1 Юка сукно. 15 страница

Нехлюдовларга ара-тирә кунакдар, шулар арасында Дубков белә н Володя да килгә лилә р иде, андый вакытларда мин ү з кетйечә, бер дә сө йлә шми, башкалар сө йлә гә нне тың лап кына утыра идем. Алар сө йлә гә ннә н бер дә кызык тапмыйча эчемнә н генә: ничек инде шундый акыллы, тапкыр хатын княгиня һ ә м аның логик фикерле бө тен гаилә се шул мә гънә сез сү злә рне тың лап утыра йа, ничек шуларга җ авап бирә, дип гаҗ ә плә нә торган

152 ' - •

■ идем. Ә гә р ул чагында алар сө йлә гә нне ү зем сө йлә гә н I сү злә р белә н чагыштырып карау дигә н нә рсә башыма I килсә, мине, ихтимал, берни дә гаҗ ә плә ндермә гә н булыр г иде. Ә гә р инде ү зебезнең ө йдә гелә рнең дә — Авдотья Васильевнаның, Любочка белә н Катеньканың ■ ■ бү тә ннә р шикелле ү к кешелә р икә ненә, бер дә ким җ ирлә ре юк икә ненә ышана алган булсам, аннары аларның кара I* тө нгә кадә р, кү -ң елле елмая-елмая, нилә р сө йлә п утырганын исемә тө шерсә м, княгиняларга тагы да кимрә к гаҗ ә псенер идем; соң. бит Дубков бездә кө н саен диярлек берә р нә рсә гә бә йлә нә дә хискә бирелеп шигырь укый: «Au banquet de la vie, infortune convive... » яисә «Демон»нан ө зеклә р укый, гомумә н, алар* сә гатьлә р буе бертуктаусыз җ ыен тузга язмаганны сө йлә п, шуннан тә м табалар иде.

Билгеле, кунаклар барында' Варенька миң а ү зем генә гбулгандагыга караганда азрак игътибар итә, һ ә м шуң а кү рә мин тың ларга яраткан нә рсә лә рнең берсе дә « китап уку да', фортепьяно уйнау да—булмый кала I иде. Кунаклар белә н сө йлә шкә ндә, ул минем кү ң елгә иң ошаган гү зә ллеген —тыныч фикер йө ртү сә лә тен һ ә м самимилеген җ уя торган иде. Хә теремдә ә ле: аның Володя белә н театр турында, һ авалар торышы турында сө йлә шеп утыруы миң а ничектер гаҗ ә п тоелды. Володя- ның дө ньяда иң яратмаганы тө че теллә нү иде. Варенька да, эшем кешеседә й, һ авалар торышы һ ә м шуның ише башка нә рсә лә р турында сө йлә шү челә рне сө еп бетерми иде, — нишлә п соң алайса, бергә туры килделә рме, җ ыен юк-бар нә рсә лә р турында сө йлилә р дә җ итмә сә ә ле та- 1гын бер-берсе ө чен кызаргандай булып кыланалар?

Нишлә п? Андый сө йлә шү дә н соң мин һ ә рвакыт эчтә н & генә Варенькага ачу саклап йө рим, икенче кө ннё ү к ■ кичә ге кунаклардан кө лгә н булам, ә ү зем Нехлюдовлар-! да бер ялгызым булудан тагы да ныграк лә ззә тлә нә м. I Ничек кенә булмасын, Дмитрий белә н икә ү дә н-икә ү I калуга караганда, аларның кунак бү лмә лә рендә утыру- V. дан кү брә к тә м таба башладым.

й ¹ «Дө нья дигә н мә җ лестә ул да утырдаш... ». -...

Г ■ у V

■ ' ¹⁵³

XLI бү лек

НЕХЛЮДОВ БЕЛӘ Н ИКЕ АРАДАГЫ ДУСЛЫК

Нә къ менә шул чакларда Дмитрий белә н минем арадагы дуслык кыл ө стендә генә калды. Мин инде аң а ә ллә кайчаннан бирле тә нкыйть кү з- легеннә н карый башлаган идем, ким- челеклә рен дә таптым; ә яшьлекнең Ж 1 Y беренче елларында без шашып кына и Ж ярата алабыз, шулай булгач, бер кң м-

й /В*. V челексез кешелә рне генә яратабыз.

\ \ Тора-бара шашыну бераз кими тө ш-

I / \ \ ^{кә ч> аны}й сө реме аша акыл ирекле-

ирексез нур сибә башлагач, ү зебез сө еп йө ргә н кешене ничек булса шулай, аның яхшы ягын да, начар ягын да бергә кү рә башлыйбыз, һ ә м шунда инде начар яклар, тагы да кабара тө шеп, кө телмә гә н нә рсә булып кү згә ташланалар, яң а нә рсә гә омтылу һ ә м, икенче бер кешедә камиллекне очратырмын ә ле, дип ө метлә нү бу хислә рне суытып кына калмыйлар, бә лки моң арчы шашып яраткан кешебезгә карата нә фрә т тудыралар, менә шул чак без, элек яраткан кешебезне ташлап, берә р яң асын, камилрә ген эзлә ргә керешә без. Кайда ул дустың ны кызгану! Кызганып тормыйбыз. Ә гә < р дә Дмитрийга карата мин шулай эшлә мә гә нмен икә н, моң а бары аның кү ң ел белә н яратудан битә р акыл белә н, педантларча яратуы гына комачаулагандыр, — монысына инде хыянә т итә ргә намусым җ итмә де. Ул гына да тү гел, безнең бер-беребездә н эч серен яшермә скә сү з куешкан булуыбыз да моң а ирек бирмә де. Без, аерылышып, берберебезгә ышанып сө йлә гә н, искә алуы да оят булган эч серлә ребезне шул кө е кешедә калдырудан курыктык. Хә ер, безнең эчкерсез булу дигә н нә рсә без ә ллә, кайчаннан бирле бозылып килә иде бугай, хә зер инде ул безнең арада сә ер мө гамә лә китереп чыгара иде.

Бу кышны мин килгә н саен диярлек Дмитрий янында аның белә н бергә укучы, бергә ә зерлә нү че Безобедов дигә н студентны очрата идем. Безобедов буйга бә лә кә й, ябык гә ү дә ле, шадра битле, сипкел баскан нә ни куллы, тузган озын җ ирә н чә чле бер йолкыш булып, кайчан карасаң да шапшак, тетелеп беткә н киемле бер надан студент иде. Дмитрийның аң а булган мө нә сә бә те, Любовь Сергеевнага булган мө гамә лә се шикелле ү к, һ ич аң ларлык тү гел иде. Кү рер кү згә Безобедов университетта иң ябага студент иде, һ ә м фә кать шуң а кү рә генә Дмитрий аны бө тен иптә шлә реннә н артык кү ргә ндер, башкаларга ү ч итү йө зеннә н аның белә н дуслашып киткә ндер, һ ә рхә лдә, ул студент белә н булган бө тен мө гамә лә сеннә н, ү з-ү зен тотышыннан: «Миң а сезнең кем булуыгыз барыбер; мин менә аны да яратам, димә к, ул да матур», — дигә ндә й горурлык, масаю сизелә иде.

Мин, ничек ул шулай һ ә рвакыт ү з җ анын ү зе коя ала икә н дә, ничек мескен Безобедов шундый кыен хә лгә тү зеп тора икә н, дип хә йран каладыр идем. Миң а аларның дуслыгы бер тамчы да ошамады.

Бермә лне шулай кич белә н, вакытны княгиняның кунак бү лмә сендә сө йлә шеп, Вареньканың укыганын яки җ ырлаганын тың лап ү ткә рергә уйлап, Дмитрийларга килдем. Лә кин ө стә Безобедов утыра иде. Дмитрий миң а кырыс кына:

Кү реп торасың ич, кунагым бар, аны ташлап,, мин ничек аска тө шим, —диде. Бераздан: —Белмим, анда ни кызык табасың дыр? Биредә генә сө йлә шеп утырсак, кай җ ире ярамаган? — дип куйды. ¹

Ике-ө ч сә гать буе Безобедов янында утыру минем кү ң елгә бик ү к ятып бетмә сә дә, кунак бү лмә сенә берү зем тө шә ргә яхшысынмадым. Дустымның бу сә ерлегенә эчтә н сызып, дуга табанлы креслога барып утырдым да дә шми-тынмый гына тирбә лә башладым. Кунак бү лмә сендә булудан мә хрү м иткә ннә ре ө чен, Дмитрий белә н Безобедовка бик нык гарьлә ндем; бу Безобедовы кайчан олагыр икә н инде дип, сө йлә гә ннә ренә колак салып, икесенә дә ачуым килеп утырдым. Лакей чә й китергә ч, Дмитрийга кырык кат кыстарга туры килде, чө нки базымсыз кунак беренче-икенче стаканнарны эчкә ндә: «Ү зегез эчә р идегез», — дип, кыстатып утыруны тиеш санады. «Бик кү ң елле кунак! Утыр инде шуның белә н! » — дип уйладым мин. Дмитрий, ү зен мә җ бү р итеп булса да, кунагы белә н сү зне ө змә де, берничә тапкыр мине дә ә ң гә мә гә тартмакчы булып караган иде дә, файда чыкмады. Мин чытык йө з белә н, лә м-мим дә шмичә утырдым.

Кресломда салмак кына тирбә нгә н кө йгә, эчемнә н генә Дмитрийга: «Миң а ямансу икә нне берә ү дә сизә кү рмә сен дип елмайган булып кыланасы юк сиң а», —< дидем. Миндә ү земнең дустыма карата акрынлап дошманлык уяна барды, шул бераз кү ң елне юатты. «Менә ахмак, — дип уйладым мин аның турында: —сө екле туганнары белә н кичне кү ң елле уздыра ала иде бит инде югыйсә, кара син, шул хайван белә н утыра бит; хә зер инде вакыт ү теп бара, кунак бү лмә сенә тө шә ргә соң га калырбыз», — дип уйлап, кресло кырыеннан дустыма кү з салдым. Аның утыру кыяфә те дә, кулы да, муены да, бигрә к тә баш арты белә н тезлә ре миң а хә йран да җ ирә нгеч булып кү ренде, һ ә м ул минутта аң а берә р бик зур зарар китерә сем килде.

Менә бер заман Безобедов урыныннан кузгалды, лә кин Дмитрийның шундый кадерле кунакны тиз генә җ ибә рә се килмә де; ул аны кунып китә ргә кыстады. Ә ле ярый Безобедов, риза булмыйча, кайтып китте.

Аны озаткач, Дмитрий бү лмә сенә ә йлә неп керде дә, характерын кү рсә тү енә һ ә м ямансулыктан котылуына сө енеп булса кирә к, ү залдына елмаеп һ ә м кулларын угалап, ара-тирә миң а карангалап, ә рле-бирле йө ренде. Ул миң а тагы да җ ирә нгечрә к булып кү ренде. «Болай авыз ерып йө ренергә ни хакы бар аның? » дип уйладым.

Кө тмә гә ндә ул минем каршыга килеп туктады да:

—- Нә рсә турсаеп утырасың? —- дип сорады.

Мин андый чакларда гадә ттә бирелә торган җ авапны бирдем:

“ Нишлә п турсайыйм ди? Синең менә минем алда да, Безобедов алдында да, ү з-ү зең ә дә кылануың гына бераз гарьлә ндерә.

•—* Тапкансың сү з! Минем беркем алдында да кыланганым юк.

—’ Эчкерсез булырга дигә н кагыйдә безне яхшы хә терлим, сиң а турысын ә йтә м, — дидем мин. — Бу Безобе- довка син дә, минем кебек ү к, җ ирә неп карыйсың. Ә ү зең шул аң гыра, мә гънә сез бә ндә алдында кукраеп утырасың, шуннан тә м табасың.

Юк! Беренчедә н, Безобедов бик ә йбә т кеше...

— Мин ә йтә м: шулай, дим. Кирә к булса ә йтим инде: синең Любовь Сергеевна белә н дуслыгың да шуң а ук корылган. Ул сиң а табынмый гына.

— Юк, дилә р ич инде сиң а.

Мин, эчкерсез сө йлә шү ем белә н аны коралсызландырырга уйлап, бө тен гарьлә нү емне чыгарып салырга тырышып, кызып-кызып сө йли бирдем:

_ Танып торасы юк, мин моны ү земнә н белә м, дидемЛ-Сиң а ә йткә нем бар иде, тагы кабатлыйм: мин ү земә матур сү злә р ә йткә н кешене яратамдыр тө сле кү ренә, тирә нтенрә к уйлап карыйм — чын дуслык юк булып чыга.

Дмитрий, ачуланып, муенын борып галстугын рә тлә п куйды да:

Юк, — диде. е^ Мин яратам икә н, бернинди мактау да, бернинди ачулану да минем тойгымны ү згә ртә алмый.

— Дө рес тү гел. Минем сиң а сө йлә гә нем бар ич инде: папа мине ә шә ке дип атагач, ә ллә ничә кө н дошман кү реп йө рдем, аң а ү лем телә дем. Син дә менә...

_ Ү зең шундый булгач та... Кешене катыштырма.

_ Юкны сө йлисең, — дип кычкырып җ ибә рдем мин, кресломнан сикереп торып, Дмитрийның кү зенә туп-туры карап. —Син миң а абый турында ү зең ә йттең ич; мин хә зер ул сү злә рне искә тө шермим, алай гаделсезлек булыр иде, ү зең сө йлә дең ич... Кем икә нең не бик яхшы белә м инде хә зер...

Шунда мин, аның ү зеннә н ү ткенрә к чә нчергә тырышып, ә йтергә хакым бар дип тапканның барысын да ә йтеп салдым, аның берә ү не дә яратмавын ә йттем. Барын да ә йтеп бетергә ч, бик нык сө ендем, хә тта бу минутта» аның кызган чакта мин ачып салган кимчелеклә рен танымаячагын, — димә к, болай сө йлә п торуның бердә нбер максатына ирешеп булмасын тә мам баштан чыгарганмын. Ул тынычлангач, кимчелеклә рен икърар итә алырдай вакытта бу сү злә рне ә йтергә кө чем җ итмә с иде шул.

Бә хә с кызып, ызгышка ә йлә нде, һ ә м шунда Дмитрий тЫнып калды, аннары икенче бү лмә гә чыгып китте. Мин, сү зне ө змә скә тырышып, аның артң ннан чыгып караган идем дә, ул җ авап бирмә де. Аның кимчелеклә р графасында ярсу дигә н нә рсә барлыгы миң а мә гълү м иде; хә - зер ул ү зен тыярга тырышадыр. Мин аның бө тен расписаниелә ренә лә гънә т укыдым.

Менә бит нигә китерде безне бер-беребезгә кү ң елебез- дә генең барын сө йлә ргә, бер-беребез турында бү тә ннә ргә бер сү з дә ычкындырмаска дигә н кагыйдә без. Эчкерсез-

лек белә н мавыгып, кайвакыт фараз итү не һ ә м хыялны телә к һ ә м хис дип кү рсә тергә маташып, кү ң елдә гене оятсызларча ә йтеп бетерү гә кадә р җ итә идек, — менә хә зер мин ә йткә ннә р дә шундый бер оятсызлык булды; кү ң елдә гене шулай ә йтеп бетерү лә р безне тоташтырган җ еплә рне ныгытмау гына тү гел, киресенчә, хислә ребезне юкка чыгаралар, безне аералар иде; хә зер менә аның горурлыгы юк кына нә рсә не икърар итә ргә дә ирек бирмә де, шуң а кү рә без, кызып китеп, моң арчы бер-беребезнең кулына ү зебез ү к биргә н коралдан файдаландык v ул ү зә к ө згеч корал иде.

XLII бү лек

я ш ь ә н И

Папа Мә скә ү гә кә лә шен алып яң а елдан соң гына кайтырга уйлаган иде, тик ул кө здә н ү к, октябрь аенда ук кайтты — этлә р белә н ау аулау сезоны беткә нне дә кө тмә гә н. Папа ү зе ашыгуының сә бә бен сенатта эше каралырга тиеш булу белә н аң латты; ә Мими сө йлә венә караганда, Авдотья Васильевнага авылда кү ң елсез булып киткә н, Мә скә ү не теленнә н тө шермә гә н, ба-

■ л_ЭрХХ%Т^Га" ’ ^Шуннан " ^{Нде ий} Я эш-' _ni~ ^{Папагызнь}> ярата торган кешемени соң ул? Байга еййм^Га-^{ТеЛӘ И}’ ^яРатам, яратам дип, очраган бер кешегә сө йлә п йө ргә ч тә бит... —ДИП ө стә де Мими, ү зе- «Ә гә п " апагыз кеше кадерен белсә, кайберә ү лә р шулай эшлә р

Кййб₽ п. Т^{П Ә И}Г^{ергә тел}ә гә ндә й, тирә н кө рсенеп куйдьг ' ^{аиберә улә р Авдотья} Васильевнага карата бик ү к адел тү геллә р иде; аның папаны фидакарь сө ю белә н Ï Ï ^ehï ï, ^{Һ ә 1>} һ эр< 5ер^₽кү, ^СӨк“раш“_Н“

⇐ Предыдущая 7 8 9 10 11 12 13 141516 Следующая ⇒