2. Морфологияны оқытудың жеке әдістемелік ұстанымдары: лексика-грамматикалық, парадигматикалық, морфология синтаксистік.

2. Морфологияны оқ ытудың жеке ә дістемелік ұ станымдары: лексика-грамматикалық, парадигматикалық, морфология синтаксистік.

Морфологияны ө ткен кезде ең бірінші сө з қ ұ рамы, сонымен байланысты тү бір, тү бірлі сө здерге ерекше назар аударылады. Сө з қ ұ рамын схема арқ ылы мең герткен ың ғ айлы. «Сө з қ ұ рамындағ ы бө лшектерін: негізін, тү бірін, жалғ ауын, жұ рнағ ын ажыратып ү йренбейінше – оқ ушылар сө з таптарын орфографиялық ережелерді кө п сө здерді мағ ыналарын тү сіне алмайды.

Морфология –сө здерді жеке – жеке қ арастырмайды, оларды белгілі топқ а бө ліп, сол топтардың ә рқ айсысына ортақ грамматикалық белгілерін жә не ө зіне тә н ерекшеліктерін анық тап, сол жө нінде анық тама жасайды.

Морфология - сө з жә не оның грамматикалық кө рсеткіштері туралы ілім. Морфология бө лімінің объектілірі ғ ылыми тұ рғ ыдан жан - жақ ты зерттеліп, нақ тыланғ ан.

3. Ә дебиетті оқ ытуда қ оданылатын талдаудың тү рлері

Кө ркем шығ армағ а талдау жасаудың тө рт тү рлі ә дісін ұ сынады:

-образ бойынша;

-проблемалы;

-тақ ырыптық;

-тұ тас талдау;

Образ бойынша талдау – ежелден келе жатқ ан дә стү рлі ә діс. Ол мектеп тә жірибесінде кө птен қ олданылып келген ә дістердің бірі. Бұ л тә сілдің ұ тымды, кемшілік жағ ы да бар екендігі туралы пікірлер айтылып, талданғ ан.

Ұ тымдылығ ы – оқ ушының назарын адам бейнесіне аударып, кейіпкердің жақ сы мінезін ү лгі етіп, жаман қ асиеттерден жирендіруі. Ал, кемшілігі – мұ ғ алімдерді біржақ тылық қ а ұ рындырып, кейіпкерлер арасындағ ы байланысты, адам образын жан-жақ ты тануғ а кедергі келтіруі. Жалпы бұ л ә дісті қ олданудан қ ашпау керек. Тек қ ана образды томағ а тұ йық алып, бұ рынғ ыдай бір ізді ғ ана, яғ ни жағ ымды, жағ ымсыз деп бағ алаудан аулақ болып, қ азіргі ә дістемелік талапқ а сай жаң аша талдауды қ олдану қ ажет.

Мысалы: «Абай жолы» роман-эпопеясындағ ы кейіпкерлер жү йесін талдаудың ү лгісін былайша береді:

1. Абай мен Қ ұ нанбай.

2. Абай мен жатақ тар.

3. Қ ұ нанбай жә не оның тө ң ірегі.

4. Тоғ жан мен Абай.

5. Абай мен Ә йгерім.

6. Абай мен оның орыс достары.

7. Абай мен Дә рмен.

8. Біржан мен Абай.

9. Абай мен Базаралы.

10. Абай жә не Тә кежан.

11. Кейіпкер жә не табиғ ат.

Проблемалы талдау- ол оқ ушылардың ой-ө рісін кең ейтуге, зердемен қ абылдауғ а, оқ у материалына терең бойлауғ а кө мектеседі. Бұ л ү шін мұ ғ аклім проблемалы ситуация туғ ызу керек. «Проблемалық ситуация – проблемалық талдаудың тү п қ азығ ы» дейді белгілі методист Маранцман. Ал, оны шығ арманың проблематикасынан, ө з ішіндегі қ айшылығ ынан іздеу керек. Осы жерде мұ ғ алімнің білгірлігі, тә жірибесі, шығ арманың ойыв-қ ырына қ анық тығ ы кө мекке келмек. Проблемалы ситуацияны ізденерлік, ойланарлық сипаттағ ы сұ рақ -тапсырма арқ ылы туғ ызуғ а болады, ал ол проблемалы мақ сат қ оя білуден шығ ады.

Тұ тастай немесе толық талдау ә дісі (автор ізімен талдау) – қ азіргі ә дістемедегі ө німді қ олданылып жү рген ә дістердің бірі. Мұ нда талдау шығ арманың сюжеттік желісіне қ арай қ ұ рылады орай қ ұ рылады, тарау-тарау бойынша, шығ армадағ ы оқ иғ алардың ө рбуі бойынша жү ргізіледі. Талдау автор ізімен жү реді. Бұ л ә дістің тиімділігі – кейіпкерлер тағ дырының оқ иғ а дамуы ү стінде терең дей ашылуы, оның бү кіл іс-ә рекеті, қ имыл - қ озғ алысы жан арпалысы, ө мірге кө зқ арасы саралап кө ріуінде. Бұ л ә дістің дұ рыс қ олданылмаса кемшін тұ сы да бар. Ол - жеке тарау, жеке оқ иғ аларды қ уалап кеткендіктен шығ арманың бү тіндігіне, тұ тастығ ына нұ қ сан келтіріп алу. Бірақ ұ тымды қ олданғ ан тә жірибелі мұ ғ алім бұ л қ ателікті жібермейді. Жалпы қ ай ә дісті қ олданғ ан кү нде де шығ арманың эстетикалық біртұ тас қ ұ рам екендігін естен шығ армау керек.

Кө ркем шығ армағ а тақ ырыптық талдау жасауды оқ ыту процесінде пайдалану – ұ тымды ә дістердің бірі болып табылады. Тақ ырыптық талдау ә дісін бағ дарламадағ ы ө тілетін шығ арманың қ айсысына болсын, орайына қ арай қ олдана беруге болады. Бұ рын батырлар жырындағ ы ә йелдер образын жеке-жеке алынып талданылатын. Ал, қ азіргі 9-сыныпқ а арналғ ан «Қ азақ ә дебиеті» оқ улығ ында олар басқ аша беріледі. Мұ нда тақ ырыптық талдау ә дісі бойынша «Жырдағ ы ә йелдер образы» деп талданады.

Емтихан билеті № 22

⇐ Предыдущая 27 28 29 30 313233 34 35 36 Следующая ⇒