5. Платонның саяси көзқарастары.

Платон б. з. б. 427-347 жылдарда ө мір сү рді. Шын аты – Аристокл. Жасында спортпен кө п шұ ғ ылданды, жоғ ары кө рсеткіштерге де жетті. Жауырыны кең болды. Сондық тан оны Платон деп атап кетті. Сол атпен ол адамзат тарихында мә ң гілік қ алды. Ол кезде ә р ірі ғ алымның мектебі болатын. Платон атақ ты фә лсафашы Сократтың метебінде оқ ып, оның ү здік шә кірті болды. Ол қ аза болғ аннан кейін қ атты қ айғ ырып, біраз елдерді аралады. Кейін Афинығ а келіп ө з мектебін – академияны ашты. Платонның ойынша, адамдар қ ажеттіліктерін жеке-дара ө тей алмайды. Олар ө мір сү ру ү шін тамақ, киім ө ндірулері, ү й салулары жә не т. т. жасаулары керек. Біреулері егіншілікпен, екіншілері тігіншілікпен, ү шіншілері қ ұ рылысшылық пен, тө ртіншілері етікшілікпен жә не т. с. с. айналысады. Сө йтіп, олардың бә рі бірігіп қ ана қ ажеттіліктерін ө тейді. Осы бірігудің арқ асында қ оғ ам, мемлекет пайда болады. Мемлекет адамдарды алаламай, байына да, кедейіне де, азына да, кө біне де қ арамай – бә ріне бірдей ә діл қ ызмет етуі керек. Бірақ бұ дан Платон адамдардың бә рін тең дестірген екен деген ой тумауы керек. Керісінше, ол адамдарды ү ш ү лкен ә леуметтік топқ а (сословиеге): 1)ә кімдер; 2)қ орғ аушылар; 3)ө ндірушілер етіп бө лді. Ә кімдерге фә лсафашыларды жатқ ызды. Олар табиғ атынан шындық ты, ақ иқ атты, игілік идеясын саралап, танып-білуге қ абілетті, икемді болуы керек. Қ орғ аушылар ә кімдердің ой, ниеттерін іске асырады, мемлекетті қ орғ айды. Ө ндірушілер (егіншілер мен қ олө нер) ө мірге керекті қ аржыларды тауып, мемлекетті материалдық жағ ынан қ амтамасыз етеді. Олар билеу ісіне араласпайды. Ә р топ ө зіне тиісті қ ызметті атқ аруы керек. Сонда ғ ана ә ділдік орнайды. Бір таптан екінші тапқ а (ә сіресе тө менгі таптан жоғ арғ ы таптарғ а) ө туге болмайды. Қ ай сословиеде тусан, соның ө кілі боласын. Адамдарды осылай жіктей келе, Платон оларды тым бай немесе ө те кедейлікке жібергісі келмеді. Себебі, мұ ндайда қ оғ амда ортақ мү дде орнамайды. Сондық тан орта дең гейді ұ натты. Платон қ оғ амдық меншікті қ олдап, жеке меншікке қ арсы тұ рды. Ө йткені, қ оғ амдағ ы кикілжіндерді, дау-жанжал, қ айшылық тарды тудыратын жеке меншік деп санады. Соғ ан орай ә кімдер мен жауынгерлерде жеке меншік пен отбасы болмауын қ алады. Олар ортақ игілік ү шін ең бек етулері керек. Сондық тан оларды адамды қ ызық тыратын ә зә зіл жеке мү дде, баю жолынан қ ұ тқ арғ ысы келді. Сол себепті олардың ә йелдері мен балалары ортақ болғ анын жө н кө рді. Оларды мемлекет ө з қ амқ орлығ ына алуғ а тиіс. Платон мемлекеттік қ ұ рылысты 5 тү рге бө лді: аристократия, тимократия, олигархия, демократия жә не тирания. Бұ лардың ішінде ең жақ сысына аристократиялық мемлекетті жатқ ызды. Онда ақ ыл-естілік, парасаттылық билейді, оның принциптері – адамгершілік, абырой, ар-намыс деп санады.

⇐ Предыдущая 1 2 345 6 7 8 9 10 Следующая ⇒