2. Қазақ тілін оқыту әдістемесінің әдіснамалық-теориялық негіздері, оның басқа ғылымдармен байланысы

Емтихан билеті № 1

1. Тә рбиені ұ йымдастыру формалары мен тә сілдері

Тә рбие тә сілі – тә рбие ә дісінің жеке бір бө лігі. Ал нақ тылы жағ дайда тә рбие тә сілі, тә рбие ә дісінің ә рекетін, қ ажеттілігін, тә рбиелік мә нін айқ ындайды.

Педагогикалық процесс барысында тә рбие тә сілі тә рбие ә дісіне тә уелді болады. Мә селен, бірінші сыныпе оқ ушысына мұ ғ алім мінез – қ ұ лық ережесін, жолдастарымен қ арым – қ атынас жасау ережесін, ү йде, мектепте, қ оғ амдық орындарда ө зін тә рбиелі ұ стау ережесін ү йрету керек. Мұ ғ алім бірінші кү нен – ақ мектеп, сынып, парта, кітап, коридор, басқ ыш, спорт зал, т. б. таныстырып, пайдалану, жү ру, шығ у, отыру, т. б. ережелерді ү йрете бастайды. Ә р оқ ушы мұ ны ә ртү рлі орындайды. Нақ тылы педагогикалық ситуация болғ ан жағ дайда тә рбие ә дісі мен тә сілі бірін – бірі алмастыра алады.

Кейбір педагогикалық мә селені шешуде тә рбие тә сілін тә рбие ә дісі ретінде қ олдануғ а болады.

Мә селен, ә ң гіме – ол адамның кө зқ арасы мен сенімін қ алыптастыру ә дісінің негізгі бір қ ұ рамды бө лігі болып есептеледі. Сонымен бірге ү йрету, жаттығ у ә дістерін жү зеге асырудың кейбір кезең дерінде ә ң гіме методикалық тә сіл ретінде қ олданылады.

Тә рбие ә дісінің ө з алдында жеке бір бө лігіне тә рбие қ ұ ралдары жатады.

Тә рбие қ ұ ралдарына ә р салалы іс - ә рекет тү рлері (ойын, оқ у, ең бек, ө нер, спорт, т. б. ) сонымен қ атар педагогикалық жұ мысқ а қ ажетті материалдық жә не рухани шығ армалар, заттар жиынтығ ы (кө рнекті қ ұ ралдар, саяси, кө ркем жә не кө пшілікке арналғ ан ғ ылыми ә дебиеттер, бейнелеу ө нері, музыкалық шығ армалар, кө пшілік ақ парат қ ұ ралдары т. б. ) жатады.

2. Қ азақ тілін оқ ыту ә дістемесінің ә діснамалық -теориялық негіздері, оның басқ а ғ ылымдармен байланысы

Тіл білімімен байланысы. Қ азақ тілін оқ ыту ә дістемесінің зерттейтін басты нысаны оқ ушыларғ а тілді мең герту болғ андық тан, ол ең алдымен тіл біліміне арқ а сү йейді. Ө йткені мектепте қ азақ тілі пә нінен ө тілетін материал тіл білімі ғ ылымының негізінде белгіленеді. Яғ ни қ азақ тілі пә нінің мектепте оқ ытылуы мазмұ нын анық тау ә дістемесінің міндеті болса, бұ л міндетті шешуде ол тіл білімінің мағ лұ маттарына сү йенеді. Атап айтқ анда, фонетиканы оқ ыту ә дістемесі, лексиканы оқ ыту ә дістемесі т. с. с. аталудың ө зі тікелей қ азақ тіл білімі салаларының атаулары екені ө з-ө зінен тү сінікті. Сондай-ақ, мысалы, фонетикалық, морфологиялық, синтаксистік талдаулар - ә дістемелік тә сілдер, ал бұ л атаулардың ө здері жә не мазмұ ны тіл біліміне тә н. Ендеше қ азақ тілін оқ ыту ә дістемесі ө зінің бұ дан былайғ ы даму барысында тек педагогикалық қ ана емес, белгілі дә режеде тіл білімдік ғ ылым болып та қ алыптасуда. Мысалы, тіл білімінен берілетін фонетикалық мағ лұ маттар дыбыстарды дұ рыс айту, жазу, дұ рыс сө йлеу, мә нерлеп оқ уғ а, емлеге ү йрету сияқ ты ә дістемелік мә селелермен тығ ыз байланысты іске асырылады.
Ендеше ә дістемелік негізде мектеп грамматикасы мен ғ ылыми грамматика бір-бірімен тығ ыз байланысты, тіпті біртұ тас деуге де болады.
Педагогикамен байланысы. Жалпы тұ рғ ыда педагогика жас ұ рпақ тарғ а білім, тә рбие берудің мә ні, мақ саты, мазмұ ны, ә дістері, қ ұ ралдары мен ұ йымдастыру тү рлері туралы ғ ылым ретінде сипатталады. Дидактика педагогиканың маң ызды бір бө лігі - оқ ытудың жалпы теориясы ретінде қ азақ тілі ә дістемесінің негізі болып табылады. Ә дістеме дидактика ұ сынғ ан оқ ыту принциптеріне, оқ ыту ә дістерінің теориясына сү йенеді. Мектепте қ азақ тілін оқ ыту барысында ұ рпақ тә рбиелеу проблемаларын талдап-шешуге қ атысады, қ азақ тілі сабақ тарында берілетін тә рбиенің жолдарын (бұ л тә рбиеге мазмұ ны сә йкес материалды, мысалдарды сұ рыптау, кө ркем шығ арма материалын пайдалану т. б. ) тіл қ ұ ралдары арқ ылы іске асыруды жан-жақ ты қ арастырады.
Психологиямен байланысы. Психология оқ ушының психологиялық ерекшеліктерін сипаттайды: жоғ ары жү йке жү йесінің қ ызметі туралы ілімге сү йене отырып, ол оқ ытудың ә дісі мен тә сілін психологиялық тұ рғ ыда дә лелдеуге кө мектеседі. Сө йтіп қ азақ тілін оқ ытуғ а байланысты ә дістемелік мә селелерді дұ рыс тү сініп, практика жү зінде шешуге мү мкіндік береді.
Мұ ғ алім ө зінің ә рбір оқ ушысын, оның психикасын, материалды қ абылдау жә не есінде сақ тау дағ дыларының дә режесін білуге жағ дай жасайды, оқ ушыларды жү йелі зерттейтін ә дістермен қ аруландырады Оқ ушының психологиясын білмей тұ рып, қ азақ тілі ә дістемесі ұ сынғ ан ә дістер мен тә сілдерді тиімді пайдалану мү мкін емес. Бұ л ә дістер мен тә сілдер оқ ушылардың жеке басының ерекшеліктерін, ойлау қ абілетінің даму процесін, жалпы жетілуін есепке алмайынша, мақ сатқ а жете алмайды.

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒