Александр Иванович Куприн 10 страница

— Ни булды сезгә, Андрей Ильич? Сезне танырлык та тү гел! — диде ул, тә мам куркуга калып.

Чыннан да, Бобров коточкыч бер кыяфә ттә иде. Аның агарынган һ ә м кү мер тузаны- кунып пычранган ала-кола йө зенә укмашып кан каткан; ө с-башы юеш, җ иң һ ә м тез башлары теткә лә неп, чү прә ктә й салынып тора; тузгыган чә члә ре оеш-оеш булып маң гаена тө шкә н иде.

— Алла хакы ө чен ә йтегез, ни булды сезгә, Андрей Ильич? —дип кабатлады тагын Гольдберг һ ә м, юеш кулларын аннан-моннан гына сө лгегә сө рткә лә п, Бобров янына килде.

— Аһ, искитә рлек берни дә юксана... — дигә н булды Бобров, ың гырашып. —Алла хакы ө чен, морфий бирегез миң а, доктор... Тизрә к бирегез, югыйсә мин акылдан шашам!.. Мин чиксез газапланам!..

Гольдберг Андрей Ильичны кулыннан җ итә клә п тиз генә икенче бү лмә гә алып керде дә ишекне эчтә н ныгытып ябып куйды.

— Тың лагыз ә ле, Андрей Ильич, сезне нә рсә газаплавын мин бераз сизенә м... — диде ул, — Ь1шаныгыз, мин сезне бик кызганам һ ә м сезгә ярдә м итә ргә ә зер- мен... Тик сез... кадерлем, — докторның тавышы калтыранып китте, — сө екле Андрей Ильич... сез моны морфийсыз гына уздырып җ ибә рә алмассызмы -икә н соң? Хә терегездә булса, шул ә шә ке гадә ттә н бизү ө чен безгә никадә р кө ч-хезмә т куярга туры килде бит! Сезгә хә зер морфий бирсә м, эшлә р бик хә тә р тө с алачак... ул чакны сез инде бү тә н беркайчан да... ишетә сезме, бү тә н беркайчан да морфийдан бизә алмаячаксыз...

Бобров клеенка тышлы киң диванга йө зтү бә н капланды да, бө тен тә не белә н дерелдә п, чытырдатып кыскан тешлә ре арасыннан:

— Барыбер,., миң а барыбер, доктор... Минем бү тә н тү зә р чарам калмады, — дип мыгырданды.

Доктор, уфтанып, иң башын җ ыерды һ ә м дарулар шкафыннан шприцлар тартмасын чыгарды...

Биш-алты минуттан инде Бобров клеенка тышлы диван ө стендә бө тен дө ньясын онытып йоклап ята иде. Андрей Ильичның бер тө н эчендә ябыгып, сулып калган аксыл йө зенә тә мле бер елмаю җ ә елгә н. Доктор исә бик зур саклык белә н генә аның башын юа иде.

ОЛЕСЯ

Повесть

Минем хезмә тчем, аш-су хә зерлә ү чем һ ә м сунардагы юлдашым — урман каравылчысы Ярмола, зур бер кочак утын кү тә реп, иелә -сыгыла бү лмә гә керде дә утынын гө рселдә теп идә нгә ташлады һ ә м кү шеккә н кулларына җ ылы сулышын ө рә -ө рә мич авызы каршына чү гә лә де.

— У-y, тышта яман салкын җ ил кузгалган, паныч, — диде ул. — һ ә йбә тлә п мичкә ягып җ ибә рергә кирә к булыр. Кая, ут кабызгыч бирегез ә ле, паныч.

— Иртә гә куянга чыгып булмасмыни инде алайса, ә? Син ничек уйлыйсың, Ярмола?

— Юк... булмастыр... ишетә сезме, ә нә ничек ыжгыра. Куян хә зер шым гына шың каеп ята... Иртә гә аның эзен дә кү рә алмассыз.

Язмыш мине ярты елга Волынь губернасының Полесье читендә ге караң гы бер авылына китереп ташлаган иде. Монда минем бердә нбер шө гылем һ ә м юанычым ә нә шул сунарчылык иде. Дө ресен ә йткә ндә, баштарак, юлга чыгар алдыннан, мин монда бу кадә р ү к кү ң елсез булыр дип һ ич тә уйламаган идем. Киресенчә, юлга мин шатланып чыгып киткә н идем. «Полесье... кеше аягы басмаган урманнар... кыргый табигать... тә кә ллефсез кешелә р... алар арасындагы гади, саф мө нә сә бә тлә р, — дип уйланып бардым мин юлда, вагон тә рә зә сеннә н карап. — Таныш булмаган халык, аның сә ер гореф-гадә тлә ре, ү зенчә лекле сө йлә ме... аннары

соң, ә лбә ттә, кү п кенә шигъри легендалар, риваять һ ә м җ ырлар! » Сө йли башлагач, шә т, бө тенесен сбйлә ргә кирә ктер, мин бу вакытта инде, кечкенә генә бер газетада ике ү тереш һ ә м бер ү з-ү зен ү терү че турында хикә я бастырып чыгарган кеше буларак, халыкның гореф- гадә тлә рен ө йрә нү нең язучы ө чен файдалы икә нен белеп ө лгергә н идем.

Лә кин... ә ллә инде Переброд авылы крестьяннары артык кире беткә н, йомыкый халык булып чыкты, ә ллә ү зем эш рә тен белмә дем — һ ә рхә лдә, минем алар белә н аралашуым ү зара очрашканда аларның ерактан ук бү реклә рен салып килү еннә н һ ә м минем турыга җ иткә ч караң гы чырай белә н: «Гай буг», ягъни ү злә ренчә: «Алла ярдә м бирсен», дип исә нлә шү еннә н ары узмады. Мин сө йлә шергә ымсынып сү з катсам, алар миң а гаҗ ә плә неп карыйлар, иң гади сорауларымны да аң ламаган булып кыланалар һ ә м кайчандыр бик кү птә н, поляклар чорында ук сең еп калган иске гадә тлә ре буенча, һ ә ммә се дә тизрә к кулымны ү бә ргә ү релә лә р иде.

Мин янымда булган китапларымны тиз арада бербер артлы укып бетердем. Баштарак бик ү к телә гем булмаса да, тора-бара урындагы интеллигенция белә н — авылдан унбиш чакрым читтә яшә ү че ксендз ', аның кул астында эшлә ү че «пан ә ргә нче», авылдагы урядник һ ә м кү рше имениедә конторчы хезмә тендә торучы отставкадагы бер унтер-офицер белә н танышырга тырышып карадым. Лә кин бу тырышуымнан да берни чыкмады.

Ахырда мин Переброд крестьяннары арасында дә валау эше белә н шө гыльлә нергә уйладым. Минем карамакта дә валау ө чен кулланырдай нә рсә лә рдә н кастор мае, карболка, бор кислотасы һ ә м йод бар иде. Лә кин бу эштә мә гълү матым аз булу ө стенә, тагын бер кыенлык килеп ө стә лде: мин авыруларга анык кына диагноз куя алмый җ ә фа чиктем. Ни ө чен дигә ндә, миң а ярдә м сорап килгә н авыруларның зарлары һ ә ммә сенек. е дә бертө сле була; алар ү злә ренең чирлә ре турында «эчем авырта» яисә «ни ашамак, ни эчмә к чара юк» диюдә н башканы белмилә р иде.

¹ Ксендз — поляк рухание (католик динендә ).

Ә йтик, минем янга бетерешкә н берә р ә би килеп керә. Уң кулының имә н бармагы белә н оялып кына борынын сыпырып алганнан соң, ул, куеның а тыгылып (шул чакта миң а ёның коң гырт-сары тө стә ге ябык тә не кү ренеп китә ), ике кү кә й чыгара да ө стә л ө стенә китереп куя. Аннары, ү бә ргә дип, минем кулымны кармаларга тотына. Мин кулымны яшерә м, карчыкны тынычландырырга тырышып:

— Кирә кми, ә бекә й... мин поп тү гел ич... миң а андый нә рсә ярамый... Синең кай җ ирең авырта соң? — дим. ■

— Эчем авырта, пан углым, чат ү зә гендә менә терә, ни ашамак, ни эчмә к чара юк.

— Кү птә нме авырта?

— Мин каян белием аны? — ди ә би кеше, сорауга сорау белә н җ авап биреп. — Яндырыпмы яндыра инде менә терә. Ни ашамак, ни эчмә к чара юк.

һ ә м, никадә р генә тө пченсә ң дә, чирнең аныграк бү тә н билгелә ре табылмый.

— Ә сез алар ө чен артык борчылмагыз, — диде бервакыт конторчы унтер-офицер, миң а киң ә ш биреп. — Ү злә ре терелер ә ле, пычагым да булмас. Эт җ ә рә хә те шикелле, кибә р дә бетә р. Мин ү зем, дө ресен ә йтим, дарулардан бары нашатырь спиртын гына кулланам. Ә йтик, миң а берә р мужик килә. «Ни кирә к сиң а? » — дип сорыйм моннан. «Чирлим», — ди бу... Шундук тегенең борын тө бенә нашатырь спирты салынган шешә китереп тә ртә м. «Иснә! » — дим. Исни... «Тагын иснә... катырак иснә! » — дим. Тагын исни... «Ничек, җ иң елә йдеме? » — дип сорыйм. «Бераз җ иң елә йде шикелле... » — ди бу. «Алайса, бар, юлың да бул». Шуның белә н вә ссә лам!

Аның соң ында мине ә леге кул ү бү лә р бик җ ирә ндерде. Кайсыберлә ре хә тта аякка егылып, бө тен кө че- куә те белә н итеклә ремне ү бә ргә тырыша иде. Бу омтылышта, ә лбә ттә, кү ң елдә ге рә хмә т хисен белдерү телә ге тү гел, ә бә лки кү п гасырлар буена коллык, кө члә ү тә эсирендә ныгый килгә н ә шә ке бер гадә т ү зен сиздерә иде. Шул ук вакытта мин ә леге шул конторчы унтер- офицер белә н урядникка гаҗ ә плә неп бетә алмадым: алар, берни булмагандай, эре кыяфә т саклап, ялагай мужикларга ү птерү ө чен зур кызыл кулларын ү злә ре ү к сузып торалар иде...

Ниһ аять, мин сунарчылык белә н мавыгып киттем. Лә кин гыйнвар ахырларында һ авалар бик бозылып, ауга чыгарга бө тенлә й мө мкинлек калмады. Кө ндезлә рен кү з ачкысыз каты җ ил исә, ә тө ннә рен, җ ил туктап торса да, карның ө ске катламы шакырдап ката да, бернинди куян-фә лә н эзе калырлык булмый иде. Җ ил улавын тың лый-тың лый, мин ү з бү лмә мдә моң су уйларга батып бер ялгызым шулай утыра бирдем. Шундый кү ң елсез уйлар кичергә н бервакытта Ярмоланы укырга- язарга ө йрә тү кёбек гө наһ сыз эшкә дә ртлә неп тотынуым, шә т, табигыйдыр.

Ә йтергә кирә к, бу эш бик кызык кына башланып китте. Кө ннә рдә н беркө нне, хат язып утырганда, миң а артымда кемдер басып тора шикелле тоелды. Ә йлә неп карасам — Ярмола. Ул, йомшак чабата кигә н аяклары белә н, гадә тенчә, шыпырт кына атлап минем янга килгә н дә, хат язуымны карап тора икә н.

— Ни кирә к, Ярмола? — дип сорадым мин.

— Менә сезнең язу язганны карап торам ә ле. Гаҗ ә п бит, шулай булдыралсам ие мин дә... Юк, юк, сезнең шикелле дип ә йтмим, паныч, — диде ул, минем елмая башлавымны кү реп. — Миң а фамилиемне яза алсам да җ итә рие...

— Нигә кирә к соң ул сиң а? — дидем мин, гаҗ ә плә неп... (Монда шуны да ә йтергә кирә к: Ярмола бө тен Перебродта иң ярлы, иң ялкау мужик санала; жалунья- сын һ ә м хуҗ алыктан алган табышын ул бө тенлә е белә н эчеп бетерә; аныкыдай арык йө к ү гезлә ре бө тен тө бә ктә юк. Минем уемча, укый-яза белү нең аң а бернинди очракта да кирә ге булмас шикелле иде. ) Мин икелә нү катыш яң адан сорадым: —Сиң а соң фамилия яза белү нигә кирә к?

— Хикмә те бар аның, паныч, — диде Ярмола, гадә ттә н тыш йомшак тавыш белә н, — безнең авылда язу танучы адә м юк бит. Берә р кә газьгә кул куясы булса, волостька эш тө шсә яисә тагын шундыйрак эш чыкса... берә весе дә булдыралмый... Староста мө һ ер генә баса, ә ү зе мө һ ердә ни язылганын да белми... Берә весе язу таныса, авылда барыбыз ө чен ә йбә т булырие дим.

Авыл җ ыенында беркем беркайчан сү зе, фикере белә н исә плә шмә стә й ялкау, гамьсез һ ә м ачыктан-ачык браконьер бер сукбайның — шушы Ярмоланың шулай туган авылын, җ ә мә гать эшлә рен кайгыртуы ничектер минем кү ң елемне нечкә ртеп җ ибә рде. Аң а сабак укы

тырга мин ү зем телә к белдердем, йа ходай, аны аң лы рә вештә укырга-язарга ө йрә тү ө чен мин никадә р генә кө ч куймадым да никадә р генә җ ә фа чикмә дем! Урмандагы һ ә рбер яшерен сукмакны, һ ә рбер агачны диярлек белгә н, урманның телә сә кай почмагында адашмыйча кө ндезен дә, тө нен дә йө ри алган, хә тта ә йлә нә -тирә дә ге барлык бү ре, куян һ ә м тө лке ише җ анварларны эзлә ре буенча таныган Ярмола — менә шул зирә к акыллы сунарчы, ә йтик, «м» хә рефенә «а» хә рефен кушкач ни ө чен «ма» дигә н кушма аваз килеп чыгуын берничек тә аң лый алмады. Андый чакта ул, газаплы кыяфә ттә сө мсере коелып, ун-унбиш минут чамасы берни эндә шмичә ү з эченә йомылып утыра; аның кара сакалы һ ә м озын мыегы астына яшеренгә н кара-кучкыл чандыр йө зе һ ә м эчкә баткан кү злә ре гадә ттә н тыш бер киеренкелек белә н уйлаганлыгын кү рсә теп тора иде.

— йә ле, Ярмола, ә йтеп кара ә ле: «ма». Тик шул ике хә рефне генә ә йт — «ма» диген, — дип йө дә ттем мин аны. — Кә газьгә карамыйча, менә миң а карап ә йт, менә шулай. Йә, кабатла — «ма» диген...

Ярмола, авыр сулап, кү рсә ткеч таякны ө стә л ө стенә ташлый да моң су тавыш белә н, лә кин катгый тө стә:

— Юк... булмый... — дип куя.

— Ничек инде булмый? Шундый җ иң ел нә рсә не дә белмә гә ч. Бернинди кө чә нү сез-нисез ә йт тә бир: «ма» диген, менә мин ә йткә нчә.

— Юк... булмый, паныч... оныттым.

Бө тен ысуллар, алымнар һ ә м чагыштырулар шушы коточкыч аң гыралыкка очрап челпә рә мә килә торды. Лә кин Ярмоланың мә гърифә ткә омтылышы барыбер кимемә де.

— Миң а ү з фамилиемне яза алсам, шул җ итә! — дип ү тенә бирде ул оялчан тө стә, — Башка берни дә кирә кми. Тик фамилиемне генә: Ярмола Попрожук — башка берни дә кирә кми.

Ярмоланы аң лы рә вештә укырга-язарга ө йрә тә алмавыма тә мам ышангач, мин аны ү з имзасын яттан куярга ө йрә тмә кче булдым, һ ә м, чиксез гаҗ ә плә нү емә каршы, бу ысул Ярмола ө чен иң кулае булып чыкты. Ике ай дигә ндә без инде фамилияне язарга ө йрә неп бетә яздык. Исем мә сьә лә сенә килгә ндә, анысын без, эшне җ иң елә йтү максаты белә н, бө тенлә й ө йрә нмә скә карар кылдык.

Кичлә рен, мич ягылып, эшлә р беткә ч, Ярмола, сабырсызланып, ү зен чакырып алганны кө тә башлый.

— Йә ле, Ярмола, ә йдә укуны башлыйк ә ле, — дим мин аң а.

Ул, яны белә н генә ө стә л кырына якынлашып, ике терсә генә таяна да, каралып, бирчә еп беткә н бө гелмә с бармаклары арасына калә м кыстыра, аннары кашларын югары чө еп:

— Язаргамы? — дип сорый.

- Яз.

Ярмола беренче хә рефнең —«п» хә рефен шактый җ иң ел язып куя (бу хә реф бездә «ө стенә аркылы таяк салынган ике багана» дип йө ртелә иде); аннары сораулы кү з карашын янә миң а юнә лтә.

— Ник язмыйсың инде? Тагын оныттың мы ә ллә?

— Оныттым шул... — дип җ авап бирә Ярмола, ү кенечле кыяфә ттә башын селкеп.

— Их, син! Ну, кө пчә к сурә тен яса.

— Ә -ә! Кө пчә к бит ә ле, кө пчә к!.. Белә м... — ди Ярмола, кинә т җ анланып китеп һ ә м кә газьгә 'бик тырышып Каспий диң гезе сурһ тенә охшаш озынча тү гә рә к ясый башлый. Бу эшен бетергә ч, башын ә ле уң га, ә ле сулга янтайтып һ ә м кү злә рен кыса тө шеп, берникадә р вакыт ү з эшенә сокланып карап тора.

— Нә рсә туктап калдың? Ә йдә дә вамын яз.

— Бераз сабыр итегез ә ле, паныч... хә зер язам.

Берме-икеме минут чамасы шулай уйланып торганнан соң, ул янә миң а таба борыла һ ә м оялып кына:

— Беренчесе шикелле итеп язаргамы? — дип сорый.

— Ә йе. Яз ә йдә.

Шулай ә кренлә п-ә кренлә п без соң гы хә рефкә — «к»га барып җ иттек (катылык билгесен без кирә к санамадык^{^[XIII]}); бу хә реф бездә «урта җ иреннә н бер якка ике кә кре койрык сузылган таяк»- дип йө ртелә иде.

Язып бетергә ч Ярмола, ү з эшеннә н ү зе хозурланып, кайчак сө йлә нергә тотына: -

— Ә бит мин, паныч, тагын биш-алты ай шулай сабак алсам, бө тенлә й ә йбә т белә башларием, — ди. — Сез ни дисез, ә?

Ярмола, мич авызы каршына чү гёлә п утырган килеш, кыскычы белә н мичтә ге кү мерне болгата, ә мин ү з бү лмә мнең бер почмагыннан икенче почмагына кыйгачла- тып килә п сарып йө рим. Зур алпавыт йортындагы унике бү лмә дә н бары берсе — элеккеге диван бү лмә се генә минем карамакта. Калганнары барысы да бикле. Тантаналы-шомлы тынлык 'хө кем сө ргә н ул бү лмә лә рдә борынгыдан калган штофлы мебель, ә ллә нинди гаҗ ә еп бронза ә йберлә р һ ә м XVIII йө з портретлары тын гына бурсып яталар иде.

Урамда, стена артында, туң ып калтыранган шә рә карт пә рилә р туй иткә ндә й, җ ил-буран котырына. Аның улавында ә ле ың гырашу, ә ле чинау, ә ле кыргый бер кө лү ишетелә кебек. Кичкә таба буран тагы да кө чә йде. Тышкы яктан кемдер ярсып-ярсып тә рә зә пыялаларына вак, коры кар сибә ргә тотынды. Янә шә дә ге урман, ниндидер яшерен, шомлы дә һ шә те белә н ^нагандай, бертуктаусыз шаулап, гү елдә п тора иде.

Җ ил буш бү лмә лә ргә һ ә м гү лә п торган морҗ а куышларына барып керә дә, ярым җ имерек, тишек- тошык иске йорт, кинә т кенә җ анланып, ә ллә нинди сә ер тавышлар белә н шаулый башлый. Мин, шомланып, ул тавышларга ихтыярсыз колак салам. Менә кунак бү лмә сендә нә рсә дер, ө зек-ө зек сулыш алгандай, тирә н сагыш белә н уфылдап куя. Менә кайдадыр еракта, гү я кемдер тавышсыз гына, салмак кына атлап йө ргә н сыман, коргаксып һ ә м череп беткә н идә н сайгаклары кыштыр-кыштыр килә. Ул да булмый, минем бү лмә янә шә сендә генә, коридорда, кайсыдыр зур саклык һ ә м ү җ ә тлек белә н ишек тоткасын кымтырыклый башлый; аннары кинә т кенә, ярсып китеп, бө тен ишек, тә рә зә капкачларын тетрә тә -тетрә тә, ө й эче буйлатып шашынып чабарга тотына яисә морҗ а куышына бә реп керә дә, ә ле еламсык нечкә, ә ле җ анвар ырылдавыдай шомлы калын тавыш белә н, берө злексез чиный һ ә м ү керә башлый. Кайчакны бу дә һ шә тле кунак, — алла белсен, нинди юллар белә ндер, — минем бү лмә гә дә ү теп керә, салкын кымырҗ ык булып аркамны куырып уза һ ә м ө ске ө леше кө йри-кө йри корымланып беткә н яшел кә газь абажурлы лампамның болай да тонык янган ялкынын җ илфердә тергә тотына.

Мине ниндидер билгесезлек, сә ер сагыш билә п ала. Менә мин хә зер, карлы-буранлы шушы тө ндә, дип уйлыйм, урман арасында, кө рт кү меп киткә н аулак бер авылның ярым җ имерек ө ендә ялгыз башым каң гырып утырам; шә һ ә рнең шаулы тормышы, кү негелгә н мохиты, кешелә ре, сү злә ре-бә хә слә ре һ ә м хатын-кызларының кү ң елле кө лү лә ре — болар барысы да кайдадыр бик-бик еракта, йө зә р чакрымнар еракта калган... һ ә м миң а карлы-буранлы бу тө н бик озакка, уннарча елларга сузылыр, мин ү лгә нчегә хә тле дә вам итә р шикелле; тә рә зә артында җ ил мә ң ге шулай улап ыжгырыр, кө йгә н яшел абажурлы лампа һ аман шулай тонык нурларын сирпеп мә ң ге янар шикелле; мин ү зем дә, борчулы уйларга чумып, һ аман шулай бү лмә буенча ә рле-бирле килә п сарып йө рермен, ә Ярмола — дө ньяда бернә рсә гә дә: ө ендә бер кабым ризык юклыкка да, җ ил котырынуына да, минем болай ә рнеп сагышлануыма да исе китмә гә н, ү тә гамьсез, сә ер һ ә м минем ө чен бө тенлә й чит-ят булган Ярмола — ү з-ү зенә йомылган хә лдә, гомере буе ә нә шулай мич каршында дә шмичә утырыр шикелле.

Кинә т миндә шушы алҗ ыткыч, эчпошыргыч тынлыкны кеше авызыннан ә йтелгә н нинди дә булса бер сү з белә н бозарга иде дигә н тыелгысыз бер телә к туды.

— Син ничек уйлыйсың, Ярмола, бу җ ил каян чыкты икә н? — дидем мин.

— Җ илне ә йтә сезме? — диде Ярмола һ ә м иренеп кенә башын. кү тә рде. — Каян чыкканын паныч ә ллә белмиме?

— Ә лбә ттә, белмим: Каян белим ди мин аны?

— Чынлап та белмисезме? — диде Ярмола, кинә т җ анланып китеп. Аннары, тавышына бер серлелек ө стә п, дә вам итте: — Алайса, мин сезгә ә йтим. Кайдадыр, димә к, җ ен туган яисә убырлар туй итә. Менә каян чыга ул җ ил!

— Кем ул убыр? Сезнең чә сихерче дигә нне аң ла-- тамы?

— Ие, ие... сихерче, убырлы карчык.

Мин комсыз бер ө мет белә н Ярмолага ябырылдым. «Кем белә аны, — дип уйладым мин эчемнә н, — бә лкем, ул миң а хә зер тө рле сихер, кү мелгә н хә зинә һ ә м ө рә клә р хакында берә р кызыклы вакыйга сө йлә п бирер?.. »

— Соң сезнең монда, Полесьеда, убырлар бармы'? — дип сорадым мин.

— Белмим... Бә лки, бардыр да, —диде Ярмола гамьсез генә һ ә м янә мич каршына чү гә лә де. — Картлар. сө йлилә р, элегрә к барые, дилә р... Бә лки, дө рес тә тү гелдер...

Минем шундук кү ң елем сү релде. Аз сү злелек Ярмо- ланың ү зенә генә хас бер сыйфаты иде, шуң а кү рә мин ә леге кызыклы мә сьә лә хакында аң ардан ни дә булса сө йлә ттерә алырмын дигә н уемнан ө метемне ө здем. Лә кин ул, минем чиксез гаҗ ә плә нү емә каршы, кинә т яң адан сү з башлады:

— Биш-алты ел элек бездә шундый бер убырлы карчык булганые... Тик егетлә р аны авылдан сө рделә р, — диде ул иренеп кенә, миннә н битә р гү лә п торган мичкә мө рә җ ә гать иткә ндә й.

— Кая сө рделә р?

— Кая булсын!.. Урманга инде... Тагын кая сө рсеннә р? Ө ен дә җ имереп ташладылар, каһ ә р суккыры- ның оясы да калмасын дип... Ә ү зен акулчадан муен тамырына тамызып озатып җ ибә рделә р.

— Нигә шулай бик яман кыландылар соң?

— Кара эшлә ре кү п булды аның: кешелә р белә н бик тиргә шә иде, ө й нигезлә ренә ә ллә нинди сихерле, агулы сулар сибә, игеннә рне корыта иде... Бер заманны бу авылдагы бер киленкә йдә н злот, ягъни унбиш тиен акча сораган. Теге ә йтә икә н моң а: «Бернинди злотым юк, бә йлә нмә ә ле», — ди икә н. «Ярар алайса, —ди икә н бу, — миң а злот бирмә гә нең ө чен кайчан да булса бер ү кенерсең ә ле», — ди икә н. Шуннан шул булды, паныч: ә леге киленкә йнең оланы бер заман авыруга сабышты. Шулай чирлә де-чирлә де дә ү леп тә китте. Менә шул чакны сө рделә р дә инде ул убырлы карчыкны, кү зе чыккырыны...

— Ә хә зер кайда соң ул, убырлы ’карчык дигә нең? — дидем мин, кызыксына биреп.

— Убырлы карчыкмы? — дип, гадә тенчә, кабатлап сорады Ярмола ә крен генә. — Мин каян белием аны?

— Авылда аның берә р кардә ше калгандыр бит? — дидем мин.

— Юк, беркеме калмады. Ул ү зе читтә н килгә н кешеие, кацапмы ^{^[XIV]} шунда, чегә нме... Ул безнең авылга килгә ндә, мин малай гына идем ә ле. Аң а бер кыз олан да ияреп килгә нне, ә ллә ү з кызы, ә ллә оныҮ ы шунда... Икә весен дә сө рделә р...

— Ә хә зер аның янына барып йө рү че бармы соң: ә йтик, багарга яисә берә р тө рле сихерле су сорарга?

— Хатын-кыз баргалап йө ри бугай, — дип ә йтеп куйды Ярмола, кимсетү ле бер тавыш белә н.

— Ә һ ә! Димә к, аның торган җ ире билгеле, шулаймы?

— Мин ү зем белмием.... Болай сө йлә вен сө йлилә р, кайдадыр Шайтан Чокыры тирә сендә тора диме шунда... Белә сезме икә н, Ириновка юлыннан ары бер сазламык җ ир бар, менә шунда яшә п ята, ди, каһ ә р суккыры!

«Чын, тере сихерче — Полесье сихерчесе — минем ө йдә н нибары тугыз-ун чакрымда гына яшә сен, имеш. Бик кызык бит бу! » — дип уйладым мин, гадә ттә н тыш бер дулкынлану белә н.

— Карале, Ярмола, — дидем аннары, урман каравылчысына эндә шеп, — миң а шул убырлы карчык белә н танышырга мө мкин булмасмы икә н?

— Тфү! — диде Ярмола нә фрә т белә н. — Тапкансыз танышыр кеше!

— Тапканмынмы, юкмы, мин барыбер аның янына барырга тиеш. Бераз кө ннә р генә җ ылына тө шсен, чыгам да китә м менә. Син мине озата барырсың бит?

Минем соң гы сү злә рем Ярмоланы шулкадә р гаҗ ә плә ндерде ки, ул хә тта идә ннә н сикереп торды.

— Минме?! —дип кычкырды ул, тә мам бусары- нып. — Ү терсә гез дә бармыйм! Ходаның ү з ә мере булса да бармыйм!

— -Сө йлә мә че юкны, барасың.

— Юк, паныч, бармыйм дигә ч бармыйм... Ү терсә гез дә бармыйм менә... Шунда барыргамы?! —дип кычкырды ул тагын, кү ң елендә кү тә релгә н нә фрә т хисеннә н нишлә ргә белмичә. — Шул сихер оясына барыргамы? Ходай җ анымны алам дисә дә аяк атламыйм. Шулай ук сезгә дә барырга киң ә ш итмим.

⇐ Предыдущая 5 6 7 8 91011 12 13 14 Следующая ⇒