10. Николло Макиавеллидің саяси көзқарастары.

10. Николло Макиавеллидің саяси кө зқ арастары.

Қ айта ө рлеу дә уірінің кө рнекті ө кілі буржуазиялық саяси ғ ылымның негізін салушы Никколо Макиавелли (1469-1527) болды. Оның атақ ты шығ армалары «Патша», «Тит Ливийдің бірінші онкү ндігі жө нінде ойлар», «Флоренцияның тарихы». Макиавелли діни кө зқ арасқ а қ арсы болды. Шындық тың белгісі сенім емес, тә жірибе деп білді. Ол мемлекет деген атауды ғ ылымғ а, ә дебиетке бірінші боп кіргізді. Мемлекетті билік жү ргізуші мен оғ ан бағ ыныштылардың қ арым-қ атынасы деп ұ қ ты. Ол республикалық мемлекетті, еркіндікті, тең дікті қ алады. Мемлекет ерікті болса ғ ана қ уатты, абыройлы бола алады. Патша рақ ымсыз, сараң, опасыз, қ аһ ар болмай, қ айырымды, адал, қ амқ оршыл, мырза болуғ а тырысуы керек. Бірақ елдің бірлігі мен қ ол астындағ ы адамдардың берілгендігіне келгенде, Макиавелли ә ділдік пен адамгершілік емес, алғ а қ ойғ ан саяси мақ сат тұ рғ ысынан қ арады. Ол мақ сатқ а жету ү шін амал, айланың қ ай тү рін болса да қ олдануғ а кең ес берді. Мемлекеттің басын қ осып, жаң арту ү шін сө зге тү сінбейтін кертартпалармен кү ресте жауыздық пен кү шті пайдалануғ а болады. Қ аталдық ө зің е бағ ыныштылардың пайдасы ү шін бір-ақ рет қ олданылуы керек. Бірақ Макиавеллидің бұ л ескертпесі кө п жағ дайда еске алынбай, «мақ сат ә діс, тә сілді ақ тайды» деген қ ағ ида кейін макиавиллизм деген атпен тарап кетті. Қ айбір жауыз патшалар Макиавелли де қ аталдық ты қ олдағ ан деп, ө здерінің қ ара ниеттерін ақ тағ ылары келеді.

11. Шарль Монтескьенің саяси кө зқ арастары.

Георгафиялық ортаның саясатқ а ық пал етуі туралы ертедегі ойшылдар Гиппократ, Аристотельдер атап айтқ ан болатын. Алайда оны теориялық тү рде негіздеген француз ойшылы Ж. Боден (1529-1596) болды. Оның идеясын одан ә рі дамытқ ан сол елдің философы Ш. Монтескье (1689-1755). Оның ойынша, географиялық орта, ә сіресе климат халық тың рухын, мемлекеттің қ ұ рылыс тү рін, қ оғ амдық қ ұ рылыстың сыр-сипатын айқ ындап, саясатында шешуші рө л атқ арады. Ал Оксфорд университетінің профессоры Маккиндер ХХ ғ асырдың басында тең ізге шығ ар жолы жоқ мемлекеттер даму жағ ынан артта қ алады деді. Ол дү ниені қ ұ рылық тық жә не тең іздік кү штер деп екіге бө лді. Қ алай болса да, бү гінгі таң да елдің географиялық жағ дайы оның сыртқ ы саясатын қ алыптастыруғ а ә сер ететіндігі даусыз.

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8910 11 12 13 Следующая ⇒