21. Саясаттың табиғатын анықтаудағы негізгі тәсілдер.

20. ХХ ғ асырдың басындағ ы қ азақ либералды интеллигенциясының саяси кө зқ арастары (Ә. Бө кейханов, А. Байтұ рсынов, М. Дулатов).

Ә. Бө кейханов, А. Байтұ рсынұ лы мен М. Дулатұ лы бастағ ан бұ л топ ұ лттық қ ұ ндылық тарды қ орғ ау жә не негізгі мақ сат-міндеттерді анық тау тұ рғ ысынан халық ағ арту ісін негізгі мұ рат ретінде алғ а тартты. Газет-журнал жә не кітап бастыру ісі қ олғ а алынды. Заман сұ ранысына жауап реакция ретінде ө мірге қ азақ ұ лтшылдығ ы келді. Бұ л сыртқ ы экспансияғ а қ арсы жә не оны тоқ татуды кө здейтін, сондай-ақ ұ лттық қ ұ ндылық тарды қ орғ ау жә не оларды жаң ғ ырту ұ станымындағ ы ұ лтшылдық болатын. Ұ лттық кү рестің негізгі идеялық тіректері қ азақ жерінің тұ тастығ ын сақ тау, ұ лттық мемлекеттілікті қ алпына келтіру, ана тіліне негізделген білім жү йесін қ алыптастыру сияқ ты ұ ғ ымдардан тұ рды.

Алаш партиясының жетекшілері

1916 жылғ ы кө теріліс ресейлік биліктің терең дағ дарысқ а келіп тірелгендігін, қ азақ халқ ының отарлық езгіге қ арсы шығ уғ а ә зір тұ рғ андығ ын кө рсетті. Ал 1917 жылдың кү зінде Алаш партиясының ө мірге келуі, осы жылдың соң ына карай Тү ркістан (Қ оқ анда) жә не Алаш (Орынборда) автономияларын қ ұ ру туралы шешімдердің қ абылдануы ұ лт-азаттық қ озғ алысының империядағ ы басқ а да азаттық ү шін кү ресуші кү штермен бірлікте жү ргізген қ ызметінің басты нә тижелері болды.

Ұ лт-азаттық кү рестің келесі ү шінші кезең і — Кең естік билік жағ дайында жү рді. Жер мә селесінің толық шешімін таппауы, ішкі Ресейден қ азақ жеріне қ оныс аударудың толастамауы, ө неркә сіптің шикізаттық сипат алуы, орыстандыру ү дерісі, қ азақ ұ лтының ө зін- ө зі мемлекеттік басқ ару ү мітінің ақ талмауы азаттық ү шін қ озғ алыстың жаң а мазмұ н алуына негіз болды. Т. Рысқ ұ лов, С. Сә дуақ асов, С. Қ ожанов, Ж. Мың баев жә не басқ а белсенді қ айраткерлерден тұ рғ ан саяси топ, Ф. Голощекин айтқ андай, алашшыл элитаның келесі екінші «жаң а буыны» болатын. Бұ л буын ө зінің бар кү ш-жігерін кең естік автономияғ а ұ лттық мазмұ н беруге жұ мсады. Империялық кү штер олардың бұ л қ ызметін саналы тү рде бұ рмалап, «буржуазиялық ұ лтшылдық тың » немесе «ұ лтшыл шектеуліктің » кө рінісі ретінде бағ алады.

XX ғ асырдың 20—30-жылдары мемлекет тарапынан тынымсыз жү ргізілген саяси қ уғ ын-сү ргін алашшыл ұ лт зиялыларының аталғ ан екі буынын да жойды. 20—30-жылдар аралығ ында кү штеп ұ жымдастыруғ а қ арсылық ретінде кө рінген 372 шаруалар кө терілісі саяси жетекшісіз қ алғ ан бұ қ ара халық тың зорлық шыл саяси жү йеге кө рсеткен ашық қ арсылығ ы болды.

21. Саясаттың табиғ атын анық таудағ ы негізгі тә сілдер.

Саясаттануда саясат категориялары ерекше орын алады. Саясат келесі тү рде анық талады: Саясат – бұ л барлық қ оғ амдық келелі мә селелердің ежектелетін, ұ лттардың, ә леуметтік, қ абаттардың, ә ртү рлі топтардың қ ызығ улығ ына сә йкес қ оғ ам ө мірмең дігінің бағ дарламасы жасалатын, ә леуметтік – саяси топталдын қ оғ ам ө мірінің ауқ имы.

Қ оғ амдық жү йенің сақ тауы мен дамуы мақ сатында қ ұ ндық тарды бө ліну қ алыбы жә не ә дістер: жайында нақ ты шешімдер қ абылданады.

Саясаттың пайда болуы жайында ең алғ ышқ ы тү сініктемелер кө не шығ ыс ойшындарының кө з қ арасы.

Олардың ә ртү рлі мемлекеттердегі ө мірді тү сіндіру негіздері:

1. Теологиялық (діни) бағ ыт. Ә р елдердің дамысың ә р тү рлі монархтардың басқ аруын қ ұ дайдың жазуы деп тү сіндіреді.

2. Геосаяси бағ ыт. Ә р елдердің дамысын ә р тү рлі монархтардың басқ аруын табиғ ат жағ дайларымен елбасшысының жеке мінезімен тү сіндіріледі бұ л қ ө зқ арасын қ арағ анда саясат ө зен, кө п табиғ и қ азба байлық тар мен басқ арушының денсаулығ а жә не бейміне жә не т. б. байлынысты болды.

Натурастикалық позицияларғ а қ арама-қ арсы саясатты ә леуметтік қ атынастардан шығ артын ә леуметтік позиция бар.

Марксизде ол оның кө рсетілген.

Саясат класстық категория болып табылады жә не бір классты басқ а класстардың қ ажеттігі арқ ысы іске асырудан марксизм жығ ады.

Қ азіргі заманғ ы қ оғ амды саясат бірқ атар функциялар атқ арады жә не бірқ атар мә селелерді шешеді.

1. Қ оғ амның қ абаттары мен топтарының ерекше қ ызығ ушылық тарын кө рсету.

2. Туындағ ан қ айшылық тарды рационализациялау жә не оны мемлекет пен азаматтарының ө ркениетті диалогы ағ ылына бағ ыттау.

3. Тұ рғ ылық ты жердігі тү рлі адам қ ызығ ушылық тарына байланысты кү ш қ олдану арқ ылы саяси процесстерді басқ ару жә не жетекшілікке алу.

4. Саяси дамудың тіліділігін қ амтамасыз ету.

Саясат қ оғ амдық ө мірдің басқ а да салаларымен тығ ыз байланысты жә не бұ л салаларғ а тү рлі жезгін тигізе алады:

1. позитивті ә сер (ә сер ету) салалар гү лденіп, дамыды.

2. Негативті. Салалар басылып, қ ұ рдымғ а кетеді.

3. Нейтралды ә діс. Салаларғ а араласпау

⇐ Предыдущая 11 12 13 14 151617 18 19 20 Следующая ⇒