кешелә р... Сиң а монда йө рисе юк. Урман зур, киң, юллары кү п... шулай булгач...

Мондый караң гы йө з белә н каршылауны кү реп, мин бө тенлә й аптырап калдым. Нишлә ргә? Карчыкның тупаслыгын шаяртуга борып җ ибә рергә ме, ә ллә тупаслыкка тупаслык белә н җ авап бирергә ме? Ә ллә, бер сү з ә йтмичә, борылып чыгып китә ргә ме? Шулай нишлә ргә белмичә берникадә р вакыт басын торгач, мин ихтыярсыз Олесяга таба борылдым. Ул эчкерсез бер кө лемсерә ү белә н чак-чак кына елмаеп куйды, кабасы яныннан торды да карчык каршына килеп басты.

— Син, ә бием, курыкма аң ардан, — диде ул, карчыкны тынычландырып. — Явыз кеше тү гел ул, безгә яманлык кылмас. Ә йдә гез, тү ргә узыгыз, — дип ө стә де ул аннары һ ә м, карчыкның ачулы мыгырдануына игътибар итмә стә н, миң а тү р почмактагы ян сә кедә н урын кү рсә тте.

Аның җ ылы, ягымлы сү злә реннә н кү ң елем кү тә релеп, мин ү земнең иң кө чле коралымны сынап карарга булдым.

— Ай-Һ ай, усал да инде син, ә бекә й... Кунак кеше бусаганы атлап керергә ө лгермә гә н, ә син аң а ачулана да башлыйсың.. Ә мин тагы кү чтә нә ч алып килгә н булам... '

Мин сумкадан тө ргә клә ремне чыгара башладым. Карчык аларга йө герек кү з карашы ташлап алды да яң адан мич авызына таба борылды.

— Миң а синең берйинди кү чтә нә чең кирә кми, — дип мыгырданды ул, кисә ү агачы белә н мичтә ге кү мерлә рне болгаткалап. — Синең ише кунакларны яхшы белә без... Башта авызың а бал да май булып керә лә р, аннары... Нә рсә ул тө енчегең дә? — дип сорады ул кинә т, миң а таба борылып.

Мин шундук аның кулына чә й белә н шикә р тоттырдым. Кү чтә нә ч карчыкның кү ң елен ярыйсы гына йомшартып җ ибә рде булса кирә к: ул ү залдына мыгырдануын дә вам итсә дә, аның тавышында хә зер ә ү вә лгечә нә фрә т, дошманлык сизелми иде инде.

Олеся яң адан ү зенең кабасы янына барып утырды, ә мин аның катындагы тә бә нә к, кыска һ ә м аяклары кылтаеп торган эскә миядә н урын алдым. Сул кулы белә н Олеся тә рә ш тарагына эленгә н ефә ктә й йомшак ап-ак сү сне бө терә -бө терә җ еп ката, ә уң кулында, җ иң елчә гең ә тавыш чыгарып, орчык зырылдый иде. Орчыкны ул бармаклары белә н бө тереп җ ибә рә дә, аң а идә нгә кадә р диярлек тө шә ргә мө мкинлек бирә, аннары аны кү тә ртеп алып, тагын зырылдатып бө терә. Беренче карашка гади генә булып тоелган, ә мма асылда кү п гасырлык тә җ рибә һ ә м зур осталык талә п иткә н бу эш Олеся кулында уйнап тора иде. Мин ихтыярсыздан кызның кулларына игътибар иттем. Аның куллары эшли-эшли кытыршыланып, каралып беткә н,, лә кин зур тү гел; формасы белә н гаҗ ә еп килешле һ ә м аларның матурлыгына хә тта иң яхшы тә рбия алган аксө як кызлар да кө нлә шеп карар иде шикелле.

— Ә сез теге чакны миң а ә йтмә дегез дә: ә би сезгә карта ачкан булган икә н ич, — диде Олеся һ ә м, минем куркынган кыяфә ттә ә бигә таба борылып каравымны кү ргә ч, ө стә п куйды: — Курыкмагыз, курыкмагыз, ул начар ишетә, колакка катырак. Ул бары мин сө йлә гә нне генә аң лый.

— Ә йе, карта ачкан иде шул. Ә нә рсә?

■ — Бернә рсә дә тү гел... Болай гына соравым... Ә сез сон ышанасызмы? — диде ул кинә т, ялт кына миң а таба карап алып.

— Нә рсә гә ышанаммы? Ә биең нең миң а карта ачуынамы, ә ллә гомумә н багугамы?

— Юк, гомумә н багуга...

— Ничек дип ә йтергә, дө ресе — ышанмыйм, ә шулай да, кем белгә н аны? Чынга чыккан очраклары да була дилә р бит... Хә тта акыллы китапларда да бу хакта язалар... Ә менә ә биең юраганнарга, дө ресен ә йтим, бө тенлә й ышанмыйм мин. Алай гына телә сә нинди авыл хатыны да бага ала.

Олеся елмаеп куйды.

— Ә йе, ул хә зер чыннан да начар бага. Картайды, аннары ул бераз гына шү рли дә. Ә карта сезгә нә рсә ә йтте соң?

— Искитә рлек берни дә ә йтмә де. Мин инде онытып та бетердем. Гадә ттә ни дилә р ә ле: озын юл, треф дама, фә лә н-фә смә тә н... Хә тердә н дә чыккан инде.

— Ә йе, ә йе, ә би хә зер начар бага башлады. Картлыктан кү п кенә сү злә рен дә оныткан... Кая инде аң а? Аннары курка ул. Акчага кызыгып риза булса гына инде.

— Кемнә н курка соң ул?

— Кемнә н булсын — тү рә лә рдә н инде. Урядник килгә н саен гел аң а янап тора: «Мин сине, ди, телә сә кайчан ө термә нгә яптыра алам, ди. Белә сең ме, синең ише- лә рне сихер ө чен нишлә тә лә р? Катр сө рә лә р, Лачын атавына сроксыз эшкә җ ибә рә лә р», — ди. Сезнең чә ничек, дө рес ә йтә ме ул, ә ллә ялганлыймы?

— Юк, ялганлавын ялганламыйдыр; сихер ө чен чыннан да-ниндидер җ ә за бирә лә р бугай, лә кин ул җ ә за, минемчә, андый ук куркынычлы булмаска тиеш... Ә син ү зең бага белә сең ме соң, Олеся?

Олеся беразга гына аптырап калгандай булды, аннары ашыгып:

— Багам... Тик акчага тү гел, — диде.

— Бә лкем, син миң а да карта ачып карарсың?

Кыз катгый тө стә башын чайкап куйды.

— Юк, телә мим, — диде ул ә крен генә.

— Ни ө чен телә мисең? Мин хә зер ү к димим бит, миң а соң ыннанрак булса да ярый... Миң а ничектер син дө ресен ә йтерсең шикелле тоела.

— Юк. Бакмыйм. Ү терсә гез дә бакмыйм.

— Алай яхшы тү гел ич инде, Олеся. Беренче танышу хакына булса да ризалык бирергә иде... Йә, ник багарга телә мисең?

— Чө нки мин сезнең турыда карта ачып карадым инде, икенче кат ярамый.

— Ярамый? Ни ө чен ярамый? Мин һ ич аң ламыйм.

— Юк, юк, ярамый... ярамый, — дип пышылдады кыз, ниндидер хорафатлы бер шомлану белә н. — Тә къдирне ике мә ртә бә сынап карарга ярамый... Тиеш тү гел... Тә къдир моны белә чә к, тың лап торачак... Ул кабат сораштырганны яратмый. Шуң а кү рә дә ә нә барлык багучылар бә хетсез булалар.

Мин Олесяга шаяртыбрак җ авап бирергә телә гә н идем дә, батырлыгым җ итмә де: аның сү злә рендә шулкадә р эчкерсез, саф ышанганлык сизелде ки — ул, тә къдир турында телгә алып, ниндидер сә ер курку белә н ишеккә таба борылып карагач, мин дә аның артыннан шул ук якка ә йлә неп карарга мә җ бү р булдым.

— Ярар, ә гә р хә зер багарга телә мисең икә н, алайса син миң а теге юлы ни чыкканын сө йлә, — дидем мин.

Олеся, җ еп эрлә веннә н кинә т кенә туктап, кулы белә н минем кулга орынды.

— Юк, сө йлә мим... сө йлә мә вем яхшырак, — диде ул, һ ә м. аның кү злә ре миң а ничектер балаларча мө лдерә п, ялварып карады. — Зинһ ар ө чен, сорамагыз... Сезгә бик яман хә ллә р чыкты... Ирексезлә мә гез мине...

Лә кин мин һ аман кыстый бирдем. Аның шулай баш тартуы һ ә м тә къдир турындагы серле кинаялә ре багучыларга хас бер кызыксындыру ысулы гына булгандырмы, ә ллә ул чынлап та ү зе сө йлә гә ннә ргә ү зе ышана идеме икә н — мин берни аң ламадым, һ ә рхә лдә, бу минутта мине куркуга якын ниндидер шомлы бер хис билә п алды.

— Ярар, сө йлим алайса, — диде Олеся, ниһ аять, килешеп. — Тик, карагыз аны, вә гъдә акчадан кыйммә трә к: сезгә ни дә булса ошамаса, ачуланырлык булмасын. Менә нә рсә чыкты сезгә: игелекле булсагыз да, сез бик йомшак холыклы кеше... Сездә ге игелеклелек ә йбә т тү гел, ихлас кү ң елдә н тү гел. Сез ү з сү зегезгә ү зегез хуҗ а була алмыйсыз. Бү тә н кешелә рдә н ө стен чыгарга яратасыз, шул ук вакытта, ү зегез дә телә мичә, аларга буйсынасыз. Аракы эчә ргә яратасыз, аннары тагын... Барыбер инде, бер сө йли башлагач, бө тенесен сө йлә ргә кирә ктер... Аннары сез хатын-кызга бик һ ә вә с кеше икә нсез, шуның аркасында тормышыгызда кү п яман хә ллә р булачак... Акчаны җ ыя да, саклый да белмисез — шуң а кү рә сез беркайчан да байый алмаячаксыз... Бө тенесен сө йлә ргә ме?

— Сө йлә ә йдә, сө йлә! Ни белә сең, һ ә ммә сен дә сө йлә!

— Аннары карта тагын шуны ә йтте: сез бик кү ң елсез гомер кичерә чә ксез, диде, йө рә гегез салкын, иренчә к, диде. Шуның аркасында сез беркемне дә чын кү ң елдә н яратмаячаксыз, ә ү зегезне яратучыларга кү п кайгы-хә срә т китерә чә ксез, диде. Сез беркайчан да ө йлә нмә ссез, соң гы кө ннә регезгә кадә р шулай буйдак булып яшә рсез. Тормышыгызда зур шатлык-куанычлар булмас, аның каравы кү ң ел бизү лә р, кыенлыклар кү п булыр... Хә тта ү з-ү зегезгә кул салырга телә гә н чагыгыз да булыр... Андый эш сезгә бер мә ртә бә чыга... Тик сезнең аң а кыюлыгыгыз җ итмә с, аны болай гына уздырып җ ибә рерсез... Алда сезне зур мохтаҗ лык кө тә, ә мма гомерегез соң ында ниндидер якын бер кешегезнең ү леме аша сезнең язмыш кө тмә гә ндә генә ү згә реп куячак. Ә мма болар барысы да килә чә ктә буласылары, ә менә хә зер, быел буласысы... Мин, ә лбә ттә, тө гә л вакытын ә йтә алмыйм, тик карта бик тиздә н булыр дип кү рсә тә... Бә лкем, ул шушы ук айда булыр...

Олесяның сү здә н туктап торуыннан файдаланып, мин:

— Йә, быел миң а нә рсә буласы? — дип сорап куйдым.

— Анысын инде сө йлә ргә дә куркыныч. Кыскасы, ниндидер треф дамасы сезгә зур мә хә ббә т вә гъдә итә. Кыз кешеме ул, ир хатынымы — анысын ә йтә алмыйм, тик коң гырт чә чле икә нен генә белә м.

Шул чакны мин ихтыярсыздан Олесяның чә ченә кү з тө шереп алдым. Ул ү зе дә, кайбер хатын-кызларга хас бер сизгерлек белә н, шундук минем бу хә рә кә темнең мә гънә сенә тө шенде.

— Сез нә рсә карыйсыз? — дигә н булды ул, кызарынып. Аннары аң сыз рә вештә чә члә рен рә тлә п: — Ә йе, минеке сымаграк коң гырт чә чле, — дип ө стә де һ ә м тагын да катырак кызарынды.

— Алайса мин, димә к, тиздә н ниндидер треф дамасының мә хә ббә тенә тап буласы кеше, ә йеме? — дидем мин, шаяртып.

— Ә сез кө лмә гез, кө лә ргә кирә кми, — диде Олеся, җ итди һ ә м шактый кырыс тавыш белә н. — Мин бит сезгә чынлап сө йлим.

— Ярар, булды, булды, башка кө лмим. Шуннан соң карта ни ди?

— Шуннан соң мы?.. Ой! Ул треф дамасын бик яман хә ллә р, ү лемнә н дә яманрак хә ллә р кө тә. Сезнең аркада ул ү з ө стенә гомере буе оныта алмаслык зур хурлык алачак, гомерлек кайгы-хә срә ткә дучар булачак... Ә сезгә треф дамасы аша бернинди яман хә ллә р дә •кү ренми.

— Карале, Олеся, монда карта ү зе алдашуы мө мкин тү гелме соң? Нигә инде мин треф дамасына шундый яманлыклар эшлим ди? Мин бит тыныч, тыйнак кеше, ә син минем турыда шулхә тле коточкыч нә рсә лә р ә йтеп ташладың.

— Анысын инде мин белмим. Картада шулай чыкты: ул, яманлыкларны сез юри, ягъни ү зегез телә п эшлә мә ячә ксез бит, алар сезнең ихтыярдан башка, тә къдир кушуы буенча эшлә нә чә к... Сү злә рем чынга чыккач, мине искә тө шерерсез ә ле.

— Олеся, боларның барысын да карталар гына ә йттеме?

Олеся шактый кө ттереп һ ә м, гү я, телә р-телә мә с кенә җ авап кайтарды:

— Карталар да ә йтте... Аннары мин Картасыз да кү реп торам... кешенең йө зенә карап кү рә м. Ә гә р, ә йтик, кем дә кем озакламый яман чир белә н ү лә чә к икә н, мин аны шундук аның йө зеннә н белә м; миң а аның белә н сө йлә шеп торасы да юк.

— Нә рсә кү рә сең соң син аның йө зендә?

— Анысын мин ү зем дә анык кына ә йтә алмыйм. Миң а кинә т ничектер бик куркыныч булып китә, ә йтерсең лә, минем алда мә ет басып тора. Ә нә ә бидә н сорагыз, ул ә йтер, мин юраган гел дө рескә чыга. Ө ченче ел Трофим дигә н бер тегермә нче асылынып ү лде. Ә мин аны шуң а хә тле ике кө н генә элек кү реп, ә бигә: «Ә бекә й, карале, бу Трофим озакламый яман ү лем белә н ү лә чә к», — дигә н идем. Шул, кө не-сә гате белә н дигә ндә й ү лде дә китте тегермә нче. Ә ө ченче ел, нар ду га н бә йрә мендә, ә бидә н карта ачтырырга дип, безгә ат карагы Яшка кергә н иде. Ә би карталарны таратып салды да багарга кереште тегең ә. Ә Яшка, шаяртып, сорый ә бидә н: «Син, ди, ә би, миң а шуны ә йт: мин нинди ү лем белә н ү лә рмен икә н? » — ди. Ә ү зе кө лепме-кө лә. Шул чакны аң а таба борылып караган идем, тораташтай каттым да калдым: тегенең бө тенлә й чырае калмаган, кү м-кү к булып утыра, йө зенә ү лек тө се кергә н... Кү злә ре йомык, ә иреннә ре кү гә реп чыккан... Шул, атна узгач ишеттек: ат урлап качканда мужиклар кулына элә ккә н... Тө не буе кыйнаганнар ү зен... Безнең монда халык бик усал, рә химсез бит... Табаннарына кадаклар кагып, кү сә к белә н кабыргаларын сындырып бетергә ннә р. Иртә гесен җ ан биргә н, мескен.

— Син соң ник аң а шундый бә ла буласын ә йтмә дең?

— Ә йтеп ни файда? — диде Олеся, каршы килеп, — Тә къдирдә н качып буламыни? Ә йтсә м дә, ул бары ү зенең соң гы кө ннә рен файдасызга борчылып кына уздырган булыр иде... Кеше язмышын шулай алдан кү рә белү емә мине газап чикми дисезмени?!. Кайчакны хә тта ү з-ү земне кү ралмый башлыйм... Нишлә мә к ки^ә к? Тә къдирем шундый минем. Яшь вакытында минем ә би дә ү лемне ә нә шулай алдан кү рә белгә н, ә нием дә, ә бинең ә нисе дә шундый булганнар — бу безгә бә йлә нмә гә н... хикмә т безнең нә селебездә, каныбызда.

⇐ Предыдущая 7 8 9 10 111213 14 15 16 Следующая ⇒