2. Морфологияны оқытудың мақсат, міндеттері мен жалпы әдістемелік ұстанымдары

1. Оқ ушылардың дү ниетанымының мә ні мен қ ызметтері. Дү ниетанымның қ ұ рылымы: білім, кө зқ арастар, сенім, идеалдар, ө мірлік ұ станым.

Дү ниетаным – бұ л ақ иқ атты дү ниеге жә не ондағ ы адамның алар орнына, оны қ оршағ ан болмысына жә не ө з-ө зіне қ атынасына деген кө зқ арастар жү йесі, сонымен қ атар, адамдардың осы кө зқ арастар арқ ылы қ алыптасқ ан негізгі ө мірлік ұ станымдары, наным-сенімдері, мақ сат-мұ раттары, таным мен қ ызмет принциптері, қ ұ ндылық бағ ыттары. Дү ниетаным қ оғ амдық жә не жеке адам санасының ұ йтқ ысы болып табылады. Дү ниетанымды қ алыптастыру – тек жеке тұ лғ аның ғ ана емес, сонымен қ атар белгілі бір ә леуметтік топтың, қ оғ амдық таптың жетілуінің елеулі кө рсеткіші.
Болашақ тағ ы болмыс шынайылығ ының тә сілдерін анғ ара отырып, дү ниетаным ө зіне ө мірлік қ ағ идаларды енгізеді, адамдардың іс-ә рекетінің сипаттамасымен байланыстырады.
Дү ниетаным қ оғ амдық сананың жалпы жә не жоғ арғ ы тү рі болып табылады. Ол ө з тү рлеріне тә н бірнеше элементтерден қ алыптасады (философия, ғ ылым, эстетика, мораль, т. б. ) Осылардың ішінде философиялық, ғ ылыми, саяси, адамгершілік жә не эстетикалық кө зқ арастар ү лкен рө л атқ арады.
Философиялық кө зқ арастар мен сенімдер бү кіл дү ниетаным жү йесінің негізін қ ұ райды. Философияның ө зі таным қ ызметтерінің ұ тымды-ұ ғ ымды мә нерін жә не дү ниетаным бағ дарын негіздейді: ол ғ ылыми деректер мен тә жірибе жиынтығ ын теориялық тұ рғ ыда ұ ғ ындырады жә не шындық бейнесін объективті жә не тарихи тұ рғ ыда айқ ындауғ а ұ мтылады.
Ғ ылыми білім дү ниетаным жү йесіне ене отырып, адамды қ оршағ ан ә леуметтік жә не табиғ и орта шындығ ына бағ ыттау мақ сатында, сондай-ақ шындық қ а қ атысты тиімділікке, адасулар мен ескілік кө зқ арастардан арылуғ а қ ызмет етеді.
Дү ниетаным когнетивтік танымдық кө зқ арас тұ рғ ысынан сипатталса, онда ол объективті дү ниені соншалық ты дұ рыс жә не терең бейнелейді, ол шын жә не жалғ ан, ғ ылыми жә не діни, материалистік жә не идеалистік тү рде болуы мү мкін.
Ғ ылыми дү ниетаным объективті нақ ты болып табылады (шынайы, материалистік). Ғ ылыми дү ниетаным дү ниенің ғ ылыми бейнесіне, ғ ылыми талдаулар негізінде жасалғ ан қ орытындылар мен негіздеулерге жә не табиғ и жә не қ оғ амдық қ ұ былыстардың дамуын сипаттайтын, себеп-салдарын теориялық ұ ғ ынуларына сү йенеді.
Ғ ылыми дү ниетаным алдын ала кө рудің, сол жә не одан басқ а да қ ұ былыстардың, процестердің дамуын жә не оларды саналы тү рде басқ аруғ а мү мкіндік береді.
Барлық берілген ғ ылымдарғ а дұ рыс тү сініктемені тек қ ана диалектикалық жә не тарихи материализм береді, яғ ни адамды танымды дұ рыс танып білумен мен ә леуметтік ө мірдің жә не табиғ и қ ұ былыстардың ө згерістерімен қ аруландырады.
Оқ ушылардың дү ниетанымын психологиялық тұ рғ ыдан сыртқ ы дү ниенің оның санасында бейнеленуінің жалпы жү йесі ретінде емес, мең герген ғ ылыми тү сініктер, ө лшем, бағ а жү йесі ретінде, сонымен бірге психикалық іс-ә рекет – ө зінің тә рбиесінде жә не дү ниеге деген ө зінің қ атынасын реттеу ү шін дү ниетанымдық мақ сатта, бұ л бейнелерді пайдалануғ а бағ ытталғ ан – іс-ә рекет пен қ абылдаудың таным операциясы жү йесі ретінде қ арастыру қ ажет.
Г. Е. Занесскийдің пікірінше «Бұ л психикалық іс-ә рекет ерекше. Бұ л ә леуметтік бағ дарлау процесінде «Мен – бейнені» іске асырушы қ ызмет атқ арады. Басқ а ә р тү рлі заттармен салыстырғ анда инвариант бола отырып «дү ниетанымдық » іс-ә рекет, мақ саты, мотвациясына жә не операциялық механизмінің қ ұ рамы бойынша ө зіне тә н ерекшелігі болады. Оны іске асыру ә леуметгік бағ дарлаудағ ы жеке ә дісті қ алыптастыру болып табылады, яғ ни қ оғ амдык тә жірибенің ғ ылыми білімдер жү йесіне белгіленген жә не жеке тү лғ аның ә леуметтік талаптар мен кү тілулеріне, тә рбиесіне мақ сатты тү рде бағ ытталуына сә йкестігін қ амтамасыз етеді.
«Дү ниетанымдық іс-ә рекетгің » қ ызығ ушылығ ы жеке тұ лғ аның саналы тү рде ө мірге, дү ниеге деген ө зінің қ атынасын қ ұ ру қ ажеттілік талаптары жә не оның эмпирикалық немесе эмоциональдық негіздегі ғ ана емес тә ртібі, бірақ ғ ылыми дү ниетаным мазмұ нына сү йенуі болып табылады.
Ә леуметтік бағ дарлаудың ә дісі танымдық ә рекеттердің жалпылау жиынтығ ы деп тү сіну қ ажет, нақ ты қ оғ амдық оқ иғ аларғ а, қ ұ былыстарғ а қ алай қ арау керек екені жайлы мә селердің шешімін қ алай орындау жолдары? Егер ол пайдалы болса, оны мә нді деп ойлауғ а бола ма жә не егер «иә » десең із оны қ андай мақ сатта, қ алай пайдалану керек жә не егер ол зиянды болса қ алай жоюғ а болады?
Дү ниетанымның негізгі қ ызметтері: ақ паратты-бейнелі, бағ дарлы-реттеуші жә не бағ алау болып табылады (И. Ф. Харламов)

2. Морфологияны оқ ытудың мақ сат, міндеттері мен жалпы ә дістемелік ұ станымдары

Морфология – грамматиканың ү лкен саласы, сондық тан ол қ амтитын мә селелердің барлығ ы тіл дамытуғ а қ атысты. Ө йткені морфологияның нысандары – олардың тілде қ олданылу заң дылық тарының қ орытындысы. Тіл дамыту сө йлеуде тіл заң дылық тарын дұ рыс сақ тап, тіліміздің морфологиялық заң дылық тары бойынша сө йлеуді қ алыптастыруды кө здейді. Сондық тан тіл дамыту жұ мысы грамматикалық заң дылық тармен байланысты жү ргізілуі тиіс. Морфологияны оқ ытуда студенттер тілін дамыту жұ мыстарында сө з мағ ыналары, сө з тіркесі, сө йлем, мә тін туралы тіл білімінің дә лелденген тұ жырымдары басты рө л атқ арады. Осығ ан орай морфологиялық тұ лғ аларды студент тілін дамыту мақ сатына сай сө йлеу тә жірибесінде қ олдануғ а септігі тиер білім мазмұ нын нақ тылау кө зделді. Студенттер тілін морфологияны оқ ыту арқ ылы дамытуда олардың сө з мағ ыналарын жетік біліп, сө йлеу кезінде дұ рыс пайдалануғ а дағ дыландыру, сө здік қ орларын байыту – ең басты жұ мыс. Сондық тан морфологияны оқ ыту арқ ылы тіл дамытуда лексикология ғ ылымының жетістіктері басшылық қ а алынды.
Морфологияны оқ ыту арқ ылы оқ ушығ а сө здердің грамматикалық мағ ынасы, сө з таптардың ө зара байланыстылығ ының мә ні тү сіндіріледі. Сө з таптарының ерекшеліктері, сө з табына жататын сө здердің сө йлемдегі қ ызметі ө мірмен байланыстырылады. Мұ ғ алім қ ұ рғ ақ ережені оқ ушығ а жаттатудың зиян екенін естен шығ армау керек. Жаттанды нә рсенің кө пке бармай тез ұ мытылып қ алатыны ә сте анық. Оқ ушының сө з таптарының қ ызметі, олардың орын тә ртібі, тү рленуі мен ө згеруі туралы жү йелі білім алуы шарт.

⇐ Предыдущая 22 23 24 25 262728 29 30 31 Следующая ⇒