13. Марксизмнің саяси тұжырымдамасы.

13. Марксизмнің саяси тұ жырымдамасы.

19 ғ асырдың бірінші жартысында капиталистік ө ндіріс ә дісінің қ арқ ынды дамуы, буржуазиялық қ оғ амның тап қ айшылық тарының шиеленісуі, пролетариаттың тез ө суі жә не оның тарихи кү рес майданына шығ уы марксизм теориясын тудырды. Карл Маркс(1818-1883) философия мен саяси экономия саласында 2 жаналық жасады. 1-ші – тарихты материалистік тұ рғ ыдан тү сіну. 2-ші – капиталистік қ анаудың сырын ә шкерелеген қ осымша қ ұ н туралы ілім болды. Маркс пен Энгельс капитализмнің орнына социализм келеді, ол міндетті орындайтын қ оғ амдық кү ш – жұ мысшы табы деп ү йретті. Себебі, пролетариат – буржуазиялық қ оғ амның ең революцияшыл, ең ұ йымдаскан, ең саналы жә не иньернационалдық табы. Олар пролетариат ө зінің меншікті саяси партиясы – Коммунистер партиясы болуғ а тиіс, ол жұ мысшы қ озғ алысына басшылық жасауғ а тиіс деген қ ағ иданы негіздеді. Маркс пен Энгельстің ізбасары Ленин болды. Ленин Маркс пен Энгельс жасағ ан социалистік революция теориясын дамытты. Буржуазиялық -демократиялық революцияның социалистік ревалюция ұ ласуын негіздеді. Пролетариат диктатурасының мемлекеттік тү рі ретінде Кең естерді ашты. Ол социализм орнатуда пролетарлық мемлекеттің рө лін айқ ындап, ө тпелі дә уірдегі тап кү ресінің ерекшеліктерін кө рсетті. марксизм-ленинизм коммунизм кезінде мемлекет, саясат болмайды деп ұ қ ты.

14. ХІХ ғ асырдағ ы саяси ойлар (Г. Спенсер, Л. Гумплович).

Герберт Спенсер (1820-1903 ж. ж. ) - ағ ылшын философы, ә леуметтанушысы, психологы жә не инженер, ә леуметтанудың негізін қ алаушынардың бірі, ә леуметтанудағ ы эволюционизмнің классигі. 1820 жылы Англияның Дерби деген шағ ын каласында мектеп мұ ғ алімінің отбасында дү ниеге келді. Денсаулығ ының ә лсіздігінен 13 жаска дейін мектепке бармағ ан. Спенсер ө з ө мірінің кө п бө лігін тұ рлі академиялык жә не ресми қ ызметтерден бас тарткан тә уелсіз ғ алым жә не публицист ретінде ө ткізеді. Ең бектер жазуғ а дейін ол теміржолда инженербақ ылаушы болып (1837 - 1846), " Экономист" журналының екінші редакторы (1848 жылдан бастап) болып қ ызмет аткарды, саяси ө мірге араласуғ а тырысты. Спенсердің басты ең бегі — " Синтетикалық философия" жү йесінің он томы, ол теориялық жаратылыстану мен қ оғ амдық ғ ылымдарды ортақ эволюциялық идеямен біріктіре отырып, мыналарды қ амтьщы: " Негізгі бастамалар" (1862, болмыстың алғ ашқ ы принциптері туралы кітап), " Биологияның негіздемелері" (1864 - 1867), " Психология негіздемелері" (1879 - 1893), " Ә леуметтану негіздемелері (3 томдык, 1876 — 1896). Баска да аса маң ызды ә леуметтану ең бектері — " Ә леуметтік статика" (1850) жә не " Ә леуметтану зерттеу пә ні ретінде" (1873). Спенсер ө зінің теориясывда эволюциялық сатылардьщ сызық тық емес тұ жырымдамасын бейнелейді. Ол прогресті қ оғ ам кү рделілігінің дө режесімен ө лшемек болды. Адамзат қ оғ амы дамуының ортақ ү рдісі С. бойынша қ арапайым бө лінбеген тұ тастық тан кү рделі гетерогенді қ ұ рынымдарғ а ө ту қ озғ алысы болды, мү ң да неғ ү рлым маманданғ ан бү тіннің бө лшектері ө зара байланыса отырып жеке-жеке салаларғ а бө лініп кетеді. Спенсердің айтуынша, қ оғ амньщ дамуы барысында бір ә леуметтік институттар орындағ ан ә леуметтік іс-ә рекеттер кешені ендігі жерде жаң адан пайда болғ ан немесе бү рыннан бар институттар арасында бө лінеді. Саралану қ оғ амның ө ртұ рлі бө лшектерінің ү демелі мамандануын білдіреді де, қ оғ ам ішіндегі гетерогең цікті кө бейте тү седі. Мә селен, бұ рың ғ ы заманда отбасы репродуқ тивті, экономикалық, қ ұ рылымдық жә не аздап саяси функциялар аткзрды. Алайда қ оғ ам дамығ ан сайын, бұ рындары бір ғ ана ә леуметтік институт — отбасы атқ арғ ан ә леуметтік іс-ә рекеттер кешені ең дігі жерде баска институттар арасында бө ліске тү седі. қ алай дегенмен де, қ азіргі қ оғ амдарда Жұ мыс пен білімнің мамандандырынғ ан институттары отбасынан тыс дамуда. Сонымен, Спенсер эволюция деп аталғ ан процеске мынадай жалпы анық тама береді. Эволюция дегеніміз — қ озғ алыстың тармақ талуымен қ оса жү ретін жә не оның барысында зат белгісіз, байланыссыз ә ртектілік кү йінен белтілі, ө зара байланыскзн ә ртеқ ті кү йге ә сер ететін заттар интеграциясы, ол зат сақ тағ ан қ озғ алыс дә л осындай ө згерісті бастан кешіреді. Спенсер бірінші тә сілді — органикалық ү қ састық ты дә йекті тұ рде жақ тады. Бұ л оның позитивистік ұ станымынан туғ ан еді. Қ оғ амды ағ заның ерекше тұ рі деп карастыратынын айта келіп Спенсер бынай деп мә лімдейді: " Біз қ оғ амды ерекше мә н ретінде карастыруғ а кү қ ынымыз; себебі ол дискретті бірліктерден қ ұ ралса да, ә р қ оғ амньщ алып отырғ ан орны шең беріндегі жалпы ұ қ састық тарды ғ асырлар бойы жә не тұ тас ұ рпақ тарда сақ тау олардың кү рғ ан агрегатыньщ белтілі бір нақ тылығ ын корсетеді".

⇐ Предыдущая 6 7 8 9 101112 13 14 15 Следующая ⇒