1. Әлемнің екінші ұстазы Әбу Насыр әл-Фарабидің (870-950 ж.ж.) педагогикалық тұжырымдамасы

Ә лемнің екінші ұ стазы Ә бу Насыр ә л-Фарабидің (870-950) педагогикалық тұ жырымдамасы «Қ айырымды қ ала тұ рғ ындарының кө зқ арастары» трактатында қ айырымды қ оғ амды тә рбиелеу мен бақ ытқ а жетудің жолдары. Ә л-Фарабидің қ айырымды жә не қ айырымсыз қ алалар туралы ілімі тү п-тамырымен Платон жә не Аристотельдің мінсіз мемлекет жә не мемлекет тү рлері туралы ілімінен бастау алады. Платон ө зінің «Мемлекет» деген шығ армасында мінсіз қ аланың қ ұ рылымы туралы ойын білдірген. Ә л-Фарабидің «Қ айырымды қ ала тұ рғ ындарының кө зқ арастары жайындағ ы трактаты» – ойшыл дү ниетанымының мазмұ нды арналарының бірі. Трактатта ізгілікті қ оғ ам болмысының негізгі тетіктері мен қ ажетті шарттары туралы жан-жақ ты талданып, зерделенеді. Мә селен, адамның табиғ атынан кө мекті қ ажетсініп, қ оғ ам қ ұ руғ а бейілді екенін жә не қ оғ амның тү рлері кө птігін айтады. Себебі, ә рбір адамның тіршілік етуі мен кемелділікке жетуі ү шін қ андайда болмасын қ ауым керек. Ә л-Фарабидің пікірінше, «қ айырымды қ ала» идеал болып табылады. Бұ л – қ айырымды билеуші басқ арғ ан феодалдық қ ала. Оғ ан ө зінің мақ сатына сә йкес ә рекет ететін басқ арушы шенеуніктер мен сол шенеуніктердің мақ сатын жү зеге асыратын келесі рангілі шенеуніктер кө мектеседі, осылайша қ оғ амның тө мен қ абаттарына дейін. Жалпы, адам қ оғ амдастығ ын философ екі тү рге бө ліп кө рсетеді: толық жә не толық емес. Толық қ оғ амдастық тың ө зін ү ш тү рге бө лген: ү лкен, орташа, кіші. Ү лкен қ оғ амдастық деген – ол бү кіл жерді мекендеуші барлық адамдардың жалпы қ оғ амдастығ ы деп кө рсетеді. Ал орташа қ оғ амдастық дегеніміз – белгілі бір халық ретіндегі қ оғ ам дейді, кіші қ оғ амдастық – белгілі бір қ ала ретінде кө рсетілген. Толық емес қ оғ амдастық қ а келер болсақ, ә л-Фараби оларды тө ртке бө ліп қ арастырғ ан. Олар: квартал, кө ше, ү й жә не ауыл. Соң ғ ысы қ ала қ ұ рамына кірмегенімен, ол қ алағ а қ ызмет кө рсетуші толық емес қ оғ ам болып табылады. Жоғ ары дең гейдегі игілікке адам ең бірінші ретте қ алада ғ ана қ ол жеткізе алады деп кө рсеткен. Кез келген нә рсеге шынайы таң дау жасап, талаптанып жетуге болады дейді. Ә рбір тұ рғ ыны бақ ытқ а жету жолында бір-біріне кө мектесетін қ айырымды қ ала деп тү сіндіріледі. Сол сияқ ты қ айырымды қ ала, қ айырымды тұ рғ ындар болады дейді. Ә л-Фараби трактатында былай деді: Адам толығ ымен жетілуі ү шін ол кө птеген мә селелерден тә уелді болады. Себебі, ол барлық қ ажетті нә рселерді жалғ ыз ө зі жасай алмайды ә рі қ ол жеткізе алмайды дейді. Сондық тан адам ө зінен басқ а да адамдардың қ оғ амдастығ ында ө мір сү руі керек жә не сонда ғ ана ол толық жетіліп, бақ ытқ а қ ол жеткізе алады дейді. Бірақ ол басқ а адамдарғ а қ атысты да қ оғ амдастық тың қ ұ раушысы болып табылады. Осылайша, қ оғ амдастық тың ә рбір мү шесінің іс-ә рекеті оның ә рбір мү шесіне қ ажетті нә рселердің барлығ ын тауып береді дейді. Қ ауым адамдары бір-біріне кө мек кө рсетулері арқ ылы ғ ана кемелділікке жетіп, тыныштығ ын сақ тайды жә не ү йлесімді ө мір сү реді. Бірақ олардың барлығ ы толық мә нге ие бола алмайды жә не қ оғ амның да тү рлері кө п. Ойшыл толық мә нді қ оғ амды ү шке бө леді: ұ лы, орташа, шағ ын жә не оларды барша адамзат баласы қ оғ амдарының тұ тас жиынтығ ы дейді. Игілік пен кемелділік дә режесіне ең бірінші қ ала жетпек.

2. Қ азақ тілін оқ ыту ә дістемесі, тарихи қ алыптасу жә не даму жолдары

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒