16. И. Шумпетердің «Демократияның жаңа теориясы».

16. И. Шумпетердің «Демократияның жаң а теориясы».

Иозеф Шумпетер (1883-1950) демократияның “Шумпетерлік” теориясын жасады. Шумпетердің ойынша, демократияның ойдағ ыдай жұ мыс істеуі ү шін тө рт жағ дай қ ажет:

1. Маң ызды мемлекеттік қ ызметтерге сайлауғ а болатын айтарлық тай билікті, маман ө кілдері тобы болу тиіс.

2. Саяси органдар халық жақ сы қ абылдап, оларғ а ө з кө зқ арастарын айта алатын шешімдер қ абылдауы керек.

3. Жауапкершілікті толық сезінетін, қ ызмет орнының абыройын жоғ ары бағ алайтын дайындығ ы бар жақ сы ұ йымдасқ ан бюрократия болуы керек.

4. Демократиялық ө зін-ө зі бақ ылау болғ аны ө те маң ызды. Мұ нда топ ө кілдері қ андай мә селе болмасын халық мү ддесін бірінші орынғ а қ оюы керек.

17. Р. Дальдің плюралистік демократия теориясы.

Плюралистік теорияның ө кілдері (Д. Трумен, Р. Даль) саяси элитағ а

жақ ындығ ына қ арамастан, тү рлі саяси акторлар, жалпы бә секе негізінде,

саяси ү деріске ық пал ете алады деп есептейді. [2]

Элитистік теорияның кү шті жағ ынан оның шынайылығ ы жатады.

Негізіне келетін болсақ, салыстырмалы саяси тұ рақ тылық, кезінде билікке

иеленген субъектілерге қ ол жеткізе алу, саяси ү деріске ық пал етудің

мү мкіндігін жоғ арылатады.

Бірақ, кө лемді ө згерістер жағ дайында, ә сіресе мемлекеттің саяси

модернизациялану бағ ытында, саяси акторлардың ық пал етуін бағ алау ү шін

плюралистік теория аса парапар болып келеді. Алайда, плюралистік

теорияның ә мбебаптылығ ы оның кем жағ ына жатады. «Плюралистер» саяси

модернизациялану ү дерісіне қ атысқ ан барлық акторлардың саяси шешімге

ық пал ету мү мкіндіктерін тең естіріп жібереді. Ал саяси тә жірибе керісінше

қ ұ былысты дә лелдейді: саяси акторлардың ық пал ету мү мкіндіктері тең емес

жә не олар тек қ ана жағ дайғ а ғ ана тә уелді емес, сонымен қ атар олар қ олданып

жү рген ресурстарына да байланысты. Мысалы, сараптамалық орталық тардың

ө зіндік экспертті (интеллектуалды) ресурстары саяси жү йеде ерекше орынды

иеленуге мү мкіндік береді.

Плюралистік демократия халық тың қ арапайым топтарын билікке тартуды жә не қ атыстыруды мақ сат тұ тты. Ө неркә сіпті жә не шаруашылық тың басқ а да салаларын басқ аруғ а ең бекші бұ қ ара тікелей араласуғ а тиісті. Демократия мә ні аз санды билеуші топпен бизнес элитаның емес бұ қ ара халық тың ә леуметтік жә не саяси қ ұ қ ық тарын қ орғ ауда деп есептеді американ саясаттанушылары Э. Хейвуд жә не Р. А. Даль. Олардың пікірінше биліктің бір қ олда шоғ ырлануы қ ауіпті. Сол себепті жергілікті жерлерде ө здерінің мә селелерін шешуге қ абілетті билік болуы керек. Территориялық биліктің дұ рыс қ ызмет етуін кә сіподақ тар мен саяси партиялар ойдағ ыдай бақ ылай алады. Билік шеттен тыс шоғ ырланбай тү рлі ұ йымдық қ ұ рылымғ а бө лінгені жақ сы. Сонда ғ ана елдегі тү рлі ә леуметтік топтардың мү дделері қ орғ алады. Плюралистік демократия демократия ұ йымдарының институтционализациялануына ә келеді. Сонда ғ ана демократия толық қ анды саяси жү йе ретінде жұ мыс жасайды деп есептейді демократия эволюциясын зерттеуші сарапшылар.

⇐ Предыдущая 8 9 10 11 121314 15 16 17 Следующая ⇒