6. Аристотельдің саяси көзқарастары.

Ертедегі гректердің саяси ой-пікірлерін одан ә рі дамытып, фә лсафасын шың ына жеткізген ұ лы ойшыл Аристотель (б. з. б. 384-322) болды. Ол 17 жасында аты шық қ ан Платон академиясын іздеп келіп оқ уғ а тү седі. Оны ү здік бітірген соң 20 жыл бойы сонда ұ стаздық етті. Платон дү ние салғ ан соң біраз елдерді аралады. Б. з. б. 342-340 жылдары Македония патшасы ІІ Филиптің шақ ыруымен оның баласы, болашақ император Ескендірді (Александр Македонскийді) оқ ытып, тә рбиеледі. Кейін Афинығ а оралып, ө з мектебін (лицейді) ашты. Осында ол бірінші рет саяси ғ ылымды пә н ретінде кіргізіп, ө зі сабақ берді. Аристотельді саясаттанудың ә кесі дейтіні содан. Саясаттануғ а қ атысты «Саясат», «Афиналық полития», «Этика», «Риторика» деген ең бектері бар. Аристотель саясатқ а кең мағ ына берді. Оғ ан этиканы да, экономиканы да енгізді. Саясатты адам мен мемлекеттің жоғ арғ ы игілігі, оның мақ саты – адамды, мемлекетті жақ сы тұ рмысқ а, молшылық қ а, бақ ытқ а жеткізу деп білді. Сө йте, тұ ра, ол қ ұ л иеленушілікті қ олдады, қ ұ лдар мен ерікті кедейлерге саяси қ ұ қ ық бергісі келмеді. Аристотельдің ойынша, мемлекет – қ ауымның дамығ ан тү рі, ал қ ауым – отбасының дамығ ан тү рі. Мемлекетке адамдар белгілі бір игілікке жету ү шін бірігеді. Ол мемлекетті дұ рыс жә не бұ рыс тү рлерге бө лді. Дұ рыс тү ріне монархияны, аристократияны жә не политияны (Аристотель дә уіріндегі Грециядағ ы мемлекеттік қ ұ рылыс) жатқ ызды. Ал тирания, олигархия мен демократияны мемлекеттің бұ рыс тү рі деп санады. Мемлекеттің дұ рыс тү рінде ә кімдер халық, ел пайдасын ойлайды, билік қ оғ амғ а қ ызмет етеді. Ал бұ рыс тү рінде олар ө з бастарының пайдасын ойлайтын кө рінеді. Ұ лы ойшыл саяси басқ аруда адам емес заң басқ арғ анын дұ рыс кө рді. Себебі, ә кім қ аншылық ты жақ сы болғ анымен сезімге, ашу-ызағ а берілмей қ оймайды, ал заң болса байсалдылығ ын, парасаттылығ ын жоймайды. Аристотель Платон айтқ ан қ оғ амдық меншікке қ арсы шығ ып, жеке меншікті жақ тады. Сонымен қ атар ол адамдардың аса байып немесе шектен тыс кедейленіп кетуін қ ұ птамады. Себебі, мұ ндайда қ оғ амның тұ рақ тылығ ы бұ зылады дей келіп, орта дең гейді дұ рыс кө рді.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 9 10 Следующая ⇒